Bệnh nhân N.K.T (52 tuổi, Hưng Yên) đã mổ bắc cầu chân phải, đang nằm chờ phẫu thuật tiếp tại Trung tâm Tim mạch và Lồng ngực, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức.
Anh T. nhớ lại khoảnh khắc kinh hoàng đến với anh vào một tháng trước. Khi cùng gia đình ăn cơm tối, lúc đứng dậy chân anh đau nhói khiến phải ngồi thụp xuống. Sau đó, chân anh ngày càng đau hơn, ngón cái đen dần và hoại tử. Chỉ trong một tháng, anh đã mất chân. Điều anh đau xót nhất là bản thân sinh hoạt rất điều độ, không có bệnh nền, không hút thuốc lá, từ trước đến giờ không bị đau chân.
Trường hợp của anh T. rất hiếm gặp vì bị tắc mạch cấp tính. Sau khi mổ bắc cầu xong, anh được chuẩn bị mổ cắt ngón chân. Nếu không mổ nhanh sẽ thối lên trên, phải cắt cả chân chứ không chỉ cắt ngón chân, vợ anh T. chia sẻ.
PGS, TS Nguyễn Hữu Ước, Giám đốc Trung tâm tim mạch và Lồng ngực, Bệnh viện Việt Đức, cho biết thời gian qua, trung tâm tiếp nhận khá nhiều bệnh nhân bị tắc động mạch chi dưới. Căn bệnh âm thầm diễn tiến hàng năm nhưng ít ai để ý tới. Người bệnh chỉ tới viện khi ngón chân đã thối đen.
Nam bệnh nhân 65 tuổi ở Nam Định, bị đau chân từ cách đây 6 tháng nhưng không đi khám. Bệnh nhân có tiền sử tăng huyết áp, nghiện thuốc lá. Khi nhập viện, ngón áp út chân phải của bệnh nhân đã hoại tử đen xì. Trường hợp của nam bệnh nhân này không có cách nào chữa khỏi, chỉ có cắt ngón chân, bác sĩ Ước nói.
Cũng chịu tình cảnh cắt cụt chi là một cụ ông sống ở nông thôn. Do ở một mình, con cái bệnh nhân đi làm xa nên khi có dấu hiệu bị đau chân, tắc động mạch chi mãn tính nhưng bệnh nhân không biết.
Biểu hiện ban đầu của bệnh nhân đơn giả là đau chân khi đi bộ nhưng sau đó đau tiến triển dần cả khi nghỉ ngơi. 4 tháng liền bệnh nhân không thể ngủ mà chỉ ngồi ôm chân nhìn nó đang thối dần từ ngón út lên. Khi vào viện, bệnh nhân suy nhược nặng do đau và mất ngủ. “Đây là trường hợp nhập viện muộn, chân không thể bảo tồn được nên phải cắt bỏ”, PGS Ước kể lại.
PGS, TS Nguyễn Hữu Ước thăm khám cho bệnh nhân.
Theo thống kê trên thế giới có trên 20% người trên 70 tuổi sẽ bị tắc động mạch chi dưới. Nếu khi bệnh đã ở giai đoạn 3, giai đoạn đau liên tục thì 20% phải cắt cụt chi. Trung bình 1 năm, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức cả mổ và can thiệp cho người bệnh bị tắc động mạch chi dưới khoảng 200-300 ca, trong đó có nhiều ca đến muộn không thể bảo tồn được chi.
Bệnh thiếu máu mạn tính chi dưới là tình trạng động mạch chủ và các động mạch ở chi dưới bị hẹp hoặc tắc, gây cản trở lưu thông máu đến các cơ quan bộ phận chi dưới như cơ và bộ phận liên quan khác như dây thần kinh, da... ở phía hạ lưu.
Nguyên nhân chính (chiếm 95%) dẫn đến căn bệnh này là do người bệnh bị xơ vữa mạch máu và đái tháo đường. Ngoài ra còn nguyên nhân khác là bệnh tự miễn ở người trẻ tuổi gây mạch máu hẹp và tắc lại. Mạch máu nuôi chi, dày, xơ vữa và tắc dần dần.
