Viêm xoang là tình trạng viêm hoặc nhiễm trùng xoang mũi.
Viêm xoang thường gặp là viêm xoang hàm trên (dưới mắt) và xoang sàng (giữa hai mắt).
Bệnh viêm xoang là một trong những căn bệnh mãn tính phổ biến và rất dễ phát sinh bệnh đặc biệt là trong điều kiện môi trường sinh hoạt hiện nay.
Triệu chứng
Đau ở mặt, ho, mệt mỏi, sốt, nhức đầu, đau sau mắt, đau răng, đau mặt, nghẹt mũi và chảy nước, đau họng, chảy nước mũi trước hoặc sau.
Chẩn đoán
Hỏi bệnh sử và khám thực thể.
Trong một vài trường hợp có thể cần chụp cắt lớp vi tính CT Scan hoặc chụp cộng hưởng từ MRI.
Nuôi cấy dịch phẩm từ mũi có thể cần thiết để xác định chẩn đoán.
Điều trị
Viêm xoang dị ứng được điều trị bằng thuốc kháng Histamin, thuốc xịt mũi, thuốc thông mũi hoặc mũi chích ngừa dị ứng.
Nhiễm trùng xoang gây ra bởi virus không cần dùng kháng sinh nhưng được điều trị bằng: Acetaminophen (Tylenol), thuốc chống viêm không Steroid/NSAIDs (Ibuprofen/Motrin hoặc Advil, Naproxen/Naprosyn) và thuốc thông mũi.
Viêm xoang do vi khuẩn sẽ được điều trị bằng thuốc kháng sinh bao gồm: Amoxicillin (Amoxil), Cefaclor (Ceclor), Levofloxacin (Levaquin), Loracarbef (Lorabid), Clarithromycin (Biaxin), Azithromycin (Zithromax), hoặc Sulfamethoxazole/Trimethoprim (Bactrim, Septra).
Hộp sọ của người chứa 4 cặp khoang rỗng chứa khí được gọi là các xoang, chúng thông nối với khoảng không nằm giữa 2 lỗ mũi và thành mũi.
Xoang giúp bảo vệ hộp sọ, giảm trọng lượng hộp sọ và cho phép âm thanh cộng hưởng bên trong chúng.
Có 4 cặp xoang chính bao gồm:
Xoang trán (nằm ở trán)
Xoang hàm (nằm phía sau xương gò má)
Xoang sàng (giữa 2 mắt)
Xoang bướm (phía sau 2 mắt)
Bề mặt các xoang được bao phủ bởi một lớp màng nhầy và các tế bào có lông nhỏ ở bề mặt (lông chuyển).
Các lông này giúp bắt giữ vi khuẩn và những chất ô nhiễm bên ngoài khi chúng xâm nhập vào mũi.Các xoang chứa những tác nhân phòng vệ chống lại sự xâm nhập của virus và vi khuẩn lạ.
Nếu cơ chế phòng vệ bình thường này bị hủy hoại, các vi khuẩn nằm bên trong hốc mũi có thể đi vào xoang, khi đó các vi khuẩn này sẽ bám vào những tế bào niêm mạc và gây ra viêm xoang.
Viêm xoang là tình trạng viêm của xoang và mũi.
Viêm xoang có thể gây đau đầu hoặc đau ở mắt, mũi, vùng má hoặc một bên đầu.
Bệnh nhân viêm xoang cũng có thể ho, sốt, thở hôi, nghẹt mũi kèm với nước mũi đặc.
Viêm xoang được chia làm 2 loại: cấp tính (xuất hiện đột ngột) và mãn tính (kéo dài, là loại thường gặp nhất).
Viêm xoang cấp thường kéo dài dưới 8 tuần hoặc xuất hiện ít hơn 3 lần/năm và mỗi lần ít hơn 10 ngày.
Thường có thể điều trị hiệu quả viêm xoang cấp bằng cách uống thuốc.
