Mối quan hệ giữa bữa ăn và thuốc uống

Trao đổi với phóng viên, BS. Vũ Văn Khang (Nguyên giám đốc Bệnh viện Phong tỉnh Hà Nam) cho biết, sự hấp thu thuốc phụ thuộc vào thời gian rỗng của dạ dày nên cần lưu ý: uống thuốc lúc đói, thuốc chỉ giữ trong cơ thể 10-30 phút; uống thuốc lúc no, thuốc giữ lại trong cơ thể 1-4 giờ.

Do đó, những thuốc ít tan sẽ có thời gian để tan, khi xuống ruột sẽ được hấp thu nhanh hơn. Các thuốc kém bền trong môi trường acid nếu bị giữ lâu ở dạ dày sẽ bị phá hủy nhiều. Ngoài ra, sự hấp thu còn phụ thuộc vào dạng bào chế: viên nén, viên sủi…

Cụ thể, bác sĩ Khang chia ra làm 3 loại: những thuốc nên uống trong bữa ăn, xa bữa ăn và không liên quan đến bữa ăn.

Những thuốc nên uống trong bữa ăn

Bác sĩ Khang cho rằng, những loại thuốc nên uống trong bữa ăn là những loại có kích thước hạt chịu ảnh hưởng cùng với độ hấp thu.

Ví dụ “trong điều trị nhiễm khuẩn hoặc mạn tính ở niệu đạo là thuốc kháng khuẩn Nitrofurantoin, thuốc kháng sinh điều trị các loại nấm ngoài da là Griseofulvin, thuốc điều trị xơ gan cố trướng phù nề là Spironolacton…”. Những thuốc này nên được uống trong bữa ăn thì dịch dạ dày và thức ăn sẽ nhào nặn giúp các hạt thuốc được trộn đều và tăng độ hấp thu.

Hay đặc điểm, tính chất của bữa ăn cũng quyết định độ hấp thu của thuốc khi được uống trong bữa ăn.

Với các thuốc tan mạnh trong dầu mỡ như Sulfamid, Grseofulvin, Phenytoin (những thuốc trị bệnh động kinh, các cơn tâm thần vận động)… nên uống trong bữa ăn giàu chất béo. Như vậy, bệnh nhân mắc các bệnh này nên uống thuốc ngay trong bữa ăn giàu chất béo để cơ thể hấp thụ thuốc tốt nhất.

Riêng các vitamin, đặc biệt nhóm hòa tan trong chất béo như: vitamin A, D, E, K nên uống trong bữa ăn hoặc ngay sau bữa ăn. Bác sỹ Khang khẳng định, dầu mỡ có trong thức ăn giúp vitamin dễ hòa tan, do đó được hấp thu tốt hơn vào cơ thể.

Cũng được uống vào bữa ăn nhưng các thuốc chống viêm hạ nhiệt giảm đau không steroid chỉ phát huy tác dụng khi chúng ta không được uống rượu. Đó là những thuốc như: Aspirin, Ibuprofen, Ketoprofen, Diclofenac… Vì những thuốc này có kèm nguy cơ loét dạ dày. Nếu uống thuốc trong bữa ăn có rượu sẽ làm phát sinh bệnh mới ở bệnh nhân.

Tương tự, các thuốc chống sốt rét như Chloroquin, Proguanil… cũng được uống trong lúc ăn nhưng khuyến cáo là chỉ được dùng vào cuối bữa ăn. Việc này giúp cải thiện sự dung nạp đường tiêu hóa.

Những thuốc nên uống xa bữa ăn

Bác sĩ Khang cho rằng, đây là những thuốc kháng sinh và khẳng định chắc chắn: “Càng uống những loại kháng sinh này càng xa các bữa ăn càng tốt hơn cho việc hấp thu thuốc”.

Cụ thể, thuốc kháng sinh Tetracyclin dễ tạo phức với ion calci hóa trị II, trong bữa ăn thì loại thực phẩm phổ biến nhất chính là sữa. Hoặc là các cation kim loại khác có trong thức ăn làm biến đổi tính chất cúa thuốc mất tác dụng kháng sinh. Vậy nên, bác sĩ Khang khuyên người bệnh nên uống trước hoặc sau bữa ăn ít nhất 1,5-2 giờ.

Thuốc kháng sinh Ampicilin cũng dễ bị ức chế bởi thức ăn nên không uống ngay sau bữa ăn. Các kháng sinh nhóm macrolid, sự hấp thu sẽ tốt hơn nếu dùng xa bữa ăn, đặc biệt là vào lúc đói. Thuốc có tác dụng phụ gây nôn do cơ thể trung ương như opiat, thuốc chống ung thư… thì cần phải uống xa bữa ăn. Thuốc nhuận tràng làm trơn nên uống một lần vào buổi sáng, xa các bữa ăn để tránh cản trở hấp thu các vitamin tan trong chất béo: A, D, E, K…

Để dễ hình dung, bác sĩ Khang đưa ra cụ thể. Domperidon có tác dụng kích thích nhu động của dạ dày, làm tăng trương lực cơ thắt tâm vị và làm tăng biên độ mở rộng của cơ thắt môn vị sau bữa ăn. Cho nên, nó được dùng trị chứng khó tiêu đầy bụng, no lâu do thức ăn chậm xuống ruột. Thuốc còn dùng để điều trị triệu chứng buồn nôn và nôn cấp. Sau khi uống Domperidon khoảng 30 phút thì mới đạt được nồng độ đỉnh trong huyết tương, tức khi đó thuốc mới cho tác dụng.

Vì vậy, cần uống thuốc 15-30 phút trước bữa ăn nhằm cho thuốc có đủ thời gian hấp thu vào máu cho tác dụng trị chứng khó tiêu do dạ dày hoạt động không tốt.

Những thuốc uống không phụ thuộc vào bữa ăn

Bác sĩ Khang cho biết: “Đây là những thuốc không bị thức ăn làm ảnh hưởng đến sự hấp thu hoặc hủy hoại tác dụng của thuốc”. Vì vậy, bạn có thể uống vào lúc nào cũng được. Đó là các kháng sinh nhóm Auinolon, Amoxycilin, Tadalafil, thuốc tránh thai…

Tuy nhiên, dù là loại thuốc nào thì bác sĩ Khang cũng khuyến cáo bệnh nhân nên đọc kỹ hướng dẫn sử dụng thuốc, tốt nhất là nghe tư vấn của bác syĩ để đảm bảo việc hấp thu thuốc tốt nhất cho sức khỏe.

Hải Hòa

Theo tạp chí Sống Khỏe