Tiền đình là một bộ phận nằm ở phía sau ốc tai hai bên, nó là một hệ thống giữ vai trò quan trọng trong sự điều chỉnh thăng bằng tư thế, dáng bộ và các phối hợp khác của cơ thể như cử động mắt, đầu và thân mình.
Rối loạn tiền đình là bệnh lý gây ra một trạng thái mất cân bằng về tư thế làm cho người bệnh thường xuyên bị chóng mặt, quay cuồng, hoa mắt, ù tai, buồn nôn, đi đứng lảo đảo......
gây khó chịu.
Bệnh rất hay tái phát, từ đó làm ảnh hưởng đến công việc, nhất là ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng cuộc sống.
Có hai loại rối loạn tiền đình là rối loạn tiền đình ngoại biên và trung ương.
Triệu chứng
Có cảm giác là cơ thể hoặc sự vật xung quanh đang quay hoặc di động, mất thăng bằng, đi đứng không vững, phải vịn vào vật tựa nào đó mới đứng lên và bước đi được, người lâng lâng như muốn ngất.
Cơ thể: yếu, mệt mỏi, kém tập trung.
Mắt mờ khi quay cổ, cử động đầu.
Cảm giác buồn nôn, ói mửa.
Chẩn đoán
Hỏi bệnh sử và khám thực thể.
Khám chuyên khoa tai, mũi, họng và thần kinh.
Đôi khi, để tìm ra chẩn đoán chính xác, bác sĩ còn phải làm các xét nghiệm hình ảnh học như chụp X-quang, chụp cắt lớp vi tính (CT Scan) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI).
Điều trị
Trước tiên phải để bệnh nhân ở tư thế nằm đầu thấp, cố định đầu, nơi ít ánh sáng, tránh xê dịch.
Nếu bệnh nhân có nôn nhiều phải cho thuốc chống nôn đường tiêm như Papaverin 40mg hoặc Primperan 10 mg tiêm bắp.
Truyền dịch bù nước, điện giải nếu có điều kiện.
Sử dụng thuốc chống chóng mặt.
Rối loạn tiền đình đang có xu hướng gia tăng ở đối tượng lao động trí óc.
Người bị rối loạn tiền đình do thiếu máu não có nguy cơ đột quỵ cao.Rối loạn tiền đình là bệnh lý và rất hay tái phát, ảnh hưởng đến công việc và chất lượng cuộc sống.
Có hai loại rối loạn tiền đình:
Rối loạn tiền đình ngoại biên: Biểu hiện của bệnh như chóng mặt khi thay đổi tư thế, đây là dạng bệnh lành tính, chỉ làm cho người bệnh khó chịu trong sinh hoạt nhưng vẫn còn đi đứng được.
Cơn chóng mặt thường thoáng qua, chỉ xảy ra trong một thời gian ngắn, chúng xuất hiện khi thay đổi tư thế như lắc đầu, từ tư thế nằm chuyển sang ngồi.
Bên cạnh đó, rối loạn tiền đình ngoại biên còn có thể có biểu hiện tình trạng chóng mặt thật nặng và kéo dài, người bệnh không thể đi đứng được, không thể từ nằm sang ngồi được.
Đặc biệt cơn chóng mặt thường kèm theo nôn ói rất nhiều và nôn kéo dài, ù tai, giảm thính lực, nặng đầu, khó tập trung…
Rối loạn tiền đình trung ương:Là bệnh lý thường gặp với những biểu hiện của tình trạng thiểu năng tuần hoàn não, người bệnh đi đứng khó khăn, khi thay đổi tư thế bị choáng váng, chóng mặt, thỉnh thoảng kèm theo nôn ói.
Rối loạn tiền đình trung ương là do có sự tổn thương nhân tiền đình, tổn thương đường liên hệ của các nhân dây tiền đình ở thân não, tiểu não mà nguyên nhân có thể là do động mạch mang máu đến nuôi não bộ bị thiểu năng bởi tình trạng xơ mỡ động mạch…
Các nguyên nhân gây bệnh:
Người béo hay người gầy quá.
Thiếu máu: với phụ nữ có thể do sau khi sinh, còn đối với nam giới có thể do chấn thương gây mất máu nhiều.