Điều trị hiệu quả là khi giải quyết được các thương tổn ở lớp niêm mạc xoang và các xương xung quanh thuộc hộp sọ.
Viêm xoang mãn tính kéo dài hơn 8 tuần và xuất hiện nhiều hơn 4 lần/năm với triệu chứng thường kéo dài hơn 20 ngày mỗi lần.
Bệnh viêm xoang là một trong những căn bệnh mãn tính phổ biến và rất dễ phát sinh bệnh đặc biệt là trong điều kiện môi trường sinh hoạt hiện nay.
Nguyên nhân gây ra bệnh viêm xoang thì rất nhiều, nhưng có thể tổng quát lại một số nguyên nhân đặc thù nhất như sau:
Do môi trường: Khi không khí bị ô nhiễm, bụi, khói bếp, thuốc lá, ao hồ dơ bẩn, hồ tắm không vệ sinh.
Những môi trường này chứa nhiều vi khuẩn, vi khuẩn vào mũi gây viêm mũi sau đó trở thành viêm xoang...
Do cơ địa dị ứng: Dị ứng hóa chất, thức ăn biển chất kéo dài làm niêm mạc mũi phù nề, gây bít tắc lỗ thông xoang, xonag bị bít tắc gây nhiễm trùng và viêm xoang.
Sức đề kháng kém, cơ thể không đủ sức đề kháng chống lại vi khuẩn, suy giảm miễn dịch, suy yếu niêm mạc dường hô hấp, rối loạn hệ thần kinh thực vật.
Bệnh nhân viêm xoang kèm theo viêm một số bộ phận khác.
Vệ sinh kém: Không năng rửa tay, rửa mặt, không vệ sinh cá nhân đầy đủ, vi khuẩn sẽ vào mũi, gây viêm mũi, sau đó viêm xoang.
Do viêm mũi sau nhiễm siêu vi (cúm, sởi…), bị bội nhiễm, viêm mũi dị ứng kéo dài hoặc do tình trạng vẹo vách ngăn.
Có trường hợp viêm xoang là hậu quả của sâu răng, nhiễm trùng răng hàm trên.
1.
Tránh bị nhiễm trùng đường hô hấp trên:
Tiêm vắc-xinngừa cúm hằng năm có thể ngừa cúm và những nhiễm trùng cơ hội của đường hô hấp trên.
Những loại thuốc điều trị cúm khác như Zanamivir (Relenza) và Oseltamivir (Tamiflu) nếu được dùng vào lúc các triệu chứng mới xuất hiện cũng có thể giúp phòng nhiễm trùng.
Giữ thói quen rửa tay và tránh tiếp xúc với những người bị cúm.
Một số nghiên cứu cho thấy thuốc kẽm Carbonate có tác dụng làm giảm thời gian kéo dài của nhiều triệu chứng cúm, có thể sử dụng loại thuốc này.
Giảm stress và ăn nhiều chất chống oxy hóa, đặc biệt là trái cây tươi, có màu sẫm và rau quả có thể giúp tăng cường hệ miễn dịch.
2.
Chuẩn bị đối phó với những dị nguyên theo mùa:
Nếu viêm xoang có nguyên nhân từ các dị nguyên theo mùa hay môi trường thì việc tránh xa khỏi chúng là rất quan trọng.
Nếu không tránh được, có thể dùng một số loại thuốc như kháng Histamin thông dụng hoặc thuốc xịt thông mũi trong các cơn cấp tính.
Những người bị dị ứng theo mùa có thể cảm thấy dễ chịu hơn khi dùng những loại kháng Histamin được kê đơn không có tác dụng an thần trong những mùa bị dị ứng.
Tránh ở ngoài trời quá lâu vào mùa gây dị ứng.
Đóng các cửa sổ lại và dùng máy điều hòa để lọc những tác nhân gây dị ứng nếu cần thiết.
