Đây là hoạt động nằm trong chuỗi sự kiện chào mừng 70 năm ngày thiết lập mối quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam - Liên Xô/Liên bang Nga (1950-2020), 40 năm chuyến bay vào vũ trụ của phi hành đoàn Việt - Nga trên con tàu Liên hợp 37 (1980-2020) và 60 năm chuyến bay vào vũ trụ của nhà du hành Yuri Gagarin (12/4/1961 - 12/4/2021).
| Bìa ấn phẩm lưu trữ “Chuyến du hành vũ trụ lịch sử” |
Cuốn sách “Chuyến du hành vũ trụ lịch sử” dày 130 trang, giới thiệu các tài liệu, hình ảnh tiêu biểu được lựa chọn từ các cơ quan lưu trữ và văn hóa của hai nước: Trung tâm Lưu trữ quốc gia III (Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước Việt Nam), Viện Lưu trữ Lịch sử Chính trị Xã hội quốc gia Nga (Cơ quan Lưu trữ Liên bang Nga), Thông tấn xã Việt Nam và một số tài liệu, tư liệu do nhà du hành vũ trụ Phạm Tuân cung cấp.
Đặc biệt, trong sách có một số tài liệu vừa giải mật, lần đầu tiên được công bố giới thiệu tới bạn đọc. Cuốn sách gồm 3 phần: Hợp tác nghiên cứu vũ trụ công tác chuẩn bị và quá trình huấn luyện trước chuyến bay năm 1980; Khởi hành và hoạt động; Trở về trái đất.
Chuyến bay trên con tàu Liên hợp 37 do nhà du hành vũ trụ Liên Xô V.V. Gorbatko và nhà du hành vũ trụ Việt Nam Phạm Tuân thực hiện ngày 23/7/1980 đã thành công, trở về trái đất an toàn sau 8 ngày. Sự tham gia của phi công Việt Nam trong chuyến bay ấy có ý nghĩa quan trọng, là sự kiện lịch sử tiêu biểu, ấn tượng và là niềm tự hào của nhân dân Việt Nam. Lần đầu tiên, Việt Nam có nhà du hành vũ trụ tham gia thực hiện chinh phục không gian ngoài trái đất. Việt Nam cũng là nước châu Á đầu tiên có nhà du hành vũ trụ đặt chân vào không gian vũ trụ bao la, là sự kiện đánh dấu mốc quan trọng trong lịch sử hàng không vũ trụ Việt Nam. Chuyến bay đầu tiên này không chỉ thể hiện ước mơ mà còn là cơ sở, triển vọng phát triển về khoa học - công nghệ trong lĩnh vực vũ trụ của các nhà khoa học Việt Nam, đánh dấu một giai đoạn mới trong việc ứng dụng thành tựu của khoa học kỹ thuật phục vụ công cuộc xây dựng đất nước.
Phát biểu tại lễ ra mắt, Cục trưởng Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước Đặng Thanh Tùng cho biết, từ sau khi thiết lập quan hệ ngoại giao, qua các giai đoạn, thời kỳ lịch sử, Việt Nam - Liên Xô đã ký kết hàng loạt các văn bản, hiệp định, hiệp nghị, hiệp ước hợp tác trên các lĩnh vực kinh tế, thương mại, văn hóa, giáo dục, khoa học, kỹ thuật, quân sự, trong đó có lĩnh vực về hàng không, vũ trụ. Từ đó, dẫn tới sự kiện lịch sử năm 1980 với việc nhà du hành vũ trụ đầu tiên của Việt Nam - Phạm Tuân bay vào không gian vũ trụ trên con tàu Liên hợp 37 cùng với người bạn đồng hành Gorbatko.
Nhằm khẳng định hơn nữa những giá trị, ý nghĩa lịch sử của chuyến bay vào vũ trụ cũng như lòng tự hào, khát vọng chinh phục khoa học công nghệ, chinh phục vũ trụ của người dân Việt Nam, Cục Văn thư và Lưu trữ Việt Nam và Cơ quan Lưu trữ Liên bang Nga thực hiện biên soạn, xuất bản ấn phẩm tài liệu lưu trữ “Chuyến du hành vũ trụ lịch sử” bằng tiếng Nga năm 2020. Tiếp đó, trên cơ sở lựa chọn tài liệu, chọn lọc nội dung và biên dịch, Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước phối hợp với Trung tâm Khoa học và Văn hóa Nga tại Hà Nội đã biên soạn, xuất bản cuốn sách bản tiếng Việt để đáp ứng nhu cầu nghiên cứu của công chúng trong nước.
Cục trưởng Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước Đặng Thanh Tùng nhấn mạnh: "Cuốn sách cũng là minh chứng cho sự hợp tác hiệu quả nhiều năm liền của các cơ quan lưu trữ, cơ quan văn hóa hai nước đóng góp vào mối quan hệ truyền thống tốt đẹp Nga - Việt. Đồng thời, đây cũng là cơ hội để hai cơ quan Lưu trữ của Việt Nam và Liên bang Nga cùng chia sẻ phát huy giá trị của tài liệu lưu trữ hiện đang bảo quản tại các kho lưu trữ của hai nước".
| Nhà du hành vũ trụ Phạm Tuân (giữa) trên Trạm “Chào mừng-6”, ngày 28/7/1980 |
Cũng trong khuôn khổ sự kiện này, lần đầu tiên Ban Tổ chức giới thiệu bộ phim tài liệu “Yuri Gagarin - Bảy năm cô đơn”, do Công ty Phát thanh và Truyền hình Trung ương Toàn Nga cung cấp. Bộ phim kể về một số câu chuyện thú vị trong cuộc đời của nhà du hành vũ trụ đầu tiên trên hành tinh Yuri Gagarin.
Tại buổi lễ, Trung tướng Phạm Tuân đã chia sẻ những kỷ niệm của ông về chuyến bay vào vũ trụ 40 năm trước và về cuốn sách “Chuyến du hành vũ trụ lịch sử” mới ra mắt bạn đọc Việt Nam.