Chứng khó nuốt là một dấu hiệu của bệnh lý hầu họng hoặc thực quản, thường gặp ở người cao tuổi, trẻ sinh non hoặc người bị bệnh về não hay hệ thần kinh. Nếu chỉ bị khó nuốt một vài lần thì không phải là bệnh lý, nhưng khó nuốt thường xuyên là bệnh lý cần phải điều trị.
Chứng
khó nuốt là một dấu hiệu của bệnh lý hầu họng hoặc
thực quản, thường gặp ở người cao tuổi, trẻ sinh non hoặc người bị bệnh về não
hay hệ thần kinh. Nếu chỉ bị
khó nuốt một vài lần thì không phải là bệnh lý,
nhưng
khó nuốt thường xuyên là bệnh lý cần phải điều trị.
Chứng khó nuốt với biểu hiện đa dạng
Trên thực tế, chứng
khó nuốt có nhiều dạng: tự nhiên xuất
hiện và biến mất;
khó nuốt nhẹ hay nặng hoặc càng ngày càng nặng. Các triệu
chứng của
khó nuốt gồm: khó khăn khi nuốt thức ăn hoặc dịch xuống dạ dày trong
lần nuốt đầu tiên; nôn ọe, mắc nghẹn hoặc ho khi nuốt; thức ăn bị trào ngược
lên hầu, miệng hoặc mũi sau khi nuốt vào; bệnh nhân cảm thấy thức ăn mắc nghẹt
lại ở một phần nào đó của hầu hoặc ngực; bị đau khi nuốt; bị đau hay cảm thấy
nặng ngực hoặc bị chứng ợ nóng; sụt cân do không cung cấp đủ thức ăn; khó khăn
khi nuốt thức ăn đặc hay chất lỏng hoặc cả hai.
Ở người khỏe mạnh, các cơ ở hầu họng, thực quản co thắt để
tống thức ăn từ miệng xuống thực quản theo phản xạ nuốt. Khi mắc bệnh, có 2
loại nguyên nhân gây
khó nuốt: rối loạn vận động các cơ hầu họng, thực quản;
hoặc là bị nghẹt ở hầu hoặc thực quản.
Rối loạn vận động các cơ hầu họng, thực quản xảy ra trong
các trường hợp: bị đột quỵ, tổn thương não hoặc tủy sống; chứng co thắt thực
quản, đa xơ hóa cơ, loạn dưỡng cơ hoặc mắc bệnh Parkinson; viêm đa cơ hoặc viêm
da cơ; co thắt thực quản; xơ cứng bì làm cho các mô của thực quản trở nên cứng
và hẹp lại, cơ ở đoạn thấp thực quản bị yếu đi.
Nghẹt ở hầu hoặc thực quản trong các bệnh lý: trào ngược dạ
dày thực quản; viêm thực quản; lưới thực quản do bẩm sinh đã có lưới thực quản
hoặc mắc phải; túi thừa là sự xuất hiện các túi nhỏ ở thành thực quản hoặc
thành hầu bẩm sinh hay mắc phải; các u
thực quản như ung thư hoặc lành tính; dị vật thực quản; các khối u bên ngoài
thực quản như hạch bạch huyết, chèn ép vào thực quản.
Ngoài ra, còn
khó nuốt không rõ nguyên nhân,
khó nuốt do sự
lão hóa cơ thực quản...
Chụp Xquang có chuẩn bị bằng dung dịch barit thấy tổn thương
hay vị trí tắc nghẽn; nội soi thanh quản, thực quản thấy vị trí tắc; sinh thiết
tế bào để xác định bị viêm hoặc ung thư; xét nghiệm độ pH dịch acid từ dạ dày
trào lên thực quản và acid lưu lại tại nơi tắc nghẽn.
Chữa trị thế nào
Việc điều trị phụ thuộc vào các nguyên nhân gây
khó nuốt,
gồm: tập cho cơ nuốt đối với bệnh nhân bị các bệnh về não, thần kinh, cơ. Dùng
Thu*c điều trị các trường hợp bị
khó nuốt do chứng ợ nóng, viêm thực quản, ngăn
chặn acid từ dạ dày trào ngược lên thực quản. Nếu bị nhiễm khuẩn ở thực quản,
phải điều trị bằng Thu*c kháng sinh. Đối với bệnh nhân bị chứng
khó nuốt nghiêm
trọng, có thể cần có một ống sông để bơm thức ăn, nước uống vào dạ dày. Thay
đổi các loại thức ăn, dùng thức ăn lỏng
để nuốt dễ dàng hơn. Nong giãn thực quản. Nội soi để lấy các dị vật mắc kẹt
trong thực quản. Phẫu thuật để cắt bỏ khối u, túi thừa, lấy dị vật...
ThS. Nguyễn Xuân Lãm