Có thể sử dụng máy làm ẩm.
Thuốc tiêm chống dị ứng, còn được gọi là 'liệu pháp miễn dịch' cũng có thể hiệu quả trong việc làm giảm và hạn chế viêm xoang do dị ứng.
Bạn có thể được các bác sĩ chuyên khoa dị ứng tiêm trong 3 - 5 năm nhưng chúng thường cho kết quả làm giảm hoặc hết hoàn toàn triệu chứng dị ứng trong nhiều năm.
3.
Giữ nước
Giữ vệ sinh xoang bằng cách uống nhiều nước để làm loãng chất tiết ở mũi.
Tránh đi máy bay, nếu cần phải đi thì dùng thuốc xịt làm thông mũi trước khi đi để giữ cho các lỗ mở của xoang được thông và thường xuyên nhỏ dung dịch muối trong khi đang bay.
Dung dịch muối xịt mũi (có bán ở các hiệu thuốc) có thể giúp giữ ẩm hốc mũi, loại bỏ những tác nhân gây nhiễm trùng.
Xông mũi bằng nước nóng hoặc tắm hơi cũng có thể có ích.
4.
Tránh những tác nhân dị ứng từ môi trường
Những người bị viêm xoang mãn tính nên tránh những hoạt động hoặc môi trường có thể làm nặng thêm tình trạng bệnh như hút thuốc, hút thuốc thụ động và lặn trong hồ bơi có chứa clo.
Mục tiêu điều trị viêm xoang là giảm phù nề hoặc giảm viêm ở mũi và xoang, giới hạn nhiễm trùng, tăng dẫn lưu xoang và giữ cho các xoang được thông.
1.
Thuốc
Giảm viêm: Các tế bào máu và những tế bào ở niêm mạc xoang lúc bình thường có thể chiến đấu chống lại những tác nhân lạ xâm nhập.
Tuy nhiên, khi lượng virus và vi khuẩn quá nhiều kèm với việc hệ miễn dịch bị quá tải hoặc quá mẫn với dị nguyên thì sẽ dẫn đến viêm xoang.
Với biện pháp điều trị thích hợp, các nhiễm trùng ngắn hạn có thể được điều trị hiệu quả.
Do những tác nhân lạ kích thích tạo ra nhiều phản ứng khác nhau nên cũng có nhiều cách điều trị khác nhau.
Thuốc thông mũi có thể giúp làm giảm bít tắc đường thở và đóng vai trò quan trọng trong bước đầu điều trị để làm giảm triệu chứng.
Thuốc xịt mũi không cần kê đơn Pseudophedrine (Afrin), Phenylephrine (Neo-Synephrine), Naphazoline (Naphcon), Chlorzoxazone (Forte)cho tác dụng nhanh nhất trong vòng 1 - 3 phút.
Những thuốc này không nên dùng quá 3 ngày vì chúng sẽ trở nên ít hiệu quả hơn và cần phải dùng một lượng lớn hơn để cho hiệu quả tương tự.
Có thể hạn chế hiện tượng nhờn thuốc bằng cách đổi sang dùng lỗ mũi bên còn lại và giảm tần số dùng thuốc xuống.
Một số người sử dụng thuốc xịt mũi một cách quá mức và trở nên phụ thuộc vào thuốc để có thể thở được bình thường.
Cần có chương trình "cai nghiện" bao gồm sử dụng thuốc uống, thuốc xịt mũi Steroid, nước mũi, Corticoid hệ thống hoặc kết hợp những thứ trên.
Thuốc thông mũi đường uống (dạng viên hoặc lỏng) chứa những hoạt chất giả Ephedrine hoặc Phenylephrine.
Hầu hết các hiệu thuốc có bán nhiều dạng thuốc thông mũi và tất cả đều cho những kết quả tương tự.
