Thiêm áp phòng phủ nha, trà đã lạnh, nhưng cuộc trò chuyện vẫn tiếp tục.
- Nơm nớp lo sợ xuốt tháng trợi, chỉ sợ làm hỏng chiêu bài hơn trăm năm rước lấy bia miệng.
Thẩm Hồng Xương kẻ lại:
- Nhưng tiểu nhân kinh ngạc phát hiện tình hình không tệ như mình nghĩ, khách mỗi ngày dùng hóa đơn tạm đến lấy bánh lác đác đếm được trên đầu ngón tay, bánh mỗi ngày bán ra cũng chẳng hơn bao nhiêu, mà tiền thu về thì lại hơn rất nhiều…
- Vì sao lại thế?
Mặc dù bản thân đã có suy đoán, nhưng Thẩm Mặc vẫn muốn nghe xem đương sự nói thế nào.
Thẩm Hồng Xương lau mồ hôi đáp:
- Tiểu nhân cũng thấy kỳ quái, liền đẻ ý quan sát, nghe ngóng nhiều chiều, mới biết rằng, có rất nhiều người mua bánh không phải là để ăn, mà là để tặng thân bằng.
Mà người nhận quà cũng chưa chắc là sẽ để ăn.
Vì ai cũng có mối ân tình qua lại, muốn tặng quà thì bánh của Vạn Phúc Ký là lựa chọn hàng đầu.
Tới đó hắn từ hào nói:
- Bánh của Vạn Phúc Ký bọc gói tinh xảo, nguyên kiệu cầu kỳ, cách làm độc đáo, người Tô Châu ai cũng thừa nhận.
Thẩm Mặc gật đầu, ý bảo hắn nói tiếp, Thẩm Hồng Xương tuân lời:
- Cho nên người mua không ăn, người nhận không ăn, thậm chí có thể cứ để mãi như thế.
Nhưng vấn đề là bánh để lâu sẽ biến vị, không tặng ai được nữa.
Vả lại mang cái hộp bánh lớn tới tặng người ta , vừa không tiện lại bị chú ý.
Nghe hắn nói như thế, Thẩm Mặc bất giác nhìn xuống hộp bánh trên bàn, khiến Thẩm Hồng Xương cuống lên:
- Đây là do nhà tiểu nhân tự làm ra, đem hiếu kính đại nhân đương nhiên không bị chú ý.
Thẩm Mặc cười không đáp, nói sang chuyện khác:
- Vì thế rất nhiều người mua loại hóa đơn khống này chuyên môn tặng người ta, dù sao ai muốn ăn thì có thể tự đến hiệu của ngươi, nếu chưa muốn ăn cứ để thế cũng không sợ bị thối hỏng biến chất đúng không?
Thẩm Hồng Xương thực lòng khâm phục:
- Đại nhân thật lợi hại.
Thẩm Mặc lắc đầu, hỏi:
- Vể sau ra sao?
Thẩm Hồng Xương cẩn thận đáp:
- Về sau tiểu nhân thầm nghĩ, làm một hộp bánh tốn dầu tốn bột, còn phải dùng nhân công, một ngày cũng chẳng bán nổi mấy trăm hộp, nhưng loại hóa đơn khống này không cần đầu tư lại ngồi không kiếm lợi, há chẳng phải không vốn vạn lợi?
Thẩm Mặc khẽ cau mày, nhưng không lên tiếng trách cứ hắn, nghe Thẩm Hồng Xương nói tiếp:
- Cho nên tiểu nhân bắt đầu cho in khoán bánh có con dấu của mình, mang ra cửa hàng bán.
Thu nhập bán khoán bánh đúng là rất hấp dẫn.
Một là bánh còn chưa ra lò đã thu lại vốn, tiểu nhần không phải lo bạc tóc vì món nợ dài hạn nữa.
Hai là có thể lấy tiền khoán bánh đi làm việc khác, không phải trả lãi, bằng với người khác cho tiểu nhân tiêu miễn phí.
Còn nữa, khoán bánh trong tay khách thế nào cũng có một phần bị mất mát hoặc bị hỏng, không thể đổi được bánh, thế là lợi trắng.
- Cho nên những lão bản hiệu gạo, hiệu vải, hiệu thịt trông thể thèm thuồng, đổ sô học theo, bán khoán thịt, khoán gạo, khoán vải?
Thẩm Mặc lên tiếng hỏi:
- Vâng ạ.
Thẩm Hồng Xương nhỏ giọng đáp.
- Tính toán rất khôn khéo.
