Tâm thần phân liệt là một nhóm các rối loạn não nghiêm trọng, tâm thần phân liệt có thể dẫn đến một số ảo giác, ảo tưởng, suy nghĩ và hành vi bị rối loạn.
Khả năng hoạt động bình thường và tự chăm sóc cho bản thân của họ có xu hướng xấu đi theo thời gian.
Nếu không điều trị, bệnh có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình cảm, hành vi, sức khỏe, các vấn đề pháp lý và tài chính.
Điều trị suốt đời là cần thiết, và có thể giúp cho nhiều bệnh nhân sống một cuộc sống bình thường.
Đây là một rối loạn tâm thần nghiêm trọng với khoảng 10% bệnh nhân mắc bệnh tự tử.
Bệnh thường xuất hiện lần đầu ở tuổi thiếu niên.
Triệu chứng
Triệu chứng dương tính (triệu chứng tích cực): thêm những biểu hiện khác thường so với lúc bình thường:
Hoang tưởng: tin tưởng chắc chắn, vô căn cứ, phi logic, khác thường vào một điều sai lầm nào đó.
Các kiểu hoang tưởng: hoang tưởng bị truy hại, hoang tưởng trung tâm, hoang tưởng vĩ đại, hoang tưởng bị điều khiển,...
Ảo giác: những trải nghiệm cảm giác không xuất phát từ các kích thích giác quan từ môi trường.
Mọi giác quan đều liên quan: thính giác, thị giác, khứu giác, xúc giác, vị giác.
Ảo thanh là loại ảo giác thường gặp nhất (nhũng ảo thanh thường gặp: nghe thấy ý nghĩ của mình được ai đó đọc ra trong đầu cho mình, nghe thấy giọng nói cãi lại trong đầu, nghe thấy giọng nói nhận xét về hành vi của mình trong đầu).
Triệu chứng âm tính (triệu chứng tiêu cực): thiếu, suy giảm những biểu hiện vốn có lúc bình thường
Suy giảm biểu đạt cảm xúc (vô cảm): gương mặt vô hồn, trống rỗng, không biểu cảm.
Giọngnói vô cảm, không ngữ điệu
Suy giảm hứng thú/ động cơ (thiếu hoặc không có năng lượng để làm những việc thường ngày hoặc thực hiện những hoạt động có tính mục đích khác): giảm khả năng lập, thực hiện kế hoạch hành động, lười về sinh cá nhân, thoái lui khỏi các quan hệ xã hội
Rối loạn: hành động, lời nói rời rạc, không liền mạch, thiếu logic, thiếuchặt chẽ
Rối loạn ý nghĩ: thường được thể hiện rõ nhất ở sự lộn xộn, thiếu tổ chức trong lời nói: liên tục chuyển chủ đề, nói rời rạc, không logic, không ăn nhập, trả lời không liên quan đến câu hỏi
Rối loạn vận động hoặc cử động bất thường: hành động ngớ ngẩn như trẻ con, hành động chống đối yêu cầu, hành động khác thường, kỳ dị (ăn mặc ngớ ngẩn), không còn phản ứng khi gặp những tình huống nhất định, cử chỉ bất thường (nhìn chằm chằm, nhăn nhó,co rúm,...)
Những triệu chứng khác: cử chỉ, điệu bộ, cử động, tư thế bất bình thường, cảm xúc không ăn nhập.
Chẩn đoán
RỐI LOẠN TÂM THẦN NHẸ (Brief Psychotic Disorder)
A.
Có tối thiểu 1 trong 4 triệu chứng dưới đây.
Phải có triệuchứng 1, 2, hoặc 3.
1.
Hoang tưởng
2.
Ảo giác
3.
Rối loại lời nói
4.
Rối loạn hành vi vận động
B.
Triệu chứng xuất hiện và gây rối loạn trong vòng tối thiểu1 ngày, nhưng không quá 1 tháng; sau đó người bệnh trởlại hoàn toàn bình thường.
C.
Triệu chứng không phải là những dấu hiệu củanhững người trầm cảm, lưỡng cực hoặc các rối nhiễu tâmthần khác; cũng không phải do hậuquả của việc sử dụngchất gây nghiện hoặc dùng thuốc.
RỐI LOẠN TÂM THẦN HÌNH THÁI(Schizophreniform Disorder)
A.
Có tối thiểu 2 trong 5 triệu chứng sau đây;triệu chứng xuất hiện nhiều trong khoảng 1tháng ; phải có triệu chứng 1, 2 hoặc 3;
1.
Hoang tưởng
2.
Ảo giác
3.
Rối loạnlời nói
4.
Rối loạn hành vi vận động
5.
Các triệu chứng âm tính
B.
Các triệu chứng xuất hiện trong vòng ít nhất 1tháng, nhưng dưới 6 tháng.
Nên gọi là chẩn đoántạm thời, nếu phải chẩn đoán sớm.
C.
Rối loạn tâm thần cảm xúc, trầm cảm hay lưỡngcực được loại trừ vì
Không cần giai đoạn trầmcảm hay hưng cảm diễn ra khi các triệu chứng xuấthiện
Nếu có thì những giai đoạn rối nhiễu cảmxúc không đáng kể so với toàn bộ thời kỳ phát bệnh
D.
