Khẳng định vai trò cơ quan đại diện chủ sở hữu đối với DNNN và vốn Nhà nước tại doanh nghiệp

Năm 2022 là năm thứ 4 ủy ban quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp (cmsc) chính thức đi vào hoạt động theo nghị định số 131/2018/nđ-cp ngày 29/9/2018 của chính phủ. mặc dù vẫn còn gặp không ít khó khăn nhưng những kết quả mà cmsc đạt được khẳng định sự đúng đắn của việc thay đổi mô hình quản lý doanh nghiệp nhà mước (dnnn) đó là tách bạch giữa cơ quan quản lý nhà nước và cơ quan chuyên trách làm đại diện chủ sở hữu đối với dnnn và vốn nhà nước tại doanh nghiệp. những kết quả đó càng có ý nghĩa hơn trong bối cảnh có nhiều biến động kinh tế thế giới và trong nước, đặc biệt tác động tiêu cực bởi đại dịch covid-19 bao trùm hầu hết ngành, lĩnh vực hoạt động của các tập đoàn, tổng công ty nhà nước thuộc ủy ban.

Quyết liệt hành động, đổi mới nâng cao hiệu quả hoạt động của DNNN

Ngay sau khi đi vào hoạt động, cmsc đã tập trung, định hướng đi vào hoạt động cụ thể như: đẩy mạnh cơ cấu lại các tập đoàn, tổng công ty; đổi mới cơ chế, chính sách để dnnn thật sự vận hành theo cơ chế thị trường; đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống quản trị và nâng cao năng lực, phẩm chất của đội ngũ cán bộ quản lý dnnn. điều này đã góp phần nhanh chóng tạo nên sự ổn định trong công tác điều hành xuyên suốt từ ủy ban đến các tập đoàn, tổng công ty, từng bước khẳng định vai trò của một cơ quan đại diện chủ sở hữu đối với dnnn và vốn nhà nước tại doanh nghiệp.

Sự thay đổi tích cực được thể hiện thông qua việc các Tập đoàn, Tổng công ty thuộc Ủy ban đã nhanh chóng chuyên môn hóa, tập trung vào ngành, lĩnh vực nắm giữ vai trò quan trọng của nền kinh tế (điện, dầu khí, khoáng sản, xăng dầu, viễn thông…); sắp xếp tái cơ cấu để tập trung vào các lĩnh vực cốt lõi; đẩy mạnh thoái vốn ngoài ngành; các Công ty mẹ trực tiếp tham gia vào lĩnh vực kinh doanh chính của tập đoàn, tổng công ty đồng thời thực hiện chức năng đầu tư vốn, định hướng hoạt động và quản lý, giám sát đối với các công ty con, công ty liên kết thông qua người đại diện phần vốn tại doanh nghiệp; …

Sau 4 năm chuyển về ủy ban, 19 tập đoàn, tổng công ty cơ bản hoạt động sản xuất, kinh doanh và đầu tư phát triển duy trì liên tục, ổn định. trong bối cảnh chịu ảnh hưởng tiêu cực của dịch covid-19 và tình hình bất ổn trên thế giới thời gian gần đây làm cho một số ít doanh nghiệp giảm lợi nhuận hoặc phát sinh lỗ (tổng công ty hàng không việt nam, tổng công ty đường sắt việt nam) nhưng tổng thể vốn nhà nước tại 19 tập đoàn, tổng công ty vẫn được bảo toàn, phát triển; tổng doanh thu, lợi nhuận, nộp ngân sách và thu nhập bình quân của người lao động đều tăng; hoàn thành “mục tiêu kép” vừa phòng chống dịch bệnh, vừa phục hồi, phát triển doanh nghiệp, góp phần vào phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội của cả nước.

Các tập đoàn, tổng công ty tiếp tục thể hiện vai trò nòng cốt trong một số ngành, lĩnh vực; tạo nguồn thu đáng kể cho ngân sách nhà nước; góp phần bảo đảm các cân đối lớn, ổn định kinh tế vĩ mô và xây dựng, phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng, tạo động lực phát triển cho các ngành, lĩnh vực và cả nền kinh tế; thực hiện chính sách an sinh xã hội.