Thẩm Mặc nghiêm giọng lại:
- Nếu như ngươi có thể khống chế được dục vọng tay trắng kiếm lời này trong phạm vi có giới hạn, thì không hỏng mất một sáng kiến thiên tài.
- Đúng thế .
Thẩm Hồng Xương dùng tay che mặt hối hận, nói:
- Nhưng về sau tình thế phát triển hoàn toàn nằm ngoài dự liệu của tiểu nhân.
Bởi vì bên trên khoán bánh không ghi giá trị, dựa theo giá bánh mà mua, lấy hàng không cần bù thêm hay bớt lỗ.
Hắn dừng lại giải thích cho Thẩm Mặc:
- Bánh làm bằng lương thực, giá cả thay đổi theo giá lương thực.
Vốn Giang Nam là quê hương lúa gạo, gần như năm nào cũng được mùa, nhưng mấy năm qua binh tai liên miên, làm giá bánh chênh lệnh ở mức cao nhất và thấp nhất là cực lớn.
Một số người dân tinh minh tích trữ khoán bánh trong nhà, đợi giá bánh tăng lên bán cho người khác.
Sợ Thẩm Mặc không hiểu được huyền bí trong đó, Thầm Hồng Xương thận trọng hỏi:
- Đại nhân có hiểu sao lại thế không ạ?
- Theo cao phá thấp.
Thẩm Mặc thản nhiên đáp.
Thẩm Hồng Xương hoàn toàn phục rồi, xem ra vị hủ tôn đại nhân này mặc dù còn trẻ, nhưng tinh minh hơn người.
- Đúng, chính là theo cao phá thấp.
Thẩm Hồng Xương gật đầu:
- Thế nhưng cũng có người nóng tính, khinh cách làm ôm cây đợi thỏ này.
Bọn họ thông qua đánh cuộc thu hoạch vụ mùa, làm ăn kiểu đầu cơ này.
Nếu tương lai được mùa, giá khoán bánh hiện tại sẽ tụt, nếu tương lai mất mùa, giá bánh hiện tại sẽ tăng.
- Không chỉ khoán bánh, những thứ khoán khác ở chợ cũng bị người ta đầu cơ.
Trong đó có những cửa hiệu thực lực hùng hậu thấy có thể kiếm lợi , không chỉ dùng nguồn vốn mạnh của mình để chia một chén canh, dễ dàng thao tùng giá cả, hơn nữa còn tiếp nhận người dân cầm đồ các loại khoán từ bỏ lợi nhuận.
Đợi hắn nói xong, Thẩm Mặc hỏi:
- Sự nguy hại của việc này ngươi đã nghĩ tới chưa?
- Thưa rồi.
Thẩm Hồng Xương nuốt nước bọt, đáp:
- Khoán bánh của hàng chúng ta phát ra, nếu như phải thực hiện toàn bộ, lại không tiếp nhật đơn đặt hàng mới, thì phải mất mười lăm năm .
Hơn nữa đó còn là tính toán thấp nhất, các cửa hiệu khác đưa ra khoán, thậm chí năm mươi năm cũng không trả hết.
Mặt hắn trắng bệch:
- Một khi xuất hiện người dân đua nhau đổi hàng, hậu quả khôn lường.
- Nếu đã biết nguy hiểm, vì sao còn không dừng tay?
Thẩm Mặc nghiêm giọng nói.
- Không dừng được.
Thẩm Hồng Xương mặt cầu khẩn nhìn Thẩm Mặc:
- Hiện giờ cho dù chúng tôi muốn ngừng, những hiệu bạc và cửa hàng hùng hậu cũng không cho phêp.
- Bọn chúng dùng vũ lực uy hiếp các ngươi sao?
Yên tâm nói ra, lưới trời lồng lộng, bản quan sẽ làm chủ cho các ngươi.
- Không cần uy hiếp vũ lực.
Thẩm Hồng Xương miệng khô khốc:
- Trong tay bọn họ nắm giữ rất nhiều khoán, có kẻ uy hiếp chúng tôi, chỉ cần ai dám không nghe lời, sẽ đổi hàng chết nhà đó .
Tiền trang sau lưng bọn họ đều có quan gia chống lưng, nhưng tôi làm ăn nhỏ vốn nhỏ làm sao chống lại được bọn họ.
Hắn thở dài sườn sượt:
- Kỳ thực hiện giờ toàn bộ Tô Châu đã bị bọn họ trói chặt rồi, nói thứ nào đáng giá bao tiền, phải phát ra bao nhiêu khoán, tất cả đều do bọn họ định đoạt.
