Để lại bình luận tại FEEDBACK DƯƠNG CÓ THỂ ĐÔI KHI GÂY RA MỘT CHU TRÌNH GÂY HẠI CHO CƠ THỂ VÀ CHẾT
FEEDBACK DƯƠNG CÓ THỂ ĐÔI KHI GÂY RA MỘT CHU TRÌNH GÂY HẠI CHO CƠ THỂ VÀ CHẾT
Tại sao hầu hết các hệ thống kiểm soát trong cơ thể thực hiện bởi cơ chế feedback âm hơn là feedback dương? Nếu một khi bạn hiểu được bản chất của cơ chế feedback dương, thì bạn sẽ hiểu được rằng cơ chế feebback dương dẫn đến sự kém ổn định hơn là ổn định, trong một vài trường hợp có thể gây ra chết.
Hình 1-4 cho thấy một ví dụ mà cái chết có thể xảy ra do cơ chế feedback dương. Hình ảnh này phản ánh hiệu quả bơm máu của tim, cho thấy rằng tim của một người khỏe mạnh bơm khoảng 5 lít máu mỗi phút. Nếu một người đột ngột mất 2 lít máu, lượng máu trong cơ thể không còn đủ cho tim bơm máu hiệu quả. Như một tất yếu, huyết áp động mạch xuống thấp và lượng máu đến cơ tim qua mạch vành giảm. Theo như thứ tự thì cơ tim sẽ bị suy yếu, rồi sau đó giảm khả năng bơm máu, một sự giảm nhiều hơn nữa trong lưu lượng máu vành và cơ tim càng suy yếu; chu trình cứ lặp lại cho đến khi chết. Chú ý rằng mỗi chu trình cơ chế feedback làm yếu cơ tim hơn. Nói cách khác, kích thích ban đầu gây ra nhiều hơn so với kích thích ban đầu (cơ tim ngày càng yếu), đó là cơ chế feedback dương.
Cơ chế feedback dương thì được xem như là một chu trình gây hại hơn là có lợi, nhưng một feedback dương nhẹ có thể vượt qua bởi một cơ chế kiểm soát feedback âm của cơ thể và chu trình gây hại sẽ mất đi. Ví dụ, nếu một người đã đề cập trong ví dụ trước chảy máu chỉ 1 lít thay vì 2 lít, cơ chế feedack âm bình thường kiểm soát lưu lượng tim và huyết áp động mạch có thể chống lại feedback dương và một người có thể hồi phục, như đường cong nét đứt của hình 1-4.
FEEDBACK DƯƠNG ĐÔI KHI CÓ ÍCH
Trong một vài trường hợp, có thể sử dụng cơ chế feedback dương một cách có lợi. Đông máu là một ví dụ về điểm lợi của feedback dương. Khi mạch máu bị vỡ ra và cục máu đông bắt đầu hình thành, nhiều enzym gọi là các yếu tố đông máu được hoạt hóa trong cục máu đông. Một vài trong số các enzym này đóng vai trò trên những enzym không hoạt động khác gây ra đông máu nhiều hơn. Quá trình này tiếp tục cho đến khi lỗ trên mạch máu được lấp kín và không có chảy máu nữa. Đôi khi, cơ chế này có thể không kiểm soát được gây ra đông máu không mong muốn. Trong thực tế, quá trình này khởi phát cho hầu hết các cơn đau tim cấp, do một cục máu đông bắt đầu ở mặt trong của mảng xơ vữa trong động mạch vành và phát triển đến khi động mạch bị tắc.
Sinh con là một ví dụ khác của quá trình feedback dương có giá trị. Khi tử cung co đủ mạnh cho đầu đứa bé bắt đầu đẩy qua cổ tử cung, căng cổ tử cung gửi tín hiệu qua cơ tử cung đến thân tử cung, gây ra những cơn co thậm chí mạnh hơn. Vì thế co cơ tử cung gây ra căng cở cổ tử cung và căng cơ tử cung gây ra co cơ tử cung thậm chí mạnh hơn. Khi quá trình này trở nên đủ mạnh, đứa trẻ ra đời. Nếu không đủ mạnh, co cơ thường mất đi và bắt đầu lại sau một vài ngày.
Tác dụng quan trọng của khác của cơ chế feedback dương là hình thành xung động thần kinh. Đó là, kích thích màng tế bào thần kinh gây ra sự thoát nhẹ natri bên ngoài tế bào vào bên trong tế bào. Ion natri đi vào sau đó thay đổi điện thế màng tế bào, gây ra mở nhiều kênh ion hơn và vân vân. Vì vậy, một sự thất thoát nhỏ ion natri đã làm một lượng natri khổng lồ đi vào tế bào gây nên điện thế hoạt động. Quá trình này tiếp tục lặp lại cho đến khi tín hiệu thần kinh đi đến cuối sợi thần kinh.
Trong mỗi trường hợp mà cơ chế feedback dương hữu ích, thì cơ chế feedback dương nhìn chung là một phần của cơ chế feedback âm. Ví dụ, trong trường hợp đông máu, cơ chế feedback dương cho quá trình hình thành cục máu đông lại là cơ chế feedback âm cho quá trình duy trì thể tích máu bình thường cho cơ thể. Cũng như thế, cơ chế feedback dương tham gia dẫn truyền thần kinh cho phép các tế bào thần kinh tham gia vào hàng ngàn hệ thống kiểm soát feedback âm ở hệ thần kinh.
CÁC LOẠI HỆ THỐNG KIỂM SOÁT PHỨC TẠP HƠN- KIỂM SOÁT THÍCH NGHI
Ở các chương sau trong sách này, khi nghiên cứu về hệ thống thần kinh, chúng ta sẽ thấy rằng hệ thống này chứa số lượng khổng lồ các cơ chế kiểm soát kết nối với nhau. Một vài thì tương tự như những cơ chế đơn giản ở đây. Nhiều trong số chúng thì không đơn giản như vậy. Ví dụ, một vài vận động của cơ thể diễn ra nhanh đến nỗi không có đủ thời gian cho các tín hiệu thần kinh đi từ các phần ngoại vi của cơ thể đến nào và sau đó trở lại ngoại vi để kiểm soát vận động. Vì thế, não sử dụng một nguyên tắc là kiểm soát là feed-forward để gây ra các co cơ cần thiết. Đó là, các tín hiệu thần kinh cảm giác từ phần đang chuyển động báo lên não liệu chuyển động được thực hiện đúng không. Nếu không, não sửa tín hiệu feed-forward đó để gửi đến cơ cho lần vận động tiếp theo. Sau đó, nếu vẫn sự sửa chữa vẫn cần thiết, quá trình nãy sẽ thực hiện lại cho những vận động kế tiếp. Quá trình này được gọi là kiểm soát thích nghi. Kiểm soát thích nghi cảm giác giống như một feedback âm trì hoãn.