Các triệu chứng không phải là hệ quả của sử dụngchất gây nghiện hay dùng thuốc điều trị
TÂM THẦN PHÂN LIỆT (Schizophrenia)
A.
Có tối thiểu 2 trong 5 triệu chứng sau đây; triệuchứng xuất hiện nhiều trong trong vòng 1 tháng ;phải có triệu chứng 1, 2 hoặc 3;
1.
Hoang tưởng
2.
Ảo giác
3.
Rối loại lời nói
4.
Rối loạn hành vi vận động
5.
Các triệu chứng âm tính
B.
Từ khi các triệu chứng xuất hiện các hoạt độngchứcnăng cơ bản (công việc, quan hệ xã hội, sinh hoạt)bị ảnh hưởng rõ rệt sovới trước đó
C.Các triệu chứng kéo dài ít nhất 6 tháng.
Trong khoảng thời giannày, có thối thiểu 1 thời kỳ kéo dài 1 tháng đáp ứng tiêuchí A, đồng thời có thể kèm theo thời kỳ khởi bệnh và giảmbệnh với các triệu chứng chủ yếu là triệu chứng âm tính.
D.
Rối loạn tâm thần cảm xúc, trầm cảm hay lưỡng cực được loạitrừ vì:
Không cần giai đoạn trầm cảm hay hưng cảm diễn rakhi các triệu chứng xuất hiện
Nếu có thì những giai đoạn rốinhiễu cảm xúc không đáng kể so với toàn bộ thời kỳ phát bệnh
E.
Các triệu chứng không phải là hệ quả của sử dụng chất gâynghiện hay dùng thuốc điều trị
F.
Nếu có tiền sử tự kỷ hoặc rối nhiễu cảm xúc, chỉ chẩn đoánthêm tâm thần phân liệt nếu hoang tưởng hoặc ảo giác xuất hiệnbên cạnh các triệu chứng tâm thần phân liệt khác trong vòng ítnhất 1 tháng
RỐI NHIỄU TÂM THẦN CẢM XÚC(Schizoaffactive Disorder)
A.
Giai đoạn rối nhiễu cảm xúc (trầm cảm hoặc hưngcảm) diễn ra trong thời kỳ cá nhân đáp ứng tiêu chíA của tâm thần phân liệt.
B.
Trong thời kỳ phát bệnh, khi không có dấu hiệu trầmcảm hoặc hưng cảm, các triệu chứng hoang tưởnghoặc ảo giác xuất hiện trong vòng 2 tuần.
C.
Các triệu chứng đáp ứng tiêu chí của thời kỳ trầmcảm xuất hiện trong phần lớn thời kỳ các triệuchứng tâm thần phân liệt gây ảnh hưởng.
D.
Các triệu chứng không phải là hệ quả của sử dụngchất gây nghiện hay dùng thuốc điều trị
Điều trị
Điều trị tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng nhưng có thể bao gồm:
Các thuốc chống loạn thần (Haloperidol/Haldol, Clozapine/Clozaril, Risperidone/Risperdal, Olanzapine/Zyprexa, Quetiapine/Seroquel, Ziprasidone/Geodon, Aripiprazole/Abilify, Paliperidone/Invega).
Tư vấn tâm lý, tâm thần.
Nhập viện để được điều trị.
Tâm thần phân liệt là một nhóm các rối loạn não nghiêm trọng, tâm thần phân liệt có thể dẫn đến một số ảo giác, ảo tưởng, suy nghĩvà hành vi bịrối loạn.
Khả năng hoạt động bình thường và tự chăm sóc cho bản thân của họ có xu hướng xấu đi theo thời gian.Tâm thần phân liệt là một bệnh mãn tính, cần điều trị suốt đời.
Chưa xác định được chính xác những nguyên nhân gây ra tâm thần phân liệt, nhưng các nhà nghiên cứu tin rằng sự kết hợp của di truyền và môi trường góp phần vào sự phát triển của bệnh.
Một số hóa chất tự nhiên trong não, bao gồm dẫn truyền thần kinh Dopamine và Glutamate cũng có thể góp phần gây ra tâm thần phân liệt.
Neuroimaging nghiên cứu cho thấy sự khác biệt trong cấu trúc não và hệ thần kinh trung ương của những người tâm thần phân liệt.
Không có cách nào để ngăn chặn tâm thần phân liệt.
Tuy nhiên, điều trị sớm có thể giúp kiểm soátcác triệu chứng trước khi chúng phát triển thành các biến chứng nghiêm trọng.
Có kế hoạch điều trị lâu dài giúp ngăn ngừa bệnh tái phát hoặc ngăn các triệu chứng trở nêntrầm trọng hơn.
Ngoài ra, các nhà nghiên cứu cho rằng các kiến thức về yếu tố nguy cơ có thể giúp chẩn đoán sớm và điều trị có hiệu quả bệnh tâm thần phân liệt.
