Cơn hen phế quản, cả với người bình thường và phụ nữ có thai, thường được kiểm soát tốt và nhìn chung, bệnh nhân có thể “sống chung với lũ”. Nhưng trong một số tình huống đặc biệt, ví như khi gắng sức quá nhiều, cơn hen phế quản có thể bùng phát một cách dữ dội đột ngột gây nên suy hô hấp nguy kịch, thậm chí có thể gây đột tử.
Cơn
hen phế quản, cả với người bình thường và phụ nữ có
thai, thường được kiểm soát tốt và nhìn chung, bệnh nhân có thể “sống chung với
lũ”. Nhưng trong một số tình huống đặc biệt, ví như khi gắng sức quá nhiều, cơn
hen phế quản có thể bùng phát một cách dữ dội đột ngột gây nên suy hô hấp nguy
kịch, thậm chí có thể gây đột tử.
hen phế quản (HPQ) có lẽ là một trong những vấn đề nan giải
nhất hay gặp ở phụ nữ có thai với tần suất mắc vào khoảng 4 - 8% số thai phụ. Tiên lượng HPQ ở thai phụ
thường tốt đối với những thể nhẹ hoặc trung bình được kiểm soát chặt chẽ và
điều trị đầy đủ. Đối với thể nặng hoặc đáp ứng điều trị kém, HPQ thường để lại
nhiều hậu quả cho cả mẹ và con như tiền sản giật, sinh non, trẻ thiếu cân, thai
nhi có dị tật, tăng nguy cơ Tu vong cho cả mẹ và con.
Chẩn đoán hen phế quản ở thai phụ
Chẩn đoán HPQ ở thai
phụ dựa vào tiền sử bệnh nhân có HPQ, các triệu chứng của cơn hen xuất hiện
trong giai đoạn có thai như khó thở ở các mức độ khác nhau; nghe phổi có tiếng
ran rít, ran ngáy chứng tỏ có tắc nghẽn đường hô hấp do co thắt, phù nề và tăng
tiết. Xét nghiệm khí máu thấy có giảm nồng độ CO2 ở giai đoạn đầu và tăng CO2 ở
giai đoạn tắc nghẽn nhiều. Nồng độ O2 cũng giảm nặng. Test xác định có sự giảm
thông số FEV1 (Forced expiratory volume - thể tích thở ra tối đa giây) và tỷ số
FEV1/ FVC (forced vital capacity - thể tích thở ra gắng sức) hoặc có sự cải
thiện FEV1 sau khi khí dung albuterol từ 12% trở lên sẽ xác định chẩn đoán.
Cũng cần phân biệt HPQ với một số bệnh hoặc tình trạng hay
gặp ở thời kỳ có thai như khó thở ở thai phụ, khó thở, ho do trào ngược; viêm
phế quản; viêm thanh quản; phù phổi cấp; suy tim chu sản; tắc mạch phổi huyết
khối...
Ảnh hưởng của cơn hen lên thai nghén
Nói chung, cơn HPQ mức độ nhẹ và trung bình ít ảnh hưởng đến
thai phụ và thai nhi nếu được kiểm soát tốt ngay từ đầu. Nếu không được xử trí
sớm, việc khó thở dẫn đến thiếu ôxy kéo dài sẽ gây ảnh hưởng đến thai nhi. Cơn
HPQ mức độ nặng và nguy kịch đương nhiên có ảnh hưởng rất lớn đến cả mẹ và con
cả ở khía cạnh do thiếu ôxy máu và những tác dụng không mong muốn của Thu*c
điều trị hen cũng như các biện pháp can thiệp hỗ trợ hô hấp như phải đặt ống
nội khí quản, thở máy. Vì vậy, ngay từ đầu, những phụ nữ có tiền sử bị HPQ phải
được theo dõi hết sức chặt chẽ trong quá trình mang thai để tránh các đợt cấp
của HPQ xảy ra.
Dự phòng được không?
Dự phòng bùng phát cơn HPQ ở thai phụ bao gồm các biện pháp:
khám và làm các test về chức năng hô hấp trước khi có thai. Thai phụ phải được
theo dõi thường xuyên trong suốt thai kỳ. Trường hợp có nguy cơ cao, thai phụ
phải được dùng các loại Thu*c dự phòng cơn hen như các Thu*c giãn phế quản,
corticoide dạng xịt hoặc uống theo đúng hướng dẫn của thầy Thu*c chuyên khoa.
Thai phụ cũng nên phòng tránh các yếu tố như các chất dị ứng, Thu*c, khói bụi,
nhiễm khuẩn đường hô hấp trên... có thể kích thích gây khởi phát cơn hen trong
giai đoạn thai kỳ.
TS.BS. Vũ Đức Định (Bệnh viện E Trung
ương)