Tại thời điểm 31/12/2018, vốn và tài sản của 19 Tập đoàn, Tổng công ty mà Ủy ban tiếp nhận gồm: Tổng tài sản Công ty mẹ là 1.646.311 tỷ đồng, chiếm 63,5% tổng tài sản của các doanh nghiệp có vốn Nhà nước. Tổng vốn chủ sở hữu công ty mẹ là 911.350 tỷ đồng. Đến năm 2020, tổng tài sản hợp nhất của 19 doanh nghiệp này là 2.399.149 tỷ đồng, chiếm 65,3% tổng tài sản của các doanh nghiệp có vốn góp nhà nước; trong đó, Công ty mẹ là 1.649.655 tỷ đồng. Tổng vốn chủ sở hữu hợp nhất là 1.081.078 tỷ đồng, chiếm gần 63% tổng vốn chủ sở hữu của các doanh nghiệp có vốn góp nhà nước; trong đó, Công ty mẹ là 942.435 tỷ đồng.

Kết quả sản xuất kinh doanh của 19 tập đoàn, tổng công ty giai đoạn sau khi được chuyển giao về ủy ban đã tiếp tục thể hiện vai trò dẫn dắt của dnnn lớn, biểu hiện thông qua việc triển khai có hiệu quả “mục tiêu kép” vừa phòng, chống dịch covid-19, vừa duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh góp phần phục hồi phát triển kinh tế-xã hội; góp phần quan trọng bảo đảm cân đối lớn của nền kinh tế, bảo đảm nhu cầu thiết yếu cho sản xuất và dân sinh về năng lượng, viễn thông, lương thực…; đồng thời, là công cụ để nhà nước ổn định kinh tế vĩ mô, đối phó với những biến động thị trường và dịch bệnh.

Số liệu của Ủy ban cho biết, giai đoạn 2018- 2021: Đối với Công ty mẹ 19 Tập đoàn, Tổng công ty có tổng doanh thu đạt 3.357.757 tỷ đồng (trung bình đạt 839,4 nghìn tỷ đồng/năm); tổng lợi nhuận trước thuế đạt 204.606 tỷ đồng (trung bình đạt 51,2 nghìn tỷ đồng/năm); thuế và các khoản phát sinh nộp ngân sách đạt 278.514 tỷ đồng (trung bình trên 69,6 nghìn tỷ đồng/năm).

Đối với kết quả hợp nhất toàn Tập đoàn, Tổng công ty: Tổng doanh thu đạt trên 5.464.100 tỷ đồng (trung bình đạt trên 1.366.000 tỷ đồng/năm); tổng lợi nhuận trước thuế đạt trên 378,1 nghìn tỷ đồng (trung bình đạt 94,5 nghìn tỷ đồng/năm), thuế và các khoản phát sinh phải nộp ngân sách đạt trên 839,5 nghìn tỷ đồng (trung bình đạt 209,9 nghìn tỷ đồng/năm).

Chia sẻ về những nỗ lực và quyết tâm của cmsc để đạt được kết quả qua từng năm, ông nguyễn hoàng anh - ủy viên trung ương đảng, bí thư ban cán sự đảng, chủ tịch ủy ban cho biết: việc thành lập đã hiện thực hóa chủ trương của đảng về tách bạch giữa những chức năng quản lý nhà nước và chức năng đại diện chức năng chủ sở hữu vốn nhà nước tại dnnn đối với một số bộ, tạo điều kiện quan trọng cho các bộ tập trung thực hiện chức năng quản lý nhà nước, ban hành cơ chế, chính sách pháp luật. còn ủy ban là cơ quan chuyên trách, thực hiện thống nhất chức năng đại diện chủ sở hữu đối với vốn nhà nước tại 19 tập đoàn, tổng công ty, hoạt động trong 16 ngành kinh tế, kỹ thuật, được chuyển giao từ 5 bộ.

Ủy ban đã tiếp nhận và thực hiện đầy đủ, toàn diện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của đại diện chủ sở hữu nhà nước đối với 19 Tập đoàn, Tổng công ty theo quy định tại Nghị định số 131/2018/NĐ-CP của Chính phủ. Qua 4 năm hoạt động, Ủy ban đã thực hiện ngày càng chuyên nghiệp hơn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của đại diện chủ sở hữu nhà nước tại doanh nghiệp, đạt được nhiều kết quả tích cực đối với việc phát triển nâng cao hiệu quả DNNN.

