Các bệnh mạch máu tủy: chẩn đoán và điều trị

Những điểm thiết yếu trong chẩn đoán đột quỵ

Khởi phát đột ngột của các thiếu sót thần kinh.

Bệnh nhân thường có tiền sử tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh van tim hoặc xơ vữa mạch.

Các dấu hiệu thần kinh đặc biệt phản ánh vùng não bị tổn thương.

Nhận định chung đột quỵ và bệnh mạch máu tủy

Ở Mỹ, đột quỵ vẫn là nguyên nhân đứng hàng thứ ba gây Tu vong mặc dù tỷ lệ đột quỵ có giảm trong vòng 30 năm qua. Lý do chính xác gây giảm tỷ lệ đột quỵ chưa biết rõ nhưng có lẽ ý thức về các yếu tố nguy cơ (tăng huyết áp, đái tháo đường, tăng mỡ máu, hút Thu*c, bệnh tim, AIDS, lạm dụng Thu*c, nghiện rượu, tiền sử gia đình có đột quỵ) và các biện pháp dự phòng, việc giám sát yếu tố nguy cơ cao làm giảm tỷ lệ đột quỵ. Bệnh nhân đã bị đột quỵ lần sau dễ bị đột quỵ nặng hơn.

Theo sinh bệnh học đột quỵ được chia thành nhồi máu (nghẽn mạch hoặc lấp mạch) và chảy máu, các tiêu chuẩn lâm sàng để chẩn đoán phân biệt hai thể này được nhấn mạnh. Dù sao trên lâm sàng cũng khó mà phân biệt hai thể này.

Nhồi máu tủy

Nhồi máu tủy là bệnh hiếm gặp. Bệnh chỉ xảy ra trong khu vực của động mạch tủy trước tưới máu cho 2% trước của tủy vì động mạch tủy trước có rất ít mạch nuôi. Nhồi máu tủy thường do gián đoạn dòng chảy của một hoặc nhiều mạch nuôi, ví dụ như bóc tách động mạch chủ, chụp động mạch chủ, viêm đa động mạch, hạ huyết áp nặng, sau phẫu thuật động mạch chủ ngực. Ngược lại nhồi máu tủy ở khu vực của động mạch tủy sau rất ít gặp vì ở khu vực này vòng nối rất phong phú.

Ở vùng tủy cổ, động mạch tủy trước có tương đối nhiều mạch nuôi, vì vậy nhồi máu tủy hầu hết xảy ra ở vùng đuôi ngựa. Biểu hiện lâm sàng là liệt hai chân đột ngột, liệt mềm sau vài ngày hoặc vài tuần chuyển thành liệt cứng. Thường có phân ly cảm giác, giảm cảm giác đau, nóng lạnh, còn cảm giác âm thoa và tư thế, vị trí điều trị là điều trị triệu chứng.

Chảy máu ngoài màng cứng và dưới màng cứng

Chảy máu tủy ngoài màng cứng và dưới màng cứng gây ra đau lưng đột ngột, dữ dội do chèn ép tủy cấp, cần phải chụp tủy cấp và mổ cấp cứu lấy máu tụ. Bệnh có thể xảy ra ở những bệnh nhân rối loạn đông máu chảy máu, hoặc những bệnh nhân dùng Thu*c chống đông, đôi khi xảy ra sau chấn thương hoặc sau chọc dịch não tủy. Chảy máu ngoài màng cứng cũng có thể liên quan với dị dạng mạch hoặc khối u.

Dị dạng thông động tĩnh mạch ở tủy

Dị dạng thông động tĩnh mạch ở tủy là tổn thương bẩm sinh có thể gây chảy máu dưới màng nhện tủy hoặc bệnh rễ tủy. Do hầu hết các dị dạng này nằm ở tủy ngực vì vậy gây nên rối loạn vận động và cảm giác ở hai chân và rối loạn cơ tròn. Đau ở chân hoặc ở lưng thường là dữ dội. Khám sẽ phát hiện liệt vận động ở hai chân kiểu trung ương, ngoại biên hoặc hỗn hợp; rối loạn cảm giác thường có và lan tỏa, mặc dù đôi khi thấy rối loạn cảm giác theo vùng chi phối của rễ. Dị dạng thông động tĩnh mạch ở cổ gây ra các triệu chứng ở tay. Chụp cộng hưởng từ tủy có thể không phát hiện được dị dạng thông động tĩnh mạch tủy, dù kết quả bình thường cũng không loại trừ chẩn đoán. Nhìn chung, chẩn đoán được gợi ý khi chụp tủy (bệnh nhân nằm sấp và nằm ngửa) thấy các vệt căng ngoằn ngoèo do mạch máu giãn rộng trên phim. Chụp mạch tủy chọn lọc cho chẩn đoán xác định. Hầu hết các tổn thương nằm ngoài tủy và ở phía sau tủy (nằm cả trong và ngoài màng cứng) và có thể được điều trị dễ dàng bằng thắt mạch nuôi và cắt bỏ mạch ngoằn ngoèo bất thường hoặc làm tắc mạch. Điều trị muộn có thể làm tăng di chứng không hồi phục và có thể Tu vong do chảy máu dưới nhện tủy tái phát.