Thuốc chính hãng đắt tiền hơn nhưng mức độ phóng thích chậm hơn, do đó có thể dùng với tần số thưa hơn.
Thuốc dạng Generic thì rẻ hơn và cần phải uống 4 - 6 giờ/lần, cho tác dụng chậm hơn thuốc dạng xịt.
Thường thì thuốc thông mũi đường uống đạt được hiệu quả trong vòng 30 - 60 phút.
Cũng giống như thuốc dạng xịt, thuốc thông mũi đường uống có thể trở nên kém hiệu quả hơn nếu dùng lâu dài.
Hiện tượng nhờn thuốc có xảy ra nhưng không nhiều bằng thuốc dạng xịt.
Những thuốc có chứa chất giả Ephedrine hiện nay không còn được bày ra trước cửa quầy thuốc nữa nhưng bạn vẫn có thể mua chúng mà không cần đơn bác sĩ.
Cả thuốc dùng cho đường uống và đường xịt đều có tác dụng phụ, bao gồm những kích thích toàn thể gây tăng nhịp tim và huyết áp, mất ngủ, căng thẳng thần kinh, lo âu, run giật, khô miệng, nhìn mờ và nhức đầu.Chúng cũng có thể gây bí tiểu.
Do đó những người trước đây đã từng bị bệnh tim mạch, tăng huyết áp, lo âu, hoặc bệnh lý đường niệu (đặc biệt là bệnh lý ở tuyến tiền liệt) nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng thuốc.
Ngoài ra, phối hợp thuốc thông mũi với những loại thuốc khác có tác dụng phụ tương tự có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm.
Giới hạn nhiễm trùng: Mục tiêu chính của điều trị là quét sạch vi trùng ra khỏi xoang bằng kháng sinh giúp ngăn ngừa biến chứng, làm giảm triệu chứng và giảm nguy cơ bị viêm xoang mãn tính.
Trong những trường hợp viêm xoang cấp tính và chưa có biến chứng, có thể dùng Penicillin tổng hợp như Amoxicillin (Amoxil, Polymox, hoặc Trimox).
Loại kháng sinh này cho hiệu quả tốt đối với những vi khuẩn thông thường và tương đối rẻ.
Tác dụng phụ thường gặp của Amoxicillin bao gồm phản ứng dị ứng (sưng họng, phát ban) và khó chịu ở dạ dày.
Những người dị ứng với Penicillin có thể dùng kháng sinh có chứa sulfur có tên là Trimethoprim/Sulfamethoxazole hoặc TMP/SMX (như Bactrim, Cotrim, hoặc Septra).
Loại thuốc này không được dùng với những người dị ứng với sulfur.
Những người đã được điều trị viêm xoang cấp vài lần hoặc những người bị viêm xoang mãn có thể đề kháng với Amoxicillin và TMP/SMX.
Những loại Penicillin tổng hợp mới và Cephalosporin như Augmentin, Cefuroxime (Ceftin) và Loracarbef (Lorabid) có thể tiêu diệt hầu hết những vi khuẩn kháng thuốc gây viêm xoang.
Dùng quá mức những kháng sinh thuộc phổ vi khuẩn này có thể dẫn đến việc tạo ra những vi khuẩn đề kháng với những loại kháng sinh có hiệu lực nhất đang được dùng hiện thời.
Do đó, những kháng sinh đơn giản như Amoxicillin nên được dùng đầu tiên trong vòng 14 - 21 ngày.
Quy luật cơ bản là dùng kháng sinh cho đến khi triệu chứng biến mất rồi tiếp tục dùng trong 1 tuần sau đó.
Tăng dẫn lưu:Những loại thuốc dùng tại nhà có khả năng làm thông và ẩm các xoang, nhờ đó có thể tăng sự dẫn lưu.
Nếu những dị nguyên từ môi trường là tác nhân gây viêm xoang, có thể cho kháng Histamin để giảm phù nề niêm mạc xoang.
