Viêm loét dạ dày là căn bệnh phổ biến ở mọi lứa tuổi, nhưng việc điều trị thường gặp khó khăn do tính chất của bệnh dai dẳng làm tâm lý người bệnh lo âu, căng thẳng khiến bệnh càng lâu khỏi, thậm chí còn nặng hơn. Mặc dù bệnh diễn biến lành tính nhưng biến chứng nguy hiểm nhất của nó - ung thư dạ dày - khiến nhiều người “nơm nớp” lo sợ.
Anh Phạm Trung Kiên, ở Thái An, Thái Thụy, Thái Bình đã nhiều lần cất công lên Hà Nội để chữa dứt điểm căn bệnh này. Nghe đến những trường hợp bị ung thư dạ dày do viêm loét dạ dày lâu năm, anh không khỏi lo lắng. Nhưng dù đã tốn hàng “núi” thuốc nhưng chỉ điều trị được một thời gian bệnh lại tái phát do anh không kiêng đồ ăn cay nóng và càng không thể kiêng được bia rượu...
Nguyên nhân của bệnh viêm dạ dày tá tràng thường là do người bệnh dùng quá nhiều rượu, bia, ăn quá no hoặc thức ăn có nhiều gia vị, sử dụng các loại thuốc có hại cho niêm mạc dạ dày như: Aspirin, các loại thuốc kháng viêm nonsteroid, nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori (HP), virus, nấm, stress, sau một chấn thương nặng, ca mổ lớn, bỏng hoặc nhiễm trùng nặng, trào ngược dịch mật...
Trước đây, mọi người thường quan niệm “không có acid dịch vị, không có viêm loét” tức là nếu hạn chế được việc tiết dịch vị thì sẽ không còn viêm loét nữa. Ngày nay, cơ chế sinh bệnh này được cho là do sự mất cân bằng giữa yếu tố tấn công (acid clohydric, Pepsin, rượu, vi khuẩn Helicobacter pylori...) và yếu tố bảo vệ (niêm mạc, màng nhầy, bicarbonat, dòng máu, yếu tố tăng trưởng, prostaglandin...). Dựa trên cơ chế đó, các nhóm thuốc điều trị đều nhằm mục đích phục hồi trạng thái cân bằng - loại trừ các yếu tố tấn công, đồng thời tăng cường yếu tố bảo vệ niêm mạc dạ dày.
Các nhóm thuốc chống tấn công
- Thuốc kháng acid (anacid): Hiện nay, cách tốt nhất là hỗn hợp hai chất hydroxit magie (tác dụng nhuận tràng) và hydroxit nhôm (tác dụng gây táo bón) với nhau trong một sản phẩm để hạn chế tác dụng phụ của mỗi loại. Các chế phẩm này tương đối an toàn, vừa ít hấp thu tại niêm mạc dạ dày ruột, vừa có tác dụng trung hòa HCL mạnh như: maalox, gastrofulgit, phosphalugel, noigel...
- Thuốc kháng thụ thể H2 của histamin: Có tác dụng ức chế tiết chọn lọc các thụ thể H2 ở màng đáy bên của tế bào thành dạ dày, ức chế tiết dịch acid cơ bản (khi đói) và cả tiết dịch acid do kích thích của thức ăn, cafein, insulin... Lượng men tiêu hóa pepsin do dạ dày tiết ra cũng giảm theo.
- Thuốc ức chế “bơm proton” (PPI): Với các chất lansoprazol, pantoprazol, rabeprazol, omeprazol, là dẫn xuất của benzimidazol được gắn vào một vị trí khác nhau của “bơm”, tạo nên sự khác nhau về cường độ tác dụng. Tác dụng chống tiết mạnh và kéo dài. Giảm tiết acid cơ bản và acid tạo ra do các nguồn kích thích như: ăn, stress.
Nhóm thuốc chuyên bảo vệ
Loại thuốc này kích thích tiết ra chất nhầy, đồng thời làm tăng sinh tế bào mới ở niêm mạc và tăng cường máu đến niêm mạc dạ dày. Trong đó, thuốc prostaglandin kích thích tái tạo niêm mạc, tăng tiết nhầy, còn sucralfat làm chất nhầy dính chặt vào niêm mạc, băng ổ loét (được sử dụng rất tốt trong trường hợp trào ngược dịch mật), Bismuth dạng keo sẽ che phủ, bảo vệ ổ loét chống lại acid và pepsin của dịch vị.