- Cứ tiếp tục như thế, sớm muộn gì cũng có một ngày vật giá thành Tô Châu hoàn toàn sụp đổ, những phiếu khoán kia không đáng giá một xu, mọi người tổn thất thảm trọng, người dân sẽ rút gân lột da chúng tôi.
Nói xong quỳ sụp xuống đất:
- Tiểu nhân nhất thời tham lam vô độ, đi lên con đường không lối về này, cam chịu gánh chịu mọi tội lỗi, nhưng .
Hắn dập đầu xuống đất:
- Vạn Phúc Ký là tâm huyết trăm năm của tổ tiên, xin đại nhân giúp bảo toàn danh dự của chiêu bài, nếu không tiểu nhân không mặt mũi nào xuống suối vàng thấy tổ tiên.
- Sớm nghĩ tới tổ tiên của ngươi thì đừng chỉ biết tới tiền.
Thẩm Mặc mắng một tiếng, nói:
- Đứng lên đi, bản quan sẽ không khoanh tay ngồi nhìn.
- Tạ ơn đại nhân.
Thẩm Hồng Xương mừng rỡ:
- Nếu như có thể cứu được, tiểu nhân nguyện hiến ra số tiền bất nghĩa kiếm được mấy năm qua.
Bổ xung thêm:
- Nếu như cần thiết, tiểu nhân có thể thay đại nhân hẹn gặp mấy lão bản của các cửa hiệu khác.
- Chuyện này cần phải tính kế lâu dài.
Thẩm Mặc chậm rãi nói:
- Không nên đánh cỏ động rắn.
- Vậy nếu bọn họ hỏi đại nhân tìm tiểu nhân có việc gì thì tiểu nhân trả lời ra sao?
- Ngươi cứ nói .
Là tới nhận thân đi.
Thẩm Hồng Xương nghe thế tức thì kích động tới rơi nước mắt, hắn biết đại nhân nói như thế là nhất định sẽ bảo vệ mình rồi, nếu không sao có thể tùy tiện nhận thân?
Hắn dập đầu với Thẩm Mặc:
- Cháu Thẩm Hồng Xương, khấu kiến đường thúc .
Thẩm Mặc thầm nghĩ :
' Ngươi làm thật đấy hả?
' Không kìm được cười nói:
- Ta không dám nhận .
Nhưng cũng không từ chối hoàn toàn.
Y sở dĩ nhận 'đứa cháu' này, đúng là vì muốn bảo vệ Thẩm Hồng Xương, vì hắn là nhân vật đi đầu phát khoán, nếu như người này đổ rồi, 'giá phiếu khoán' của Tô Châu sẽ bùng phát nguy cơ tín nhiệm, kế đó tạo thành phản ứng dây chuyền, tạo thành động đất lớn.
Thẩm Hồng Xương cáo lui, trong thiêm phòng chỉ còn lại một mình Thẩm Mặc, y chắp tay đứng giữ phòng, nhìn bức tranh chữ, trên đó viết :
' Lo trước cái lo thiên hạ, vui sau cái vui thiên hạ.
' Nhìn ký tên thì do tri phủ tiền nhiệm lưu lại, y cũng lười tháo xuống.
Nhìn hai hàng chữ này, suy nghĩ của Thẩm Mặc lại bay tới tận chín tầng trời.
Nếu là trước kia, y thật không dám nghĩ tới Đại Minh vào thế kỷ mười sáu, đã xuất hiện hình thức giao dịch tài chính sơ khai, nếu như tiếp tục phát triển thuận lợi, có lẽ sẽ hình thành thị trường chứng khoán và thị trường kỳ hóa?
Nhưng chỉ cần lý trí một chút sẽ biết loại giao dịch mang đầy tính chất đầu cơ và may rủi này, cùng với việc vay thế chấp tài sản xấu này càng có khả năng gây ra nguy cơ tài chính cỡ nhỏ, cùng với việc quét sạch tài phú của Tô Châu, cũng bóp chết luôn món đồ chơi nho nhỏ này từ trong trứng nước.
Mấy ngày qua Thẩm Mặc đáuy nghĩ cẩn thận rồi, dựa vào sức lực của một mình mình, chớ mơ khiêu chiến với cả trật tự xã hội.
Không có thời đại lớn, một trào lưu lớn, thì cái xã hội đầy ý thức tiểu nông, hoàng quyền tối thượng, địa chủ chấp chính này sẽ không thể bị con người thay đổi.
Điều mình phải làm là đem những thứ manh nha tồn tại, bảo vệ cho nó phát triển; phá vớ lớp giấy một số tấm cửa sổ; bóp chết một số nguy cơ tiềm tàng.
Làm được ba việc này là y không hổ thẹn với lương tâm rồi.