Điển hình là nỗ lực vượt khó của Ủy ban và 19 Tập đoàn, Tổng công ty trong các năm 2020 và 2021 do ảnh hưởng đại dịch Covid-19 là một trong những yếu tố quan trọng giúp các doanh nghiệp bắt nhịp nhanh cho hoạt động năm 2022 khi nền kinh tế bước vào giai đoạn hồi phục.

Trong 6 tháng đầu năm 2022: Tổng doanh thu hợp nhất của 17/19 tập đoàn, tổng công ty đạt trên 892,1 nghìn tỷ đồng, bằng 90% kế hoạch năm và bằng 127% so với cùng kỳ 2021; tổng doanh thu 19/19 Công ty mẹ Tập đoàn, Tổng công ty đạt trên 543,4 nghìn tỷ đồng, bằng 58% kế hoạch năm và bằng 128% so với cùng kỳ 2021. Tổng lợi nhuận trước thuế hợp nhất của 17/19 Tập đoàn, Tổng công ty đạt trên 1.766 tỷ đồng, bằng 5% kế hoạch năm và bằng 4% so với cùng kỳ; Tổng nộp ngân sách Nhà nước hợp nhất của 16/19 Tập đoàn, Tổng công ty đạt trên 125,8 nghìn tỷ đồng, bằng 101% kế hoạch năm và bằng 121% so với cùng kỳ; tổng nộp ngân sách Nhà nước 19/19 Công ty mẹ Tập đoàn, Tổng công ty đạt trên 31,8 nghìn tỷ đồng, bằng 82% kế hoạch năm và bằng 108% so với cùng kỳ.

Phối hợp với các Bộ, ngành liên quan nâng cao hiệu quả hoạt động DNNN

Theo chủ tịch ủy ban nguyễn hoàng anh, là cơ quan mới được thành lập, ủy ban vừa phải kiện toàn tổ chức, vừa phải thực hiện đầy đủ chức năng, nhiệm vụ của cơ quan đại diện chủ sở hữu nhà nước, số lượng công việc ủy ban phải giải quyết trong 4 năm vừa qua rất lớn. ủy ban đã tích cực tham gia với các cơ quan quản lý nhà nước trong quá trình xây dựng và hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách pháp luật, đơn cử: phối hợp với bộ giao thông vận tải trong việc xử lý các vướng mắc đối với hoạt động quản lý, khai thác kết cấu hạ tầng giao thông của một số doanh nghiệp đã chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước về ủy ban; phối hợp với bộ tài chính trong việc hoàn thiện, trình chính phủ ban hành quy chế quản lý tài chính của tập đoàn dầu khí việt nam; làm rõ về lĩnh vực đầu tư, thẩm quyền quyết định dự án đầu tư của tổng công ty đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước; phối hợp với bộ nội vụ trong việc xây dựng cơ chế, chính sách quy hoạch, bổ nhiệm cán bộ doanh nghiệp, kiểm soát viên nhà nước tại doanh nghiệp, quản lý người giữ chức danh, chức vụ và đại diện vốn nhà nước tại doanh nghiệp; phối hợp với bộ công thương trong việc bàn giao nhiệm vụ thường trực ban chi đạo xử lý các dự án yếu kém, chậm tiến độ ngành công thương; phối hợp với bộ kế hoạch và đầu tư trong việc xây dựng nghị quyết số 75/nq-cp của chính phủ về tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp thuộc ưbqlv và hướng dẫn thi hành luật đầu tư, luật đấu thầu…

Cho dù hàng loạt khó khăn và thách thức, nhiều dự án đầu tư được ủy ban tích cực phối hợp với các bộ, ngành tháo gỡ khó khăn, triển khai thực hiện, trong đó có nhiều dự án lớn, quan trọng, đã chậm tiến độ từ nhiều năm trước như dự án nhà máy điện yaly mở rộng (tổng mức đầu tư 6.399 tỷ đồng); dự án nhà máy điện hòa bình mở rộng (tổng mức đầu tư 9.220 tỷ đồng; dự án nhà máy điện ô môn iv (tổng mức đầu tư 29.944 tỷ đồng); dự án đường dây 500 kv vân phong, vĩnh tân (tổng mức đầu tư 2.856 tỷ đồng); dự án thành phần 3 cảng hàng không quốc tế long thành (tổng mức đàu tư 10.990 tỷ đồng); dự án mở rộng cảng hàng không quốc tế nội bài (tổng mức đầu tư 4.983 nghìn tỷ đồng); dự án nhà máy nhiệt điện thái bình 2 (tổng mức đầu tư 41.799 tỷ đồng)…