Hoặc cũng có thể do mắc một bệnh nào đó gây tình trạng nôn ra máu, hoặc đi ngoài ra máu mất máu quá nhiều.
Thường xuyên ở trong tình trạng căng thẳng.
Áp lực công việc lớn, phải ngồi lâu trước máy vi tính.
Huyết áp thấp khiến lượng máu lên não không đủ.
Uống rượu quá nhiều.
Cơ thể bị nhiễm độc hóa chất, hoặc nhiễm độc do sử dụng thuốc.
Để phòng ngừa bệnh, tránh tái phát bệnh:
Tránh ngồi nhiều trong phòng lạnh, tránh ngồi lâu trước máy vi tính, không nên ngồi lâu một chỗ trong phòng.
Uống nước thường xuyên khoảng 2 lít nước một ngày.
Thường xuyên tập thể dục nhất là vùng đầu, cổ gáy.
Tập đẩy hơi vào 2 tai bằng cách dùng 2 bàn tay áp vào 2 bên tai mỗi ngày 50 - 100 lần.
Người bệnh cũng không nên quay cổ hoặc đứng lên ngồi xuống quá nhanh, tránh lái xe hoặc điều khiển máy móc có động cơ mạnh nếu thường xuyên bị choáng váng.
Bệnh nhân cũng cần giảm căng thẳng, lo âu, tránh đọc sách báo khi ngồi ôtô, nên ngồi hoặc nằm ngay xuống nếu cảm thấy chóng mặt...
Chóng mặt ít khi là triệu chứng của một bệnh lý trầm trọng, nhưng nếu thấy xuất hiện một trong các triệu chứng sau như nhức đầu đột ngột, sốt từ 38 độ C trở lên, mờ mắt, không nhìn rõ sự vật, nhìn đôi, mất thị lực, giảm thính giác...
thì nên đi khám ngay.Bệnh nhân cần thiết phải đi khám, vì ngoài rối loạn tiền đình, các triệu chứng và dấu hiệu này có thể báo hiệu những bệnh lý nặng như tai biến mạch não, u não, bệnh Parkinson, bệnh tim mạch, bệnh đa xơ cứng.
Thuốc chỉ giúp giải quyết tức thời những cơn chóng mặt cấp.
Về lâu dài, bệnh nhân cần chủ động phòng ngừa bằng cách luyện tập thường xuyên các động tác sau:
Tập đầu và cổ: Ngửa đầu ra sau, cúi đầu xuống, nghiêng đầu sang phải và sang trái hết cỡ.
Quay đầu tròn chữ O bên phải rồi bên trái (khoảng 10-15 lần).
Nằm ngửa trên giường, để một tay ở đỉnh đầu, một tay dưới cằm, thật mềm cổ, nhẹ nhàng vặn mạnh cằm về bên trái, rồi về bên phải, có tiếng kêu răng rắc là tốt.
Sau đó, lồng các ngón tay với nhau để vào sau gáy, kéo mạnh gập cằm về phía ngực (khoảng 10 lần).
Xoa mặt, mắt, tay: Hai bàn tay xiết mạnh vào nhau cho nóng, xoa đều vào mặt, hốc mắt và tai để tác động vào các nút thần kinh tai, mắt, mặt (khoảng 10 lần).
Tập thể dục như bình thường nhưng phải làm được 3 động tác cơ bản sau đây: Chạy đi chạy lại nhẹ nhàng 8-10 phút.
Đứng hơi dạng hai chân, cúi người xuống, đầu ngón tay chạm vào ngón chân cái, vung hai tay và quay mặt về bên trái rồi về bên phải hết cỡ (nhớ là quay cả mặt).
Làm 10 lần.
Cách sơ cứu bệnh nhân rối loạn tiền đình:
Để người bệnh nằm nơi yên tĩnh, tránh ánh sáng mạnh.
Chọn tư thế nằm thích hợp như: nghiêng trái hoặc phải, hoặc nằm ngửa.
Nếu buồn nôn thì cho nôn hết ra, nhưng sau đó phải cho uống bù nước và điện giải; orezol là dung dịch được lựa chọn.
Xen kẽ cho người bệnh uống một cốc sữa nhỏ có đường đặc thật nóng.
Việc dùng thuốc nhất thiết phải theo chỉ định của bác sĩ.