Còn lại thì giao cho thời đại ẩn chứa mọi khả năng này vậy.
Nút thắt trong lòng cuối cùng cũng được cởi bỏ, Thẩm Mặc cảm thấy toàn thân tràn trề lức lực, đột nhiên nghe thấy tiếng ùng ục, không khỏi bật cười, cao giọng hô:
- Người đâu, lão gia muốn ăn cơm.
Đám nha hoàn sớm đã bưng bê chén bát đợi ở ngoài, nhưng chưa được truyền gọi, không dám tự tiện vào Thiêm áp phòng, nghe Thẩm Mặc gọi liền nối nhau đưa thức ăn lên.
Buổi trưa ăn uống no say, lại ngủ chốc lát, Thẩm Mặc tinh thần phấn chấn tới Nhị đường làm việc.
Cổng vào nhị đường gọi là dân cung môn, xuất phát từ trong Thượng Thư, 'đồng dần hiệp cung', ý tứ là các đồng nghiệp phải đồng tâm hiệp lực, chân thành hợp tác.
Vì đây là nơi làm việc thường ngày, hơn nữa nhiều cơ cấu trọng yếu của phủ nha đặt ở đây, như tây có phòng hình lý, đông có phòng lương bộ, đông nam có ti thuế khóa .
Đám thuộc cấp sớm đã chờ đợi ở nhị đường, sau khi hỏi han công việc xong, Thẩm Mặc sai đem thu tất cả giấy mọi người viết lại, xem qua vài cái, liền khẽ cau mày nói với thư bạn bên cạnh:
- Lấy một tấm bản đen với phấn tới đây.
Thư bạn vội tới nhi phòng lấy đồ theo yêu cầu của Thẩm Mặc, y liền lệnh cho hai tên thư bạn, một đọc một viết, đem toàn bộ nội dung trên giấy viết ra.
Đợi viết xong, Thẩm Mặc liếc nhìn bản đen, tựa cười tựa không nói:
- Chư vị thật đúng là nhiệt tình, ti thuế khóa các phủ khác chỉ lo thu thuế, nhưng phủ ta toàn công tác trong bổn phận ra còn phụ trách trị an, tra xét trong thành .
Đa năng như thế thì cần ti tuần kiểm làm gì?
Nói rồi nhìn sang ti tuần kiểm:
- Ồ, thì ra ti tuần kiểm kiêm luôn kho tàng, sông ngòi, đường xá rồi.
Tiếp đó lại xem các phòng ban khác, đều có thói xấu quyền và trách nhiệm xáo trộn nghiêm trọng, với những việc béo bở, thường thường có mấy phòng ban tuyên bố có trách nhiệm, còn đối với việc khổ sai cực nhọc, thì không ai để ý, dường như không tồn tại vậy.
Nhìn đám cấp dưới cười ngượng ngập, Thẩm Mặc cười sán lạn :
- Mọi người đều tích cực nhỉ, có các vị chia sẻ, bản quan nhẹ nhàng hơn nhiều rồi.
Cả đám gật đầu vâng dạ, trong lòng cười thầm :
' Thực ra muốn đại nhân ngài chịu tội thay thôi.
' Một phương diện là khinh thường y còn trẻ không hiểu chuyện, một mặt khác là thời đó không có chế độ trách nhiệm cương vị, quyền trách nhiệm cá nhân không rõ ràng, có công việc đùn đẩy, xảy ra vấn đề cãi vã nhau, khi chuyện rùm beng lên thì do tri phủ đại nhân chịu tội thay, bị xử phạt, thậm chí là giáng chức điều đi cũng chưa biết chừng.
Không phải có câu quan lớn một bậc đè chết người sao?
Thế nào tri phủ lại phải chịu tội thay cấp dưới?
Vẫn là do nhiệm kỳ của quan chính ấn quá ngắn, nếu như là năm xưa thượng nhiệm là làm chín năm liền, đám thuộc hạ gian manh cứng đầu thế nào chăng nữa cũng bị trị cho bảo sao nghe vậy.
Nhưng hiện giờ qua viên ba năm điều động một lần, thậm chí còn chưa tới ba năm đã điều động.
Như thế, phủ tôn thay đổi liên tục, nhưng đám phó quan này thì đại đa số sống hết quảng đời ở đây, đối với phủ tôn đại nhân đến đi như đèn kéo quân, các phó quan cũng chỉ đối phó cho xong chuyện, rỗi tiến hết vị này tới vị khác như tiễn thần.
