Mãn kinh sớm: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị các chị em cần nắm rõ

1. Thời kỳ mãn kinh là gì?

Mãn kinh là quá trình xảy ra khi buồng trứng của bạn ngừng sản xuất trứng, dẫn đến lượng estrogen (hormone kiểm soát chu kỳ sinh sản) thấp, lúc này cơ thể sẽ không xuất hiện chu kỳ rụng trứng, kinh nguyệt sẽ mất đi và không còn khả năng sinh sản. Hầu hết phụ nữ bắt đầu mãn kinh ở độ tuổi từ 45 đến 55. Mãn kinh được coi là sớm khi bắt đầu trước tuổi 40, còn nếu sau tuổi 55 là mãn kinh muộn.

2. Nguyên nhân nào dẫn đến mãn kinh sớm?

Các chuyên gia cho biết, đôi khi không thể xác định được nguyên nhân của mãn kinh sớm nhưng trong nhiều trường hợp, mãn kinh sớm có thể xảy ra do một một số nguyên nhân sau.

- Di truyền

Nếu không có lý do y tế rõ ràng nào dẫn đến mãn kinh sớm, thì nguyên nhân có thể là do di truyền. Nếu mẹ của bạn có độ tuổi bắt đầu mãn kinh sớm, bạn có nhiều khả năng cũng sẽ bị mãn kinh sớm. Tuy nhiên, di truyền chỉ là một phần nguyên nhân của tình trạng mãn kinh sớm.

- Yếu tố lối sống

Một số yếu tố lối sống có thể ảnh hưởng đến thời điểm bạn bắt đầu mãn kinh. Hút thuốc làm giảm nồng độ estrogen trong cơ thể người phụ nữ có thể góp phần thúc đẩy mãn kinh sớm. Theo một số nghiên cứu, phụ nữ hút thuốc mãn kinh sớm hơn phụ nữ không hút thuốc trung bình là 1,7 năm.

Chỉ số khối cơ thể (BMI) cũng có thể dẫn đến mãn kinh sớm. Estrogen được lưu trữ trong mô mỡ. Những phụ nữ quá gầy có ít dự trữ estrogen hơn, do đó có thể bị cạn kiệt sớm hơn, do đó mãn kinh sớm hơn.

Một số nghiên cứu cũng chỉ ra rằng chế độ ăn chay, lười tập thể dục và không tiếp xúc với ánh nắng mặt trời trong suốt cuộc đời của bạn đều có thể gây ra mãn kinh sớm.

Khiếm khuyết nhiễm sắc thể

Một số khiếm khuyết nhiễm sắc thể có thể dẫn đến mãn kinh sớm. Ví dụ, hội chứng Turner (còn được gọi là đơn bào X và rối loạn phát triển tuyến sinh dục) liên quan đến việc sinh ra với một nhiễm sắc thể không hoàn chỉnh. Phụ nữ mắc hội chứng Turner có buồng trứng hoạt động không bình thường. Điều này thường khiến họ bước vào thời kỳ mãn kinh sớm.

Các khiếm khuyết nhiễm sắc thể khác như rối loạn phát triển tuyến sinh dục đơn thuần, một biến thể của hội chứng Turner cũng có thể gây ra mãn kinh sớm.

Khi mắc hội chứng này, buồng trứng không hoạt động. Thay vào đó, kinh nguyệt và đặc điểm giới tính phụ phải được mang lại bằng liệu pháp thay thế hormone, thường là ở tuổi vị thành niên.

Phụ nữ mắc hội chứng Fragile X, hoặc người mang gen di truyền của bệnh, cũng có thể mãn kinh sớm.

Bệnh tự miễn

Mãn kinh sớm có thể là triệu chứng của một bệnh tự miễn dịch như bệnh tuyến giáp và viêm khớp dạng thấp.

Trong các bệnh tự miễn, hệ thống miễn dịch nhầm một phần của cơ thể với kẻ xâm lược và tấn công nó. Tình trạng viêm do một số bệnh này gây ra có thể ảnh hưởng đến buồng trứng. Thời kỳ mãn kinh bắt đầu khi buồng trứng ngừng hoạt động.

Động kinh

Động kinh là một chứng rối loạn co giật bắt nguồn từ não. Phụ nữ bị động kinh dễ bị suy buồng trứng sớm dẫn đến mãn kinh.

