Mò hoa trắng làm Thuốc

Tên khoa học: Clerodendron fragrans Vent., họ cỏ roi ngựa: Verbenaceae. Cây mọc ở khắp nơi từ đồng bằng đến miền đồi núi. Thu hái quanh năm, tốt nhất lúc cây sắp và đang ra hoa. Bộ phận dùng: lá; có thể dùng rễ, rửa sạch, thái nhỏ, phơi hay sấy khô.

Theo Đông y, rễ bạch đồng nữ có vị ngọt nhạt, tính mát, tác dụng thanh nhiệt tiêu viêm, điều hoà thể dịch. Ngoài ra còn có tác dụng hạ huyết áp nhưng kết quả xuất hiện chậm, sau 4 - 5 tuần mới thấy rõ rệt. Tác dụng giảm đau thấy rõ sau 1 - 2 tuần làm người dễ chịu, các chứng đau đầu, hoa mắt và mất ngủ hết dần. Làm long đờm dãi, làm mát máu và cầm máu. Dùng chữa ho, cảm lạnh và sốt, chữa lao phổi, ho ra máu, chữa lỵ trực khuẩn và viêm gan. Liều dùng 15-30g ở dạng Thuốc sắc.

Một số đơn Thuốc có bạch đồng nữ:

Thuốc làm rụng các hoại tử của vết bỏng:

Cành, lá tươi 1kg sắc với 10 lít nước, đun sôi 30 phút, lọc lấy nước. Nhỏ giọt liên tục lên vết thương hoặc ngâm vết thương ngày 2 lần, mỗi lần 1 giờ.

Thuốc điều kinh:

Bài 1: bạch đồng nữ 16g, ích mẫu 40g, hương phụ tứ chế 15g, đậu đen 10g, nghệ vàng 2g, ngải cứu 2g. Sắc uống ngày 1 thang.

Bài 2 - Cao Hương ngải: bạch đồng nữ 2g, ngải cứu 2g, ích mẫu 2g, hương phụ 2g. Sắc 3 lần, cô nước sắc đến 20ml, cho đường đủ ngọt, đóng ống 10ml, hàn kính và hấp tiệt trùng (đun sôi và giữ sôi trong 1 giờ).

Chữa kinh nguyệt không đều, đau bụng khi thấy kinh, khó sinh nở và khí hư bạch đới: ngày uống 3-6 ống, thời gian uống: 3 tháng. Đơn Thuốc này cũng dùng trị tăng huyết áp, ngày 2-3 ống. Có thể sử dụng đơn này với mỗi vị dược liệu từ 4-6g để sắc uống trong ngày.

Trị thấp khớp (sưng, nóng, đỏ, đau): bạch đồng nữ 80g, dây gắm 12g, tầm xuân 8g, đơn tướng quân 8g, đơn răng cưa 8g, đơn mặt trời 8g, cà gai leo 8g, tang chi 8g. Sắc uống.

Trị vàng da và niêm mạc: rễ bạch đồng nữ hoặc xích đồng nam 80 - 100g. Sắc uống.

Trong y học dân gian Nepan dùng nước ép lá, ngọn non hoặc rễ tươi để trị giun sán, mỗi ngày uống 4 thìa cafe, uống liền trong 4 ngày hoặc ngày uống 2 thìa nước ép lá, uống đến khi ra giun.

Trong y học dân gian Ấn Độ có bào chế Thuốc nhão từ lá bạch đồng nữ và chồi lá ổi để trị đau dạ dày đầy hơi. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 2 thìa cafe, uống cho đến khi khỏi.

Ngoài cây bạch đồng nữ, còn có cây xích đồng nam (Clerodendrum squamatum Vahl.), hình thái rất giống bạch đồng nữ nhưng có hoa màu đỏ, quả màu lam đen. Cây ngọc nữ đỏ hay mò mâm xôi (Clerodendrum paniculatum L) rất giống cây xích đồng nam nhưng lá chia 3 - 7 thuỳ, thường là 5 thuỳ. Các cây này có cùng công dụng nhưng ít được sử dụng hơn loài hoa trắng.

TS. Nguyễn Đức Quang