Trong cơ thể, mật có trách nhiệm tiêu hóa chất béo. Lượng mật ít hay nhiều đều ảnh hưởng đến việc tiêu hóa thức ăn, thậm chí báo hiệu tình hình sức khỏe.
mật lưng
Theo BS Nguyễn Vĩnh Tường - Phòng khám Quốc tế Victoria Healthcare TPHCM, thì mật được bài tiết
liên tục bởi tế bào gan và được chứa trong túi mật cho đến khi hệ tiêu hóa (tá tràng) cần đến. Thể
tích tối đa của túi mật vào khoảng 20 - 60ml, lượng mật được dự trữ trong túi mật gồm nước, Na ,
Cl- và các chất điện giải khác.
Trong cơ thể, túi mật nằm kề bên gan. Bên ngoài cơ thể, vị trí túi mật nằm ở hạ sườn bên phải.
Túi mật có dáng hình trái lê phần dưới to và hơi cong, dài từ 8-10cm, rộng nhất là 3cm, gồm ba
phần: đáy, thân và cổ.
Phần trên của túi mật có van Heister làm cho ống túi mật không bị gấp lại và
làm cho mật lưu thông dễ dàng. Gan tiết nhiều mật trong khi túi chứa lại quá bé, vì vậy "thành
quách" của túi mật có vai trò hấp thu nước và chất điện giải.
Mỗi ngày, gan "sản xuất" gần cả lít
mật, do đó niêm mạc túi mật hấp thụ liên tục, nhờ vậy các thành phần khác của mật như muối mật,
cholesterol, lecithin, bilirubin được cô đặc lại.
Bình thường mật được cô đặc khoảng năm lần, khả năng cô đặc tối đa có thể tới 12 - 20 lần. Mật
được xuất ra để tiêu hóa chất béo và hấp thu chất béo cũng như các vitamin tan trong chất béo như
vitamin A, D, K, E và caroten.
Túi mật có vai trò giữ và phân phối mật để tiêu hóa hiệu quả hơn. Sự
hiện diện chất béo trong thức ăn sẽ kích hoạt phản ứng nội tiết tố làm cho túi mật co thắt. Nhờ
vậy, mật từ trong túi sẽ tiết từ từ vào ống tiêu hóa để "xử lý" chất béo. Lượng chất béo giảm cũng
là "van" khóa không cho mật tiết vào nữa.
Thông thường, lúc chúng ta đói, túi mật chứa được cả trăm ml mật. Còn khi ăn no, túi mật xẹp chỉ
còn vài ml (thể tích này tùy người). Có hai cách để mật "xuất hàng" vào hệ tiêu hóa. T
hứ nhất, khi
thức ăn xuất hiện thì cơ vòng túi mật sẽ mở để mật chảy ra. Thứ nhì, nhờ vào nội tiết tố có tác
dụng như lời kêu gọi "mật ơi! Ra làm việc". Sau khi "làm việc", túi mật khó nhìn thấy trên siêu âm
vì xẹp.
Khi gan bị suy chức năng hoặc bị xơ, nhiễm sắt, nhiễm đồng thì việc sản xuất mật sẽ ngưng
trệ.
mật đầy
Thông thường lúc chúng ta đói, siêu âm nhìn thấy vóc dáng của túi mật rất rõ. Đây là giai đoạn
"chàng" chờ việc.
Mật giữ trong túi mật vì lý do nào đó không xuất hàng được sẽ bị ứ phình to gây viêm và đau.
Biến chứng nghiêm trọng là bị viêm túi mật cấp, viêm mật hoặc viêm đường dẫn mật gây vàng da, sốt
cao…
"Cơn đau xuất phát từ hạ sườn phải, đau như dao đâm và chọc ngoáy hoặc đau lan ra phía lưng có
kèm nôn ói" là lời khai của bệnh nhân khi bị viêm tắc túi mật. Khi có hiện tượng tắc nghẽn, túi mật
không xuất được "hàng" sẽ ngày càng to dần lên, khi sờ vào vùng hạ sườn phải sẽ thấy túi mật căng
phồng, ấn vào sẽ thấy rất đau, nếu không xử trí kịp thời có thể đưa đến viêm túi mật cấp tính, kèm
sốt cao 39 - 400C.
Theo BS Nguyễn Cao Cương - BV Bình Dân TPHCM thì túi mật thường bị cắt bỏ khi bị viêm nhiễm cấp
hoặc mạn tính, nhưng chủ yếu nguyên nhân cắt là do sỏi túi mật. Sau khi túi mật không còn, mật được
tự do tung hoành mà không có ai quản thúc.
Sau khi điều trị xong, bệnh nhân sẽ thấy mình hay bị
tiêu chảy. Đó là do mật chảy thẳng vào hệ tiêu hóa, chưa được cô đặc nên khả năng phân giải chất
béo không triệt để, có thể gây tiêu chảy.
Về vấn đề này, Tây y có một số Thu*c làm đặc mật. Tuy
nhiên, việc dùng Thu*c cần có chỉ định của bác sĩ. Cảm giác khi không còn túi mật nữa sẽ thấy rất
rõ khi ăn nhiều chất béo, luôn có cảm giác ăn không tiêu. Do đó, thời gian đầu sau khi cắt túi mật,
cần hạn chế dùng các món chứa nhiều dầu mỡ.
Hiện nay, phẫu thuật nội soi cắt túi mật luôn là lựa chọn hàng đầu vì thời gian hồi phục nhanh,
vết mổ nhỏ. Sức khỏe ổn định sau phẫu thuật từ bảy - mười ngày.
Theo Phương Nam - Phụ nữ thành phố