An tức hương còn gọi bồ đề, cánh kiến trắng, thiên kim mộc chi, thoán hương, tịch tà; là nhựa của cây bồ đề (Styrax tonkinense Pierre), họ bồ đề (Styracaceae).
Bồ đề là cây di thực, mọc ở Thanh Hóa, Nghệ Tĩnh, Hà Giang, Tuyên Quang, Sơn La, Lai Châu, Hòa Bình…Về thành phần hóa học,
an tức hương có acid sumaresinolic, coniferyl cinnlamate, lubanyl cinnamate, penylpropyl cinnamate 23%, vanillin 1%, cimanyl cinnamate 1%, styracin, styrene, benzaldebyde, acid benjoic, tinh dầu quế 10 - 30%, chất keo 10 - 20%Theo Đông y,
an tức hương vị cay đắng, tính ấm; vào các kinh phế, tâm và tỳ. Có tác dụng khai khiếu, thanh thần, hành khí, hoạt huyết, chỉ thống. Chữa trúng phong, đờm quyết, khí uất, ngực bụng đau, hắc loạn, đau nhức do phong, sản hậu bị huyết vận, trẻ nhỏ kinh phong.
an tức hương còn dùng làm Thuốc khử tà ở những nơi âm u và ám khí (tịch tà). Liều dùng: 2 - 4g. Phần lớn dùng để chế Thuốc hoàn và Thuốc bột.
an tức hương được dùng làm Thuốc trong các trường hợp: Khai khiếu, hồi tỉnh:Bài 1: Thuốc Chí bảo: xạ hương 7,5g, chu sa 30g, sừng tê giác 30g, hùng hoàng 30g, đồi mồi 30g, hổ phách 30g, vàng lá 50 lá, bocneol 7,5g, ngưu hoàng 15g,
an tức hương 45g. Các vị nghiền bột mịn, hay làm viên hoàn. Thuốc bột uống mỗi lần 0,8g (5 phân) hoặc 1 hoàn, ngày 1 - 2 lần, uống với nước đun sôi còn nóng. Trị các trúng phong, đột nhiên ngã lăn quay, hôn mê, đờm dãi kéo đầy tắc.
Bài 2: an tức hương 4g, nhân sâm 8g, phụ tử 8g. Sắc uống. Trị hàn thấp, lãnh khí, hoắc loạn thể âm.
Bài 3: lấy
an tức hương với liều to bằng hạt đậu, đốt trên ngọn lửa để xông cho trẻ. Trị trẻ nhỏ bị kinh phong do tà.
Hành khí, giảm đau: trị các chứng bệnh do khí trệ, đau bụng, tức ngực.
Bài 1: Hoàn
an tức hương:
an tức hương, trầm hương, đinh hương, mộc hương, hoắc hương, đại hồi mỗi vị 12g; hương phụ, sa nhân, cam thảo mỗi vị 20g. Các vị nghiền thành bột mịn, luyện với mật làm hoàn. Mỗi lần uống 4g, uống với nước sắc tía tô. Trị trẻ em đau bụng do khí lạnh.
Bài 2: an tức hương 4g, ngũ linh chi 20g. Tán bột. Mỗi lần uống 4g, uống với nước gừng. Trị phụ nữ sau sinh bị huyết vận huyết trướng, cấm khẩu.
Bài 3: an tức hương 20g, ngâm trong 100ml cồn 800 trong 10 ngày, thỉnh thoảng lắc đều. Dùng cồn Thuốc bôi lên chỗ nứt nẻ. Trị vú bị nứt nẻ.
Kiêng kỵ: Người âm hư, hoả vượng cấm uống.
TS. Nguyễn Đức Quang