Đậu nành có nhiều calcium. Sạn thận là sạn calcium. Vậy ăn nhiều đậu nành dễ bị sạn thận? Không có chuyện suy đoán đơn giản như vậy. Sạn thận có nhiều loại. Bài này chủ yếu nói về sạn calcium oxalate (chiếm hơn 80%), cũng là loại sạn mà độc giả nêu câu hỏi. Calcium gặp acid oxalic thì kết tủa (tạo sạn). Chỉ cần né một trong hai thứ đó thì khỏi lo sạn thận? Chuyện cũng không đơn giản như vậy luôn.
Calcium và acid oxalic có rất nhiều trong các loại rau quả củ… Bình thường calcium gặp acid oxalic thì kết tủa thành calcium oxalate, nhưng kích thước rất nhỏ, nên bị đào thải qua phân và nước tiểu. Chỉ riêng một số rất ít người, calcium oxalate cứ kết tủa vướng víu trong thận, bàng quang, và lớn dần thành sạn.
Nguyên nhân (gốc) vì sao hình thành sạn đến nay khoa học vẫn chưa giải thích được (tiện nhất là đổ thừa do di truyền). Nhưng nguyên nhân gần thì có thể lý giải. Có những người không hiểu vì sao cơ thể họ lại hấp thu calcium rất nhiều từ thực phẩm (tăng calcium trong nước tiểu – hypercalciuria). Nồng độ calcium cao trong nước tiểu dẫn đến hình thành sạn. Tình huống này, khoa học có xu hướng tìm cách hạ mức calcium trong nước tiểu, hơn là kiêng cữ thực phẩm có calcium.
Lại có người, không hiểu vì sao nồng độ oxalate trong nước tiểu rất cao (tăng oxalate trong nước tiểu type 2 –hyperoxaluria). Trường hợp này, giới y học đề nghị giảm bớt ăn thực phẩm có nhiều oxalate, và tăng thực phẩm có nhiều calcium.
Khoa học cho rằng, calcium (từ thực phẩm) sẽ kết hợp với acid oxalic ngay trong ruột thành calcium oxalate rồi theo phân ra ngoài, chứ không để ruột hấp thu, để rồi gặp acid oxalic ở thận hay bàng quang, và kết tủa ở đó.
Còn vài trường hợp hình thành sạn calcium oxalate khác nữa. Một khi đã bị sạn thận thì rất dễ tái phát. Ông Tàu 420 viên sạn nêu trên cũng là trường hợp tái phát. Như thế vẫn chưa nhằm nhò gì. Kỷ lục thuộc về một bệnh nhân Ấn Độ với 172.155 viên sạn được moi ra chỉ riêng ở thận trái.
Khoa học vẫn còn tranh cãi ít nhiều về vấn đề dinh dưỡng cho người bị sạn thận, nhưng hiện nay họ nhắm vào protein, calcium, và lượng nước uống, chứ không riêng gì acid oxalic. Uống nước ít thì nồng độ hai thứ oan gia đó trong nước tiểu tăng, sạn sẽ hình thành. Nhưng uống bao nhiêu nước là vừa? Calcium là chất khoáng mà cơ thể rất cần, đâu thể nhắm mắt bỏ qua. Bị sạn uric mà cua ghẹ tôm cá cứ ăn tới tới thì phiền rồi.
Một khi đã bị sạn thận thì vấn đề đã thuộc lĩnh vực y học (điều trị), vượt quá phạm vi an toàn thực phẩm của bài viết. Tốt nhất nên đến bệnh viện để được điều trị và tìm nguyên nhân. Sau đó, tuỳ trường hợp, bác sĩ sẽ cho lời khuyên về ăn uống để tránh tái phát, mà vẫn bảo đảm mức cân bằng dinh dưỡng.
Tóm lại, những người sức khoẻ bình thường, chẳng có gì phải ngại ngùng với thực phẩm cao calcium hay oxalic, kể cả mì gói oxalic, gạo oxalic… mà báo chí trong nước đã từng làm ồn ào. Muốn bị sạn thận đâu phải chuyện dễ! Nhưng không phải vì thế mà… thách thức sạn thận bằng cách ăn dài dài các thực phẩm cao oxalic, cao calcium, và ít uống nước. Ăn uống điều hoà, nay thứ này, mai thứ khác là tốt nhất.
Theo Vũ Thế Thành - Thế giới tiếp thị/ Nông thôn ngày nay