Ngoài ra, nhóm thuốc an thần (Librax, Gastrobamat, sulpirid), thuốc tiêm, thuốc chống stress, chống co thắt giảm đau cũng được sử dụng để hỗ trợ, giảm bớt cơn đau do viêm loét dạ dày gây ra.
Hầu hết các loại thuốc chữa viêm loét dạ dày – tá tràng có nguồn gốc hóa dược nên đều gây cảm giác buồn nôn, trướng bụng, nhức đầu, mất vị giác, ăn uống không thấy ngon cho người bệnh. Có người hoang mang vì không tìm được sự tư vấn tốt đã bỏ thuốc giữa chừng, làm cho bệnh kháng thuốc, trầm trọng thêm.
Nguyên tắc khi dùng thuốc
Với nhóm bệnh nhân loét dạ dày - tá tràng không do nhiễm HP cần ngưng các thuốc gây loét sau đó mới điều trị với các thuốc chống loét (kháng acid, chống tiết acid, bảo vệ niêm mạc).
Đối với nhóm viêm loét dạ dày do nhiễm HP, chủ yếu điều trị theo phác đồ để tiệt trừ HP với thuốc chống loét kết hợp với thuốc kháng sinh. Tuy nhiên, hiện việc dùng kháng sinh diệt HP chưa được tuân thủ đúng theo phác đồ. Phác đồ cũng chưa được phổ biến rộng rãi, nhiều người bệnh chỉ dùng đơn thuần thuốc giảm acid dạ dày hoặc thay đổi chế độ ăn. Ngoài ra, việc lạm dụng các loại thuốc kháng sinh dùng chữa các bệnh khác cũng khiến HP nhờn thuốc.
Việc sử dụng quá nhiều các nhóm thuốc cùng một lúc trong điều trị có thể xảy ra những tương tác không có lợi về mặt hiệu quả cũng như sức khỏe bệnh nhân. Do đó, cần tuân thủ đúng chỉ định đối với mỗi loại thuốc, cách dùng trong ngày... để hạn chế đến mức thấp nhất các tác hại do tương tác của thuốc gây ra, nhất là thuốc nhóm antacid.
Lạm dụng thuốc muối
Một số người bệnh có thói quen khi lên cơn đau dạ dày là dùng ngay thuốc muối (thuốc natribicacbonat, trung hòa acid) và lập tức thấy cơn đau dịu hẳn. Vì vậy, họ thích dùng, thậm chí còn dùng thường xuyên không kê liều lượng nhằm dự phòng cơn đau. Nhưng đây chỉ là thuốc chữa triệu chứng tăng acid chứ không phải là thuốc chữa nguyên nhân viêm dạ dày như các thuốc kháng sinh. Khi dùng nhiều, thường xuyên thì lượng acid bị giảm mạnh, cơ thể phản ứng lại bằng cách tiết acid ra nhiều hơn, sẽ càng làm cho môi trường dạ dày càng bị acid hơn, không có lợi. Thêm vào đó, phản ứng trung hòa trực tiếp này còn tạo ra khí carbonic làm đầy hơi, khó tiêu...
Có thể nói, điều trị viêm dạ dày nếu chỉ dùng thuốc không thôi vẫn chưa đủ vì thuốc chỉ giúp làm chóng lành những sang thương viêm ở niêm mạc dạ dày chứ không giúp loại bỏ những nguyên nhân (ngoại trừ các nguyên nhân có thể diệt được bằng thuốc như vi khuẩn, nấm...). Trên thực tế, người bệnh giữ vai trò rất quan trọng trong việc tìm ra nguyên nhân và đặc biệt là loại bỏ nguyên nhân của viêm dạ dày (như kiêng rượu, bia, café, thuốc lá, giảm stress…). Nên nhớ, viêm dạ dày là bệnh có thể tái phát, lúc đó điều trị sẽ phải làm lại từ đầu và kéo dài.
Minh Quế
Theo chuyên đề Sức Khỏe Gia Đình - NXB Y học
Chủ đề liên quan: