Suy giảm trí nhớ hay “lú lẫn” là một căn bệnh phổ biến ở những người cao tuổi, đặc biệt là người trên 65 tuổi.
Bệnh có thể gián tiếp gây ra nguy hiểm cho người bệnh và đôi khi gây nên những tình huống dở khóc dở cười cho người nhà của bệnh nhân...
Sự suy giảm hoặc mất trí nhớ có thể xảy ra do ảnh hưởng với bất cứ giai đoạn nào trong 3 giai đoạn của trí nhớ, thường xảy ra sau khi bị chấn thương sọ não, tai biến mạch máu não, viêm não, bệnh Alzheimer, rối loạn tiền đình, thiểu năng tuần hoàn não, stress, nghiện rượu, lạm dụng Thu*c chống trầm cảm, Thu*c ngủ hoặc những loại chấn thương hay bệnh tật khác ảnh hưởng đến hệ thống thần kinh.Ở người già nguyên nhân gây
suy giảm trí nhớ và bệnh “lú lẫn” hiện vẫn chưa được giới khoa học tìm ra. Tuy nhiên, ngoài nguyên nhân khách quan nêu trên, còn có một số yếu tố gây ảnh hưởng đến bệnh này:Do các tế bào thần kinh bị thoái hóa: Có một số quan điểm cho rằng sự
suy giảm trí nhớ của người già bắt nguồn từ việc các tế bào thần kinh trong não bị lão hóa. Các nơ ron thần kinh mất dần và sự liên kết giữa các tế bào thần kinh trong não bị phá hủy. Tế bào thần kinh trong não bắt đầu suy giảm khi con người bước vào độ tuổi 20. Từ 25 tuổi trở đi, các tế bào thần kinh bắt đầu bị thoái hóa và mỗi ngày chúng ta mất khoảng 3000 tế bào quan trọng này. Với những người bị stress, trục trặc và lo nghĩ nhiều trong cuộc sống… lượng tế bào thần kinh mất đi càng nhiều hơn. Khi trẻ, chúng ta thường tiếp thu nhanh, nhớ lâu, phản ứng với các vấn đề của cuộc sống rất bén nhạy, nhưng sau tuổi 30, khả năng này ngày càng giảm dần và sự “đãng trí” xảy ra ngày một nhiều hơn. Khi tuổi càng cao, khả năng hoạt động của não bộ càng kém, các chất trung gian hóa học tham gia vào quá trình dẫn truyền xung động thần kinh (truyền tin) cũng ngày càng bị giảm sút, nên mặc dù có xuất hiện ở những độ tuổi từ 45 - 60 nhưng nhìn chung, bệnh
suy giảm trí nhớ ở những người trên 60 tuổi vẫn là phổ biến hơn cả.Suy giảm tuần hoàn máu: Một nguyên nhân có thể cũng góp phần không nhỏ gây nên sự
suy giảm trí nhớ ở người cao tuổi, đó là do khả năng hoạt động kém hiệu quả của hệ tuần hoàn. Trải qua những năm tháng của cuộc đời, quả tim và các mạch máu đã lão hóa, không còn dẻo dai và mạnh mẽ, khí huyết lưu thông kém, cùng với tình trạng vôi hóa cột sống cổ, càng làm suy giảm khả năng tuần hoàn máu não, khiến cho sự nuôi dưỡng cần thiết cho não không được đảm bảo… càng làm gia tăng sự lão hóa của các tế bào thần kinh trong não bộ, ảnh hưởng nghiêm trọng tới trí nhớ của người cao tuổi.Do các gốc tự do: Các gốc tự do là kẻ thù của trí nhớ. Điều này đã được các nhà khoa học nghiên cứu và công nhận. Gốc tự do là những nguyên tử hoặc phân tử bị mất đi một điện tử ở lớp vỏ ngoài cùng. Chúng được sinh ra liên tục trong quá trình trao đổi chất của tế bào hoặc hình thành do tác động của các yếu tố bên ngoài như khói bụi, hóa chất, thực phẩm ô nhiễm, stress...Áp lực công việc và cuộc sống là tác nhân ngoại sinh tạo ra các gốc tự do...Não là tổ chức cần oxy nhiều nhất vì thế đây là nơi diễn ra quá trình chuyển hóa mạnh nhất, từ đó càng sinh ra nhiều gốc tự do. Gốc tự do tấn công và làm tổn thương màng tế bào thần kinh kéo theo những rối loạn về điện giải (mất kali, canxi…), khiến khả năng dẫn truyền thần kinh bị rối loạn. Các gốc tự do cũng tác động vào các ti thể làm tế bào bị bỏ “đói”, làm cho tế bào thần kinh thiếu năng lượng, gây lão hóa tế bào não dẫn đến
suy giảm trí nhớ.Chế độ ăn uống và dinh dưỡng: Một số nghiên cứu cũng cho thấy mối liên hệ giữa chế độ dinh dưỡng và bệnh lú lẫn. Chế độ ăn với nhiều đồ ngọt, thực phẩm ô nhiễm, các món chiên xào, đồ hộp chứa chất bảo quản và phụ gia, đường hóa học... dễ sản sinh nhiều gốc tự do gây suy giảm nhận thức và trí nhớ của não bộ.Uống quá nhiều rượu có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe và tâm thần, bao gồm
suy giảm trí nhớ. Nghiện rượu có thể dẫn đến trí nhớ kém hoặc mất trí nhớ tạm thời bởi khi rượu được hấp thụ vào cơ thể sẽ ngăn chặn khí oxy lưu thông lên não, đặc biệt là ở khu vực có chứa cồn. Theo thời gian, tình trạng này có thể gây ra tác động tiêu cực trên toàn bộ hệ thống thần kinh trung ương.Do dùng Thu*c: Việc sử dụng các loại Thu*c chữa bệnh trong thời gian dài, đặc biệt là nhóm Thu*c kháng sinh, trợ tim, Thu*c điều trị cao huyết áp, tiêm Thu*c phòng dại… cũng là một trong những tác nhân gây ra bệnh