Một nghiên cứu cũ hơn từ năm 2001 cho thấy trong một nhóm phụ nữ mắc chứng động kinh, khoảng 14% trong số những người được nghiên cứu bị mãn kinh sớm.

3. Dấu hiệu của mãn kinh sớm

Khi bị mãn kinh sớm, cơ thể sẽ không xuất hiện chu kỳ rụng trứng, kinh nguyệt sẽ mất đi và không còn khả năng sinh sản. Nếu trong hơn 12 tháng bạn không có kinh nguyệt (trừ những trường hợp sau sinh con) thì rất có thể bạn đang trong giai đoạn mãn kinh.

Một số phụ nữ cũng có thể mắc các triệu chứng mãn kinh điển hình khác, bao gồm:

- Nóng bừng hay bốc hỏa

Bạn có cảm giác nóng xuất hiện đột ngột, bốc hỏa trong thời gian ngắn, thường xảy ra ở mặt, cổ và ngực và có thể làm cho da bạn đỏ bừng và đổ mồ hôi.

- Đổ mồ hôi đêm

Bốc hỏa thường xuyên xảy ra vào ban đêm khiến bạn bạn bị đổ mồ hôi khi ngủ.

- Khó ngủ

Phụ nữ trong giai đoạn mãn kinh thường khó ngủ. Điều này có thể khiến bạn cảm thấy mệt mỏi và cáu kỉnh hơn so với bình thường.

- Giảm ham muốn tình dục

Khi lượng hormone estrogen suy giảm, phụ nữ trong giai đoạn này thường giảm ham muốn tình dục. Thêm vào đó, hormon này suy giảm gây tình trạng khô âm đạo, đau và ngứa hoặc khó chịu khi quan hệ tình dục.

- Thay đổi cảm xúc

Phụ nữ tiền mãn kinh sớm thường thay đổi cảm xúc rất thất thường, khó kiềm chế cảm xúc. Đôi khi hay lo lắng, trầm buồn, cáu kỉnh hay nóng tính.

- Đánh trống ngực

Nhịp tim có thể tăng lên gây ra cảm giác đánh trống ngực ở những phụ nữ trong giai đoạn tiền mãn kinh.

- Loãng xương

Đây cũng là dấu hiệu của tiền mãn kinh sớm. Hormon estrogen suy giảm gây mất lượng lớn canxi ra khỏi xương, gây loãng xương.

4. Mãn kinh sớm được điều trị hoặc quản lý như thế nào?

Mãn kinh sớm thường không cần điều trị. Tuy nhiên, có các lựa chọn điều trị để giúp kiểm soát các triệu chứng của thời kỳ mãn kinh hoặc các tình trạng liên quan đến nó, chúng có thể giúp bạn đối phó với những thay đổi trong cơ thể hoặc lối sống của bạn dễ dàng hơn.

Tuy nhiên, mãn kinh sớm thường được điều trị vì nó xảy ra ở độ tuổi quá sớm. Điều trị sẽ giúp hỗ trợ cơ thể bạn với các hormone thường được tạo ra cho đến khi bạn bước vào tuổi mãn kinh tự nhiên.

Phương pháp điều trị phổ biến nhất bao gồm liệu pháp thay thế hormone (HRT). Liệu pháp hormone toàn thân có thể ngăn ngừa nhiều triệu chứng mãn kinh phổ biến. Hoặc bạn có thể dùng các sản phẩm nội tiết tố âm đạo, thường với liều lượng thấp, để giúp giảm các triệu chứng ở âm đạo.

Phương pháp HRT rất phổ biến nhưng chúng có thể có rủi ro vì làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ hoặc ung thư vú.

5. Mãn kinh sớm có thể đảo ngược được không?

Thời kỳ mãn kinh sớm thường không thể đảo ngược, nhưng điều trị có thể giúp trì hoãn hoặc giảm các triệu chứng của thời kỳ mãn kinh.

Các nhà nghiên cứu đang nghiên cứu những phương pháp mới để giúp những phụ nữ đang trong thời kỳ mãn kinh có thể có con. Vào năm 2016, các nhà khoa học ở Hy Lạp đã công bố một phương pháp điều trị mới giúp phụ nữ khôi phục kinh nguyệt và lấy trứng từ một nhóm nhỏ phụ nữ đang trong thời kỳ tiền mãn kinh. Phương pháp điều trị này đã gây xôn xao dư luận như một cách để "đảo ngược" thời kỳ mãn kinh, nhưng ít người biết về cách nó hoạt động hiệu quả.

