Mất ngủ hay thiếu ngủ là một dạng rối loạn giấc ngủ, muốn ngủ nhưng không ngủ được, tình trạng xảy ra vào ban đêm khiến bạn luôn tỉnh táo, trằn trọc và khó đi vào giấc ngủ hoặc ngủ không sâu giấc, dễ giật mình tỉnh giấc lúc nửa đêm và khó ngủ lại được thường trên 30 phút và ngủ dậy vẫn cảm thấy mệt.
Mất ngủ không chỉ có thể hủy hoại mức năng lượng và tâm trạng của bạn mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe, hiệu suất công việc và chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Hiện nay, mất ngủ ngày càng phổ biến, số lượng người đến thăm khám vì chứng mất ngủ đang ngày càng gia tăng và có xu hướng trẻ hóa (khoảng 25% là người từ 18-30 tuổi). Mất ngủ có thể xảy ra với bất cứ ai, không phân biệt giới tính, tuổi tác hay địa vị xã hội.
Thời lượng ngủ không nói lên tình trạng mất ngủ, mà quan trọng là cảm giác thế nào vào hôm sau. Ngủ bao nhiêu là đủ ở mỗi người là khác nhau, nhưng các chuyên gia giấc ngủ khuyến cáo đa số người lớn cần ngủ bảy đến tám giờ mỗi đêm. Và giấc ngủ cần liền mạch, sâu giấc, sáng dậy tỉnh táo, sảng khoái, yêu đời.
Có hai loại mất ngủ chính là nguyên phát và thứ phát.
- Mất ngủ nguyên phát: xảy ra khi các vấn đề về giấc ngủ của người bệnh không liên quan đến bất kỳ tình trạng hoặc vấn đề sức khỏe nào khác.
- Mất ngủ thứ phát: nghĩa là người bệnh khó ngủ do các tình trạng sức khỏe khác (như hen suyễn, trầm cảm, viêm khớp, ung thư hoặc ợ chua…) gây ra.
Ngoài ra, còn có các dạng:
- Mất ngủ khởi phát: miêu tả tình trạng người bệnh khó đi vào giấc ngủ.
- Khó duy trì giấc ngủ: xảy ra khi bạn khó ngủ suốt đêm hoặc thức dậy quá sớm.
- Mất ngủ hỗn hợp: Với kiểu mất ngủ này, bạn vừa khó ngủ vừa khó duy trì giấc ngủ suốt đêm.
- Mất ngủ nghịch lý: Khi bị mất ngủ nghịch lý, người bệnh cảm giác như họ ngủ ít hơn rất nhiều so với thực tế.
Biểu hiện của mất ngủ:
- Trằn trọc khó ngủ
- Thức giấc nhiều lần giữa đêm
- Không ngủ được cả đêm
- Thức dậy quá sớm và không ngủ lại được.
Mất ngủ có thể gây ảnh hưởng trầm trọng đến mọi sinh hoạt trong ngày như: ban ngày mệt mỏi hoặc buồn ngủ; suy nghĩ phán đoán kém và chậm chạp; không thể tập trung vào chi tiết; không nhớ sự việc ngay cả khi vừa mới xảy ra; khó chịu, trầm cảm hoặc lo lắng; dễ bị kích động vì những chuyện nhỏ nhặt.
Không ngủ được có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra như yếu tố ngoại cảnh do nguyên nhân khác quan, tâm sinh lý hoặc liên quan đến chứng bệnh tâm thần do nguyên nhân chủ quan gây nên.
Bạn bị mất ngủ triền miên mà không có cách khắc phục vì không biết nguyên nhân chính xác tại sao bạn bị bệnh. Bởi vì có vô số nguyên nhân gây nên triệu chứng mất ngủ thường xuyên và ở nhiều độ tuổi khác nhau. Điều đáng lo ngại là bệnh này rất khó điều trị dứt điểm hoàn toàn nếu không tìm ra được nguyên nhân chính xác. Vậy nên, việc điều trị bệnh mất khá nhiều công sức và thời gian mà đôi khi không đạt hiệu quả nếu người bệnh không xác định được nguyên nhận chính xác dẫn đến việc bị mất ngủ là gì.