Đối với những người có nguy cơ tâm thần phân liệt, cần chủ động thực hiện các bước như tránh sử dụng ma túy bất hợp pháp, giảm stress, ngủ đủ giấc và bắt đầu dùng thuốc chống loạn thần ngay khi cần thiết có thể giúp giảm thiểu các triệu chứng hoặc ngăn không cho các triệu chứng trở nên xấu đi.
Tâm thần phân liệt là một bệnh mãn tính, cần điều trị suốt đời, ngay cả khi triệu chứng đã giảm bớt.
Điều trị bằng thuốc và liệu pháp tâm lý xã hội có thể giúp quản lý các điều kiện.
Trong thời kỳ khủng hoảng hoặc khi có các triệu chứng nặng, có thể phải nhập viện để đảm bảo an toàn, dinh dưỡng hợp lý, ngủ đủ, vệ sinh cơ bản.
Một bác sĩ Tâm thần có kinh nghiệm trong điều trị tâm thần phân liệt thường được hướng dẫn điều trị.
Nhóm nghiên cứu điều trị cũng có thể bao gồm nhà tâm lý học, nhân viên xã hội và y tá tâm thần và một người quản lý phối hợp chăm sóc.
Các phương pháp tiếp cận toàn đội có thể có sẵn tại các phòng khám có chuyên môn trong điều trị tâm thần phân liệt.
Thuốc men:
Thuốc là nền tảng của điều trị tâm thần phân liệt, nhưng vì thuốc cho bệnh tâm thần phân liệt có thể gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng và hiếm, ngoài ra người tâm thần phân liệt có thể không muốn uống thuốc.
Thuốc chống loạn thần là phổ biến nhất theo quy định để điều trị tâm thần phân liệt.
Các nhà khoa học đang nghĩ cách để kiểm soát các triệu chứng ảnh hưởng đến não dẫn truyền thần kinh Dopamine và Serotonin.
Người bệnh hợp tác điều trị có thể dùng thuốc viên.
Người bệnh bất hợp tác có thể cần được tiêm thay vì dùng thuốc uống.
Người bệnh bị kích động có thể cần được sử dụng Benzodiazapine như Lorazepam (ATIVAN) kết hợp với thuốc chống loạn thần.
Thuốc chống loạn thần không điển hình: Những loại thuốc mới hơn thường được lựa chọn vì nguy cơ suy nhược thấp hơn, tác dụng phụ thấp hơn so với thuốc thông thường.
Chúng bao gồm:
Aripiprazole (Abilify).
Clozapine (Clozaril).
Olanzapine (Zyprexa).
Paliperidone (Invega).
Quetiapine (Seroquel).
Risperidone (Risperdal).
Ziprasidone (Geodon).
Cục Quản lý Thuốc và Thực phẩm Mỹ đã phê duyệt Risperdal và Abilify để sử dụng cho bệnh nhân trong độ tuổi 13 - 17.
Tác dụng phụ của thuốc chống loạn thần không điển hình bao gồm tăng cân, tiểu đường và cholesterol trong máu cao.
Thuốc chống loạn thần thông thường hoặc điển hình:
Những thuốc này có nhiều tác dụng phụ và gây ra các tổn thương về thần kinh, bao gồm khả năng phát triển một chứng rối loạn chuyển động (tardive rối loạn vận động) có thể có hoặc không thể đảo ngược.
Nhóm các thuốc bao gồm:
Chlorpromazin (THORAZINE).
Fluphenazine.
Haloperidol.
Perphenazine.
Các thuốc chống loạn thần điển hình thường rẻ hơn, có thể được lựa chọn để điều trị lâu dài.Nói chung, mục tiêu của điều trị bằng thuốc chống loạn thần là để kiểm soát hiệu quả các dấu hiệu và triệu chứng ở liều thấp nhất có thể.
Các bác sĩ tâm thần có thể thử các loại thuốc khác nhau, liều lượng khác nhau hoặc kết hợp theo thời gian để đạt được kết quả mong muốn.
Các thuốc chống trầm cảm hoặc chống lo âu cũng có thể có ích.
Phương pháp điều trị tâm lý xã hội:
Mặc dù thuốc là nền tảng của điều trị tâm thần phân liệt, điều trị tâm lý xã hội cũng rất quan trọng, có thể bao gồm:
Đào tạo kỹ năng xã hội.Tập trung vào cải thiện giao tiếp và tương tác xã hội.
Hỗ trợ và đào tạo để các gia đình có kiến thức đối phó với tâm thần phân liệt.
Dạy nghề phục hồi chức năng và hỗ trợviệc làm.
Tập trung vào giúp đỡ người tâm thần phân liệt tìm và giữ việc làm.
Cung cấp kiến thức để bệnh nhân biết đối phó với căng thẳng và xác định các dấu hiệu cảnh báo sớm về tái phát, giúp họ quản lý bệnh tật.Nhiều cộng đồng có chương trình giúp những người bị tâm thần phân liệt có công việc, nhà ở, biết cách đối phó với tình huống khủng hoảng.
Lưu ý: Thông tin về bệnh chỉ mang tính chất tham khảo.