Các nhà khoa học cho biết đã điều trị cho hơn 30 phụ nữ, tuổi từ 46 đến 49, bằng cách tiêm huyết tương giàu tiểu cầu (PRP) vào buồng trứng của họ để đảo ngược quá trình mãn kinh sớm. Phương pháp này có hiệu quả với 2/3 số phụ nữ được điều trị. Tuy nhiên, nghiên cứu này chỉ được thực hiện ở quy mô nhỏ và thiếu các nhóm kiểm soát. Mặc dù nghiên cứu có thể có tiềm năng cho tương lai, nhưng hiện tại nó không phải là một lựa chọn điều trị thực tế.

6. Mãn kinh sớm có nguy hiểm không?

Mãn kinh sớm thì không nguy hiểm đến tính mạng nhưng nó có thể dẫn đến những hệ lụy gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Vô sinh thường là mối lo ngại rõ ràng nhất khi bạn mãn kinh sớm hơn 10 năm.

Một mức estrogen ổn định đến các mô có nhiều công dụng. Estrogen làm tăng cholesterol “tốt” HDL và giảm cholesterol “xấu” LDL. Nó cũng làm giãn mạch máu và ngăn xương mỏng đi. Mất estrogen sớm hơn bình thường có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, loãng xương, tăng phiền muộn, sa sút trí tuệ, chết sớm.

7. Cách phòng tránh mãn kinh sớm

Theo nghiên cứu, cứ mãn kinh chậm hơn 1 năm, phụ nữ sẽ có thể giảm nguy cơ tử vong 2% do mọi nguyên nhân.Việc chủ động phòng ngữa mãn kinh sớm sẽ giúp phụ nữ kéo dài thanh xuân, nâng cao tuổi thọ và chất lượng cuộc sớm. Mãn kinh sớm có thể được đẩy lùi khi áp dụng những giải pháp sau:

Tập thể dục nhẹ nhàng

Tập thể dục là một trong những cách hiệu quả giúp trì hoãn thời kỳ tiền mãn kinh. Nguyên nhân vì hoạt động thể chất giúp điều chỉnh hormone và duy trì mức độ mỡ cơ thể. Tuy nhiên, bạn cần tránh tập luyện quá mức. Nghiên cứu chỉ ra rằng tập thể dục căng thẳng, quá sức có liên quan đến mãn kinh sớm. Tập luyện quá sức tạo ra sự mất cân bằng hormone gây rụng trứng không đều và có thể làm suy giảm hormone sớm.

Không hút thuốc lá

Như đã đề cập ở trên hút thuốc là một trong những nguyên nhân gây mãn kinh sớm. Các hóa chất trong thuốc lá, như nicotine, xianua, và carbon monoxide có thể làm tăng tốc độ tổn thương của trứng và không thể tái tạo hoặc thay thế.

Hạn chế tiêu thụ cồn và caffeine

Không giống như thuốc lá, rượu và caffeine có thể không gây mãn kinh sớm. Tuy nhiên, uống quá nhiều sẽ có thể kích hoạt các yếu tố nguy cơ gây mãn kinh sớm. Việc tiêu thụ nhiều cồn và tiêu thụ caffeine có liên quan đến các triệu chứng mãn kinh. Ngoài ra, bạn cũng không nên uống nhiều hơn một cốc cà phê mỗi ngày cũng như hai cốc đồ uống có cồn mỗi tuần.

Duy trì trọng lượng cơ thể

Estrogen được giữ trong mô mỡ, vì vậy thừa cân là nguyên nhân chính gây ra sự dư thừa estrogen ở phụ nữ. Quá nhiều estrogen có thể ảnh hưởng đến buồng trứng. Tương tự, thiếu cân cũng có thể khiến tình trạng mãn kinh diễn ra sớm hơn. Theo các chuyên gia y tế, tập thể dục, ăn uống lành mạnh, ngủ đủ giấc và kiểm soát stress là chìa khóa để duy trì cân nặng khỏe mạnh.

Mãn kinh là giai đoạn mà mọi phụ nữ đều phải trải qua, nhưng điều chỉnh thời gian để nó đến sớm hay muộn là điều chúng ta có thể cải thiện được. Mãn kinh sớm gây nên nhiều hệ lụy đối với cuộc sống và sức khỏe, do đó cần chủ động chăm sóc sức khỏe nội tiết để phòng ngừa cũng như điều trị các triệu chứng mãn kinh sớm.