Nguyên nhân phổ biến của chứng mất ngủ bao gồm:
|
Căng thẳng, stress có thể gây ra mất ngủ. |
- Căng thẳng: Những lo lắng về công việc, trường học, sức khỏe, tài chính hoặc gia đình có thể khiến đầu óc bạn hoạt động nhiều vào ban đêm, khiến chúng ta khó ngủ. Các sự kiện buồn hoặc chấn thương trong cuộc sống căng thẳng - chẳng hạn như cái chết hoặc bệnh tật của người thân, ly hôn hoặc mất việc - cũng có thể dẫn đến chứng mất ngủ.
- Đang đi du lịch hoặc công tác: Nhịp sinh học của con người hoạt động như một chiếc đồng hồ bên trong, hướng dẫn những thứ như chu kỳ ngủ-thức, sự trao đổi chất và nhiệt độ cơ thể của cơ thể. Làm gián đoạn nhịp sinh học của cơ thể có thể dẫn đến mất ngủ. Khi đi du lịch hoặc công tác, có thể chúng ta sẽ phải di chuyển qua nhiều múi giờ, làm việc muộn hoặc ca sớm hoặc thường xuyên thay đổi ca làm việc, những điều này rất dễ dẫn đến mất ngủ.
- Thói quen ngủ kém: Các thói quen ngủ kém bao gồm lịch trình đi ngủ không đều đặn, ngủ trưa dài, làm các hoạt động kích thích trước khi ngủ, môi trường ngủ không thoải mái và làm việc trên giường, ăn uống hoặc xem TV. Sử dụng máy tính, TV, máy chơi game, điện thoại thông minh hoặc các màn hình khác ngay trước khi đi ngủ có thể ảnh hưởng đến chu kỳ giấc ngủ của con người.
- Ăn quá nhiều vào buổi tối: Ăn nhẹ trước khi đi ngủ không phải vấn đề, nhưng ăn quá nhiều có thể khiến bạn cảm thấy không thoải mái khi nằm. Nhiều người cũng bị ợ chua, trào ngược axit và thức ăn từ dạ dày lên thực quản sau khi ăn khiến bạn tỉnh táo.
Mất ngủ mãn tính cũng có thể liên quan đến các tình trạng bệnh lý hoặc việc sử dụng một số loại thuốc. Điều trị tình trạng bệnh có thể giúp cải thiện giấc ngủ, nhưng tình trạng mất ngủ có thể kéo dài sau khi tình trạng bệnh được cải thiện.
Các nguyên nhân phổ biến khác của chứng mất ngủ bao gồm:
- Rối loạn sức khỏe tâm thần. Rối loạn lo âu, chẳng hạn như rối loạn căng thẳng sau chấn thương, có thể làm gián đoạn giấc ngủ. Thức dậy quá sớm có thể là một dấu hiệu của bệnh trầm cảm. Mất ngủ cũng thường xảy ra với các rối loạn sức khỏe tâm thần khác.
- Sử dụng các loại thuốc. Nhiều loại thuốc kê đơn có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ, chẳng hạn như một số loại thuốc chống trầm cảm và thuốc điều trị bệnh hen suyễn hoặc huyết áp. Nhiều loại thuốc không kê đơn - chẳng hạn như một số loại thuốc giảm đau, thuốc trị dị ứng và cảm lạnh, và các sản phẩm giảm cân - có chứa caffeine và các chất kích thích khác có thể làm gián đoạn giấc ngủ.
- Mắc một số bệnh có thể dẫn đến đến mất ngủ bao gồm đau mãn tính, ung thư, tiểu đường, bệnh tim, hen suyễn, bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD), tuyến giáp hoạt động quá mức, bệnh Parkinson và bệnh Alzheimer.