suy giảm trí nhớ của người già. Các loại Thu*c nói chung khi uống vào cơ thể đều tác động tới toàn bộ hệ thống. Một số Thu*c gây hại cho các tế bào thần kinh hoặc làm nhiễu hoạt động của các tế bào não giữ chức năng trí nhớ. Hiệu ứng này có thể chỉ do tác động của một loại Thu*c duy nhất, nhưng trong một số trường hợp, hiệu ứng này xuất hiện do sự tương tác nguy hiểm của hai hoặc nhiều loại Thu*c khác nhau. Đây là vấn đề thường gặp ở người cao tuổi, vì họ thường phải dùng nhiều loại Thu*c để điều trị các bệnh khác nhau.Do thiếu ngủ: Những người cao tuổi thường hay mắc chứng mất ngủ, ngủ không đủ giấc. Điều này cũng là nguyên nhân làm tăng thêm sự
suy giảm trí nhớ ở người cao tuổi. Giấc ngủ giúp “bảo dưỡng” cơ thể và tâm trí của bạn, là thời gian cho các tế bào và mô được phục hồi. Bên cạnh đó, sóng não được tạo ra khi bạn ngủ, đây là cơ chế quan trọng trong việc lưu trữ những ký ức trong não bộ. Các sóng não cũng có thể chuyển những thông tin về ký ức này đến vỏ não trước trán, đó là nơi lưu trữ giống như các “ngân hàng ký ức” trong thời gian dài. Nếu không ngủ đủ giấc (thiếu ngủ), những ký ức không thể di chuyển về phía vỏ não trước trán, tình trạng này làm cho thông tin ký ức bị lãng quên và mất trí nhớ ngắn hạn. Người lớn cần có ít nhất 7-8 giờ mỗi ngày để ngủ nhằm cải thiện trí nhớ và ngăn chặn sự suy giảm nhận thức.
Biện pháp phòng ngừa
Cho đến nay vấn đề chữa trị
suy giảm trí nhớ vẫn còn nhiều hạn chế, rất khó khăn để có thể phục hồi trí nhớ cho người bệnh.Trường hợp người bệnh đã mất trí nhớ hoặc
suy giảm trí nhớ nghiêm trọng thì cần phải được các trung tâm y tế chuyên khoa thần kinh xác định tình trạng, nguyên nhân và có các trị liệu hợp lý cho từng trường hợp cụ thể.Việc phòng tránh vẫn là vấn đề quan trọng nhất để đối phó với
suy giảm trí nhớ. Sau đây là một số lời khuyên cho việc phòng tránh
suy giảm trí nhớ và các biện pháp khắc phục:Rèn luyện thân thể: Muốn có một bộ não khỏe mạnh, minh mẫn, cần phải có một cơ thể khỏe mạnh, không bệnh tật. Việc tập thể dục điều độ thường xuyên là rất quan trọng, giúp cho bạn có được sức khỏe tốt với thân hình khỏe đẹp và một trái tim khỏe mạnh, giúp khí huyết lưu thông tốt, giúp gia tăng thải trừ các chất độc tích tụ trong cơ thể, giúp bộ não được cung cấp đầy đủ dưỡng chất và ô xy, đảm bảo cho các hoạt động của não.Ngủ đủ giấc: Khi ngủ là thời gian để cơ thể hồi phục sau quá trình làm việc cả ngày, khi đó bộ não cũng cần được nghỉ ngơi, bảo dưỡng để có dủ sức khỏe cho ngày hôm sau. Việc mất ngủ thường xuyên hoặc ngủ không đủ giấc sẽ làm cơ thể và thần kinh mệt mỏi, mất tập trung. Bạn sẽ khỏe lại và tỉnh táo hơn khi bạn có giấc ngủ tốt. Bạn cần đi ngủ sớm và dậy sớm, nhưng không ngủ quá 8 giờ mỗi ngày.Ăn uống điều độ, hợp lý: Ăn đầy đủ dưỡng chất cần thiết như cácaxit amin, các vitamin, chất khoáng, omega-3... Các chất dinh dưỡng này có rất nhiều trong các loại thực phẩm như: Các loại cá, rau xanh, thịt, trứng, tôm tươi, các loại hải sản… Những thực phẩm này ngoài giá trị dinh dưỡng cao còn rất giàu lecithin và choline, những chất cần thiết cho cấu trúc và hoạt động của não bộ. Cần bổ sung điều độ hợp lý trong bữa ăn hàng ngày. Tránh việc chỉ ăn theo thói quen và theo sở thích, sẽ có thể thiếu dưỡng chất cần thiết.Đọc sách báo: Thay vì việc ngồi lâu hàng giờ trước màn hình ti vi, bạn nên dành thời gian đó để đọc cuốn sách nào đó, hoặc một tờ báo. Điều này sẽ giúp ích cho bộ não của bạn. Các nhà khoa học đã chứng minh việc đọc sách sẽ giúp cho việc rèn luyện trí nhớ rất tốt, đặc biệt là những cuốn sách cần có sự tập trung tư duy suy nghĩ. Việc đọc sách không làm cho bạn bị “mệt đầu” hay là việc xem truyền hình sẽ giúp bạn sảng khoái hơn. Mà ngược lại, hãy thay đổi thói quen của bạn, cần phải hạn chế xem truyền hình và thay vào đó là hãy đọc sách. Như vậy sẽ tốt cho trí nhớ của bạn.
BS. Nguyễn Minh Hùng