Khi tắc nghẽn, cơ thể đưa máu bằng đường phụ xuống chân để nuôi thêm chân khiến tình trạng ngày càng tồi tệ và kéo dài một thời gian gọi là tắc mãn tính. Nếu tắc cấp tính chỉ một thời gian ngắn chân bị thối và phải cắt cụt chi.
Theo PGS, TS Nguyễn Hữu Ước, bệnh thường xảy ra ở nam giới trên 60 tuổi và nữ giới từ 70 tuổi trở lên. Yếu tố ảnh hưởng tới căn bệnh này là hút thuốc lá, thuốc lào, đái tháo đường, xơ vữa mạch máu... Nếu bệnh nhân có xơ vữa động mạch kèm đái tháo đường, hút thuốc lá bệnh càng tiến triển nhanh và nặng hơn.
Bệnh động mạch chi dưới mạn tính là một bệnh lý tiến triển dai dẳng và theo từng giai đoạn. Vì vậy, bệnh nhân khi có dấu hiệu cần phải được kiểm tra sớm để kiểm soát các yếu tố làm tăng tiến triển của bệnh, giảm thiểu biến chứng do tắc động mạch, giảm thiểu tàn phế cho người bệnh, ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống của bệnh nhân cũng như ảnh hưởng tới gia đình và xã hội.
Bệnh thường hay gặp ở bệnh nhân cao tuổi, tiểu đường, tăng huyết áp, hút thuốc lá, thuốc lào nhiều năm. Tuy nhiên, gần đây bệnh ngày càng gặp nhiều hơn ở bệnh nhân trẻ tuổi trung niên.
Gần đây người trung niên bị thiếu máu mãn tính chi dưới gia tăng và ngày càng trẻ hóa do thói quen hút thuốc lá. Tại Việt Nam, bệnh ít được quan tâm nên khi vào viện, bệnh nhân hầu như phải cắt cụt chi gây tàn phế hoặc nhiễm trùng huyết. Chi phí chữa căn bệnh này khá tốn kém nếu phải can thiệp, PGS Ước cho hay.
Thạc sĩ, bác sĩ Lê Nhật Tiên, Phó Trưởng Khoa Nội, can thiệp tim mạch và Hô hấp, Tổng thư ký Hội Bệnh mạch máu Việt Nam cho biết, tại Việt Nam chưa có nghiên cứu về thiếu máu chi dưới nhiều nhưng các nghiên cứu trên thế giới người ta thấy trên 40 tuổi (một số nghiên cứu ở châu Âu và Mỹ) rơi vào 4-11 % người mắc bệnh này. Người hút thuốc lá thì nguy cơ tắc động mạch cao gấp 2-6 lần. Người tiểu đường nguy cơ từ 2-4 lần, trong đó 12-20% bệnh nhân tiểu đường có động mạch chi dưới.
Vì thế, bệnh nhân khi có dấu hiệu sau phải được kiểm tra sớm: Có cảm giác đau như chuột rút, đau cách hồi, tê mỏi chân, thậm chí đi bộ 300m cũng đau không đi được. Bệnh càng nặng, khoảng cách gây đau sẽ càng ngắn lại và chuyển sang đau liên tục ngay cả khi đang nghỉ ngơi. Cuối cùng các dấu hiệu thiếu máu cục bộ như chân bị teo nhỏ dần, da sạm, đầu ngón chân thối đau.
Những bệnh nhân từ độ tuổi trung niên tăng mỡ máu, hút thuốc lá nên tầm soát tắc động mạch chi dưới có thể qua siêu âm, đo huyết áp ở tay và cổ chân.
Để giúp người dân phát hiện sớm bệnh, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức sẽ tổ chức chương trình khám và tư vấn miễn phí bệnh thiếu máu mạn tính chi dưới bởi các chuyên gia hàng đầu về lĩnh vực điều trị bệnh mạch máu vào ngày 30/7/2022.
Chủ đề liên quan:
bệnh động mạch chi dưới