Một trong những nhiệm vụ quan trọng không thể không nhắc đến trong 4 năm hoạt động vừa qua, đó là vai trò của ủy ban làm cơ quan thường trực của ban chỉ đạo xử lý các dự án, doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả ngành công thương. ủy ban đã tiếp nhận, thực hiện đầy đủ, tích cực nhiệm vụ cơ quan thường trực ban chỉ đạo xử lý các dự án, doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả ngành công thương. dưới sự chỉ đạo quyết liệt của chính phủ, thủ tướng chính phủ, ban chỉ đạo và sự vào cuộc của các cơ quan, doanh nghiệp liên quan, đến nay một số dự án, doanh nghiệp đã có nhiều chuyển biến trong sản xuất, kinh doanh. cụ thể: trong 5 dự án, doanh nghiệp được bộ chính trị đồng ý chủ trương giao tập đoàn công nghiệp hóa chất việt nam (vinachem) và tập đoàn dầu khí việt nam (pvn) sử dụng nguồn vốn hợp pháp của doanh nghiệp để chủ động, khẩn trương xây dựng, hoàn thiện và triển khai phương án xử lý có 01 dự án (nhà máy sản xuất phân bón dap 1- hải phòng của công ty cổ phần dap - vinachem) từ năm 2017 đến nay sản xuất ổn định, hàng năm có lãi và đã hết lỗ lũy kế từ tháng 01/2022; 01 dự án (dự án sản xuất xơ sợi polyester đình vũ - pvn) có nhiều chuyển biến tích cực trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, như: duy trì vận hành sản xuất khai thác tối đa, hiệu quả 27 dây chuyền sợi dty, doanh thu bù đắp được chi phí biến đổi và có lợi nhuận trước định phí…

Trong 7 dự án, doanh nghiệp còn lại có 03 dự án, doanh nghiệp sản xuất phân bón đã duy trì được sản xuất, kinh doanh; nỗ lực làm chủ công nghệ, từng bước nâng công suất chạy máy bình quân so với công suất thiết kế. Mặc dù, đến ngày 30/6/2022, còn lỗ lũy kế 13.394 tỷ đồng, song từ năm 2021 đến nay, do thị trường thuận lợi (giá phân bón cao nhất trong vòng 10 năm trở lại đây), nên kết quả sản xuất, kinh doanh của 03 dự án, doanh nghiệp có cải thiện hơn (năm 2021 giảm lỗ; 6 tháng đầu năm 2022 đã có lãi và trả được một phần nợ cho ngân hàng). Đặc biệt, Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - Công ty cổ phần Gang thép Thái Nguyên (dự án TISCO2), một trong những dự án được coi là khó xử lý nhất trong 12 dự án đến nay đã có nhiều bước tiến mới. Theo đó, ngày 31/7/2022, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã khảo sát, làm việc tại dự án TISCO2. Tại buổi làm việc, Thủ tướng nêu rõ tinh thần tập trung giải quyết dứt điểm các vấn đề đặt ra của dự án trên cơ sở đặt lợi ích quốc gia, dân tộc lên trên hết, trước hết, bám sát các quy định của pháp luật, chỉ đạo của Bộ Chính trị, kết luận thanh tra; đồng thời nhấn mạnh nhiệm vụ quan trọng nhất là khẩn trương tìm được phương án xử lý khả thi nhất cho dự án để báo cáo các cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định, sau khi cân nhắc, thảo luận, phân tích kỹ lưỡng trên cơ sở thực tiễn, khoa học, pháp lý, đảm bảo tiết kiệm nhất, hiệu quả cao nhất cho Nhà nước và doanh nghiệp.