Các dị nguyên kích thích các bạch cầu trong máu và mô phóng thích Histamin vào máu làm cho dịch len ra khỏi mạch máu, đi vào mô của hốc mũi gây nghẹt mũi.
Một số loại kháng Histamin thông dụng có tác dụng an thần hiện nay không còn được khuyên dùng nữa vì chúng có khuynh hướng làm khô và tăng độ đặc của đờm, làm cho quá trình dẫn lưu khó khăn hơn.
Những thuốc kháng Histamin không có tác dụng an thần như Fexofenadine (Allegra), Loratadine (Claritin), hoặc Desloratadine (Clarinex) không làm khô niêm mạc.
Nếu bị nghẹt mũi nặng có thể cho thêm thuốc thông mũi như Allegra-D hoặc Claritin-D.
Giữ thông xoang:Để điều trị viêm xoang cấp, có thể cần dùng 1 hay nhiều loại thuốc.
Đối với viêm xoang cấp tái hồi hoặc viêm xoang mãn tính, có thể thêm thuốc Corticoid xịt mũi để làm giảm triệu chứng.
Những thuốc thường được các bác sĩ kê đơn là Beclomethasone (Beconase), Fluticasone (Flonase), Triamcinolone (Nasacort), Flunisolide (Nasalide), và Vancenase.
Corticoid là chất ức chế quá trình viêm.Corticoid xịt mũi tác động trực tiếp lên lớp niêm mạc ở hốc mũi và xoang và tác dụng rất ít lên phần còn lại của cơ thể khi được dùng với liều cho phép.
Cũng như những loại thuốc khác, Corticoid xịt mũi cũng có nhiều dạng.
Một số dạng dễ dung nạp hơn những dạng còn lại.
Muốn sử dụng thuốc bạn cần phải có đơn bác sĩ.
Những loại thuốc này không làm giảm triệu chứng ngay lập tức như thuốc thông mũi nhưng một khi đã đạt được liều điều trị thì triệu chứng thường được cải thiện và có thể không cần phải sử dụng thuốc thông mũi nữa.
Trong những tháng mà các yếu tố dị nguyên từ môi trường xuất hiện nhiều, sử dụng Corticoid xịt mũi sớm có thể giúp ngăn ngừa viêm xoang, giữ cho các xoang được thông và dẫn lưu tốt.
2.
Phẫu thuật
Một số bệnh nhân bị viêm xoang mãn không đáp ứng với điều trị nội khoa bằng kháng sinh và các loại thuốc làm giảm triệu chứng.
Những người này khi có CT Scan thể hiện tình trạng viêm xoang cũng như bất kỳ biến chứng nào của viêm xoang đều có thể điều trị được bằng phẫu thuật.
Phẫu thuật xoang bằng cách dùng một ống soi mũi xoang bằng sợi quang học được dùng trong chẩn đoán.Mục tiêu điều trị là loại bỏ lớp niêm mạc gây tắc nghẽn, làm thông mũi xoang và hỗ trợ dẫn lưu trong các xoang.
Trong khi phẫu thuật, các bác sĩ cũng có thể cắt bỏ các polyp, chỉnh hình lại vách ngăn mũi bị vẹo để làm tăng thông khí.Có thể phải dùng Corticoid xịt mũi lâu dài và kháng sinh thường kỳ.
Những người bị viêm xoang tiếp diễn cần được khám kỹ hơn.
Có thể bệnh nhân sẽ được cấy vi khuẩn khi đi khám định kỳ hoặc trong lúc mổ nội soi để tìm ra chủng vi trùng kỵ khí gây viêm xoang và cần phải điều trị kháng sinh theo đúng phổ kháng khuẩn hoặc cũng có thể tìm ra nấm và cần phải điều trị bằng thuốc kháng nấm.
Lưu ý: Thông tin về bệnh chỉ mang tính chất tham khảo.