- Rối loạn liên quan đến giấc ngủ. Chứng ngưng thở khi ngủ khiến bạn ngừng thở định kỳ suốt đêm, làm gián đoạn giấc ngủ. Hội chứng chân không yên gây ra cảm giác khó chịu ở chân của bạn và mong muốn di chuyển gần như không thể cưỡng lại được, điều này có thể khiến bạn không thể ngủ được.
- Caffeine, nicotine và rượu. Cà phê, trà, cola và đồ uống có chứa caffein khác là chất kích thích. Uống chúng vào buổi chiều muộn hoặc buổi tối có thể giúp bạn không mất ngủ vào ban đêm. Nicotine trong các sản phẩm thuốc lá là một chất kích thích khác có thể cản trở giấc ngủ. Rượu có thể giúp bạn đi vào giấc ngủ, nhưng nó ngăn chặn các giai đoạn sâu hơn của giấc ngủ và thường khiến bạn thức giấc giữa đêm.
Mất ngủ trở nên phổ biến hơn theo tuổi tác bời vì:
- Thay đổi mô hình giấc ngủ. Khi bạn già đi, giấc ngủ thường trở nên ít thư thái hơn, vì vậy tiếng ồn hoặc những thay đổi khác trong môi trường có nhiều khả năng làm bạn thức giấc. Cùng với tuổi tác, đồng hồ bên trong của bạn thường xuyên tăng lên, vì vậy bạn sẽ cảm thấy mệt mỏi sớm hơn vào buổi tối và thức dậy sớm hơn vào buổi sáng. Nhưng những người lớn tuổi nhìn chung vẫn cần ngủ đủ giấc như những người trẻ tuổi.
- Thay đổi trong hoạt động. Bạn có thể ít hoạt động thể chất hoặc xã hội hơn. Thiếu hoạt động có thể cản trở giấc ngủ ngon. Ngoài ra, bạn càng ít vận động, bạn càng có xu hướng ngủ vào ban ngày, điều này có thể cản trở giấc ngủ vào ban đêm.
- Những thay đổi về sức khỏe. Đau mãn tính do các tình trạng như viêm khớp hoặc các vấn đề về lưng cũng như trầm cảm hoặc lo lắng có thể cản trở giấc ngủ. Các vấn đề làm tăng nhu cầu đi tiểu vào ban đêm, chẳng hạn như các vấn đề về tuyến tiền liệt hoặc bàng quang - có thể làm gián đoạn giấc ngủ. Hội chứng ngưng thở khi ngủ và chân không yên trở nên phổ biến hơn theo độ tuổi.
- Sử dụng nhiều thuốc. Người cao tuổi thường sử dụng nhiều thuốc theo toa hơn những người trẻ tuổi, điều này làm tăng nguy cơ mất ngủ liên quan đến thuốc.
Các vấn đề về giấc ngủ cũng có thể là một mối quan tâm đối với trẻ em và thanh thiếu niên. Tuy nhiên, một số trẻ em và thanh thiếu niên chỉ đơn giản là khó ngủ hoặc không muốn đi ngủ đều đặn vì đồng hồ bên trong của chúng bị trễ hơn. Chúng thường đi ngủ muộn hơn và thức dậy muộn hơn vào buổi sáng.
Phụ nữ mang thai và mãn kinh có nguy cơ mất ngủ cao. |
Gần như tất cả mọi người đều có thể gặp tình trạng mất ngủ. Nhưng nguy cơ mất ngủ cao hơn ở những đối tượng:
- Phụ nữ: Sự thay đổi nội tiết tố trong chu kỳ kinh nguyệt và mãn kinh có thể đóng một vai trò nào đó. Trong thời kỳ mãn kinh, đổ mồ hôi ban đêm và bốc hỏa thường làm gián đoạn giấc ngủ. Mất ngủ cũng thường xảy ra khi mang thai.
- Trên 60 tuổi: Do những thay đổi trong cách ngủ và sức khỏe, chứng mất ngủ sẽ tăng lên theo tuổi tác.
- Mắc các chứng rối loạn sức khỏe tâm thần hoặc tình trạng sức khỏe thể chất. Nhiều vấn đề ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần hoặc thể chất có thể làm gián đoạn giấc ngủ.