Nhưng Thẩm Mặc há dễ trều đùa, chỉ thấy y xầm mặt xống, nghiêm giọng nói:
- Các ngươi có thể chưa biết, phụ thân bản quan từ một đại thư nho nhỏ, từng bước đi tới chức thông phán Thiệu Hưng, mưa dầm thấm đất, đối với chuyện ở trong nha môn, bản quan coi như cũng đã nắm rõ trong lòng bàn tay rồi.
Y cười lạnh:
- Ta sớm biết các ngươi đem công việc ngoài nha môn chia làm năm vị, 'chua' là học quan của học giáo, 'ngọt' là các loại thuế khóa, giết mổ, đại sứ v.
'Đắng' là dịch trạm, thuyền bè.
'Nhạt' là tuần kiểm, thành phòng; 'mặn' là y quán .
Kẻ nào cũng tránh nặng tìm nhẹ, thích ngọt sợ đắng, không ngờ rằng phủ Tô Châu chúng ta cũng như thế.
Đám phó quan không ngờ đại nhân cũng là dân trong nghề, không khỏi có chút hối hận, đều nói:
- Chủ yếu là vì muốn chia sẻ với đại nhân nhiều hơn, làm tốt còn chẳng phải là công một mình ngài, đám người dưới chúng tối chạy nhiều một chút, chịu khổ một chút là nên mà.
- Nói nghe thì hay lắm.
Muốn làm chút việc thật sự thì không thể để cấp dưới đối phó cho qua, y cau mày lại, giọng nặng hơn:
- Nếu làm hỏng việc thì sao?
Cũng chỉ một mình ta chịu tội, như thế các ngươi vừa không có động lực, lại không có áp lực, chỉ một lòng kiếm tiền, hiển nhiên là không ổn.
'Không ngờ đại nhân hiểu rất rõ.
' Cả đám không khỏi có chút giật mình, thế nhưng vẫn chẳng bận tâm nghĩ :
' Dù sao có sao đâu vẫn hoàn đó mà thôi.
' Lại nghe Thẩm Mặc cao giọng nói:
- Cho nên bản quan sẽ chấp hành một phương pháp khảo hạch trong phủ nha.
Đem công việc hỗ trợ phân phối theo quy định của triều đình, xử lý công việc phải lập kỳ hạn, đồng thời phân ra đăng ký ở hai quyền sổ, một quyển trong tay bản quan, một quyển do các ngươi cầm.
Chưa làm xong một việc thì phải bỏ việc khác, phải báo cáo đúng thực tế.
Mỗi tháng bản quan kiểm tra một lần, một lần không hoàn thành công việc phạt lương, hai lần không hoàn thành giáng chức.
Ba lần thì xin chúc mừng, các ngươi được giải thoát rồi, sau này không cần làm việc nữa.
Cả đám xôn xao, thầm nghĩ :
' Như vậy có khác nào bức tử chúng ta?
' Liền đánh mắt với nhau, có kẻ lớn gan nói:
- Đại nhân làm như thế chúng tôi thì chẳng sao cả, nhưng ngài vừa mới nhậm chức đã làm việc khác người, sợ rằng khiến bên trên không vui.
Thẩm Mặc cười lạnh một tiếng, chắp tay về phía bắc nói:
- Hoàng ân lồng lộng, ban cho bản quan quyền tùy cơ ứng biến, chỉ cần sau việc đăng ký hồ sơ là được.
Chuyện này Hồ bộ đường cũng ủng hộ.
Cả đám tức thì choáng váng, nhưng cánh tay không vật nổi bắp đùi, đành tự an ủi :
' Thông thường quan mới nhậm chức nóng lòng lập công, nhiệt tình qua rồi sẽ lại làm như cũ cả thôi.
Cho nên cứ cắn răng chống đỡ một hồi chẳng phải là xong sao?
' Nên tên nào tên nấy cố lấy tinh thần nhận việc.
Quy Hữu Quang thì lại rất ủng hộ:
- Phủ tôn, quy định này có thi hành ở châu huyện phía dưới không?
Thẩm Mặc chậm rãi lắc đầu:
- Không cần.
Y đương nhiên sớm muộn gì cũng thi hành, nhưng hiện giờ một là chưa lập nên quyền uy, hai là còn chưa thấy hiệu quả, chưa phải là lúc phổ biến.
Cứ thí điểm trước vành mắt của mình đã, sau đó xem hiệu quả rồi hẵng hay.
Sai đám phó quan lui xuống chờ lệnh, Thẩm Mặc ra khỏi nhị đường, liền thấy Tam Xích đang ngó nghiêng ở cửa, thấy y đi ra, vội vàng chạy tới nói:
- Hoàng công công tới rồi.
Mạng Y Tế