Điều trị hội chứng tiền đình:
Trước tiên phải để bệnh nhân ở tư thế nằm đầu thấp, cố định đầu, nơi ít ánh sáng, tránh xê dịch.
Nếu bệnh nhân có nôn nhiều phải cho thuốc chống nôn đường tiêm như papaverin 40mg hoặc primperan 10 mg tiêm bắp.
Truyền dịch bù nước, điện giải nếu có điều kiện.
Chống chóng mặt bằng các nhóm thuốc.
Được yêu cầu sử dụng tùy kinh nghiệm của các bác sĩ tuy nhiên có thể sử dụng các thuốc sau:
Các thuốc nhóm kháng histamin: vừa có hiệu quả tới chứng chóng mặt vừa làm giảm triệu chứng nôn, buồn nôn.
Tác dụng phụ của nhóm này là có thể gây ngủ nhẹ nên không dùng trong khi điều khiển phương tiện giao thông.
Các thuốc thường dùng là promethazin 25mg, scopolamin 0,5mg; diphenhydramin 50 mg.
Acetylleucin: 1.000-1.500 mg/ngày.
Có cả dạng viên và tiêm tĩnh mạch, dạng tiêm tĩnh mạch nên tiêm chậm vì nếu tiêm nhanh có thể gây hồi hộp, trống ngực, mạch nhanh.
Thường được dùng ở giai đoạn cấp tính.
Nhóm ức chế canxi chọn lọc mạch máu não: hay sử dụng nhất hiện nay là các biệt dược của flunarizine, viên 5mg, dùng từ 5-10mg (1-2 viên/ngày), nên uống trước khi ngủ vì cũng có tác dụng an thần nhẹ.
Các thuốc khác có thể dùng như cinnarizin 50-100 mg/ngày.
Nhóm benzodiazepin: hay dùng là valium, diazepam.
Đây là các thuốc trấn tĩnh nhẹ, có thể dùng trong trường hợp bệnh nhân quá lo lắng vì chóng mặt.
Tuy nhiên có thể gây quen và lệ thuộc thuốc nên phải có hướng dẫn kỹ, tránh lạm dụng thuốc.
Nhóm tăng tuần hoàn tiền đình, tuần hoàn não: nhóm này thường được sử dụng sau giai đoạn cấp, thường để điều trị duy trì, sử dụng lâu dài.
Nhóm này có rất nhiều các nhóm nhỏ như:
Betahistin: tác dụng chính vào nhân tiền đình, dùng từ 24 -48 mg/ngày chia 3 lần.
Ginkgo biloba 40 mg dùng 3 viên/ngày.
Piracetam 1.200 - 2.400 mg/ngày.
Almitrin - raubasin 40mg dùng 2 viên/ngày.
Và rất nhiều thuốc khác.
Tập bù trừ tiền đình: thường tập khi nghĩ tới chóng mặt tư thế lành tính.
Nếu chóng mặt do thiểu năng động mạch đốt sống thân nền thì không nên tập vì có thể gây thiếu máu não.
Nên tập có sự hướng dẫn của thầy thuốc chuyên khoa.
Có thể áp dụng cách tập sau:
Khi cấp tính: tập ở tư thế nằm, đưa mắt sang hai bên, lên xuống, thực hiện động tác chậm rồi nhanh dần.
Nhìn một vật di chuyển qua lại trước mắt 20cm.
Khi có thể thì gập, ngửa, quay đầu sang hai bên từ từ và nhanh dần.
Nếu đỡ có thể tập ở tư thế ngồi hoặc đứng.
Khi qua giai đoạn cấp: tập ở tư thế đứng, đang ngồi, từ từ đứng dậy sau đó đi, lên xuống cầu thang, xoay người kết hợp mở mắt và nhắm mắt.
Tóm lại, khi có triệu chứng chóng mặt, nhất là thời gian kéo dài, chưa rõ nguyên nhân, bệnh nhân cần đến các cơ sở chuyên khoa tai, thần kinh để khám, phát hiện các nguyên nhân từ đó có sự tư vấn và phương pháp điều trị hiệu quả.
Không nên tự điều trị tại nhà, lạm dụng thuốc để tránh các hậu quả đáng tiếc có thể xảy ra.
Lưu ý: Thông tin về bệnh chỉ mang tính chất tham khảo.