Thực hiện ý kiến chỉ đạo của thủ tướng chính phủ tại buổi làm việc và tại các văn bản chỉ đạo liên quan, ủy ban đã có nhiều văn bản chỉ đạo tổng công ty đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (scic) các vấn đề về phương án xử lý dự án tisco2 và có văn bản báo cáo ban cán sự đảng chính phủ về dự án tisco2, trong đó có việc xây dựng phương án xử lý và khôi phục dự án tisco2 (thẩm quyền, trách nhiệm xây dựng phương án; kế hoạch, nhiệm vụ, lộ trình xây dựng phương án…). bên cạnh đó, với nhận thức rằng việc giải quyết dứt điểm các tranh chấp/vướng mắc tại hợp đồng epc là cơ sở quan trọng để có thể xây dựng phương án khôi phục nhà máy gang thép thái nguyên, ủy ban đã quyết liệt chỉ đạo vns, tisco và trực tiếp tham gia đàm phán với công ty hữu hạn tập đoàn khoa học công nghiệp luyện kim trung quốc (mcc) để thảo luận các phương án. hiện nay, ủy ban đang chỉ đạo các doanh nghiệp hoàn tất các thủ tục nội bộ của phía việt nam, đồng thời ủy ban đã làm việc trực tiếp với đại sứ trung quốc tại việt nam và có công hàm đề nghị đại sứ quán trung quốc tại việt nam báo cáo cấp có thẩm quyền phía trung quốc, hỗ trợ điều phối với các cơ quan chức năng của trung quốc trong việc tạo điều kiện cho mcc tổ chức đoàn sang việt nam.

Có thể nói, việc một số dự án, doanh nghiệp đi vào hoạt động ổn định hơn trước, kinh doanh có lãi, giảm lỗ lũy kế và một số dự án, doanh nghiệp vận hành trở lại sau thời gian dừng sản xuất đã đóng góp cho ngân sách nhà nước, giảm dư nợ trung hạn và dài hạn của các dự án/doanh nghiệp, bảo đảm duy trì việc làm, đời sống cho hàng nghìn lao động, góp phần ổn định chính trị- xã hội tại địa phương.

Tiếp tục nỗ lực hoàn thành các nhiệm vụ, mục tiêu đề ra

Chủ tịch Ủy ban Nguyễn Hoàng Anh bày tỏ, để hoàn thành các mục tiêu, nhiệm vụ kế hoạch năm 2022 và cho những năm tiếp theo, Ủy ban và 19 tập đoàn, tổng công ty cần đẩy mạnh hơn nữa các mặt công tác để tận dụng thời cơ, vượt qua thách thức, thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ được giao.

Ủy ban sẽ thực hiện đồng bộ các giải pháp chỉ đạo, điều hành để hỗ trợ các tập đoàn, tổng công ty trong hoạt động sản xuất kinh doanh; phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan kịp thời giải quyết, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc, khó khăn, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các tập đoàn, tổng công ty phục hồi và phát triển; đẩy mạnh giám sát tài chính, giám sát đầu tư, thúc đẩy tiến độ triển khai các dự án đầu tư trọng điểm và kiện toàn đội ngũ lãnh đạo chủ chốt của doanh nghiệp.

Các tập đoàn, tổng công ty cần nắm bắt thời cơ, vượt qua thách thức để hoàn thành mức cao nhất kế hoạch sản xuất kinh doanh và đầu tư phát triển; bảo toàn, phát triển vốn và các nguồn lực nhà nước giao. làm tốt công tác chuẩn bị đầu tư và giải ngân vốn đầu tư kịp thời để đẩy nhanh tiến độ các dự án đầu tư kinh doanh quan trọng; thực hiện công tác tái cơ cấu, cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước bảo đảm đúng kế hoạch và công khai, minh bạch theo quy định của pháp luật.

Trước những cơ hội và thách thức trong giai đoạn tiếp theo, chủ tịch ủy ban nguyễn hoàng anh khẳng định, ủy ban tiếp tục nghiên cứu, đề xuất với cấp có thẩm quyền việc hoàn thiện, phát triển mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động để thực hiện tốt hơn chức năng cơ quan chuyên trách, chuyên nghiệp thực hiện thống nhất chức năng đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại doanh nghiệp. song song, rà soát, phát hiện và đề nghị cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung các quy định pháp lý còn bất cập, chưa đồng bộ để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc đối với tổ chức và hoạt động của ủy ban và doanh nghiệp. các đơn vị và các tập đoàn, tổng công ty thuộc ủy ban tiếp tục nêu cao tinh thần đoàn kết, sự đồng lòng và quyết tâm; tích cực, chủ động phối hợp chặt chẽ với nhau và với các cơ quan, địa phương thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ được giao, góp phần vào tiến trình phục hồi, phát triển kinh tế xã hội của cả nước.