- Thường xuyên bị căng thẳng. Thời gian và sự kiện căng thẳng có thể gây ra chứng mất ngủ tạm thời. Và căng thẳng lớn hoặc kéo dài có thể dẫn đến chứng mất ngủ kinh niên.
- Không có một lịch trình thường xuyên. Ví dụ, thay đổi ca làm việc hoặc đi du lịch có thể làm gián đoạn chu kỳ ngủ - thức.
Triệu chứng mất ngủ ban đầu có thể chỉ làm cơ thể lảo đảo, mệt mỏi thiếu sức sống, vẻ mặt ảm đạm, nhợt nhạt. Nhưng mất ngủ kéo dài khiến cơ thể suy nhược, tâm trạng chán nản, làm việc giảm năng suất, làm giảm trí nhớ, thiếu kiên nhẫn và thiếu linh hoạt trong các mối quan hệ xã giao. Chứng mất ngủ lâu dần có thể trở thành nguyên nhân gây ra nhiều bệnh ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe thể chất và sức khỏe tinh thần. Mất ngủ thoáng chốc hay mất ngủ lâu dài đều có tác động xấu đến sức khỏe, ảnh hưởng đến khả năng làm việc, học tập và cuộc sống sinh hoạt của bạn. Đặc biệt đây là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến chứng bệnh về tinh thần như, tâm thần, tâm thần phân liệt…vv.
Thói quen ngủ tốt, còn được gọi là vệ sinh giấc ngủ, có thể giúp bạn đánh bại chứng mất ngủ. Dưới đây là một số mẹo:
- Đi ngủ vào cùng một giờ mỗi đêm và thức dậy vào cùng một giờ mỗi sáng. Cố gắng không ngủ trưa vào ban ngày, vì chúng có thể khiến bạn ít buồn ngủ hơn vào ban đêm.
- Không sử dụng điện thoại hoặc sách điện tử trước khi đi ngủ. Ánh sáng của chúng có thể khiến bạn khó đi vào giấc ngủ hơn.
- Tránh caffeine, nicotine và rượu vào cuối ngày. Caffeine và nicotine là những chất kích thích và có thể khiến bạn không ngủ được. Rượu có thể khiến bạn thức giấc giữa đêm và làm giảm chất lượng giấc ngủ của bạn.
- Tập thể dục thường xuyên. Cố gắng không tập thể dục sát giờ đi ngủ, vì nó có thể khiến bạn khó đi vào giấc ngủ. Các chuyên gia khuyên bạn nên tập thể dục ít nhất 3 đến 4 giờ trước khi ngủ.
- Đừng ăn nhiều bữa vào cuối ngày. Nhưng một bữa ăn nhẹ trước khi đi ngủ có thể giúp bạn dễ ngủ.
- Làm cho phòng ngủ của bạn thoải mái: tối, yên tĩnh và không quá ấm hoặc quá lạnh. Nếu ánh sáng là vấn đề, hãy sử dụng mặt nạ ngủ. Để che bớt âm thanh, hãy thử dùng nút tai, quạt hoặc máy tạo tiếng ồn trắng.
- Thực hiện một thói quen để thư giãn trước khi đi ngủ. Đọc sách, nghe nhạc hoặc đi tắm.
- Không sử dụng giường của bạn cho bất cứ điều gì khác ngoài giấc ngủ và tình dục.
- Nếu bạn không thể đi vào giấc ngủ và không buồn ngủ, hãy thức dậy và làm điều gì đó giúp tĩnh tâm, chẳng hạn như đọc sách cho đến khi bạn cảm thấy buồn ngủ.
- Nếu bạn có xu hướng nằm thao thức và lo lắng về mọi thứ, hãy lập danh sách việc cần làm trước khi đi ngủ. Điều này có thể giúp bạn gạt những lo lắng của mình sang một bên cho đêm nay.
Phong Vũ
Theo Người đưa tin
Chủ đề liên quan: