Mới đây, một bệnh nhân (bn) nam đến khám tại phòng khám dị ứng - miễn dịch lâm sàng, bv đh ydược tphcm, với biểu hiện khắp người có vết cào cấu, nhiều vết chưa lành miệng. người bệnh khẳngđịnh "có con gì ẩn dưới da khiến tôi luôn ngáy.
Rất nhiều lần thấy nó, tôi đã dùng móng taycạy lên và bắt được. Nó có màu trắng, tròn tròn nhỏ nhỏ...". Tuy nhiên, khi bác sĩ (BS) yêu cầu BNnày thực hiện việc "bắt con gì" tại chỗ thì chỉ có máu chảy ra. BN lý giải: "Chắc tại nó... sợBS!".
Ths.bs lê thái vân thanh, bộ môn da liễu đh y dược tphcm, người trực tiếp điều trị bn này phântích: do căn bệnh kéo dài nhiều năm mà không được điều trị đúng cách nên người bệnh đã chuyểnsang mắc chứng tâm thần hoang tưởng nhẹ. lúc nào bn cũng nghĩ có con gì bò lúc nhúc dưới da nên tìmmọi cách để moi ra.
Trường hợp khác, hai bn nữ đến khám trong tình trạng luôn cảm thấy khắp người, đã từng uốngThu*c thời gian dài nhưng không hết. theo bn, do kết quả xét nghiệm huyết thanh dương tính với kýsinh trùng (kst) nên họ đã uống Thu*c xổ nhiều đợt. Thu*c đã uống, tiền đã mất mà "ngứa vẫn hoànngứa". chưa kể, với những triệu chứng biểu hiện trên da và một số xét nghiệm, bs còn phát hiện bnđã bị suy thượng thận.
BS Trần Thiên Tài, Phòng khám Dị ứng - miễn dịch lâm sàng BV Đại học Y Dược TPHCM cho biết: dịứng là phản ứng quá mức của cơ thể với một chất, một thành phần, một tác nhân nào đó. Nguồn cơn làdo hệ miễn dịch bị rối loạn, cơ thể không chấp nhận chất nào đó nên tạo ra những phản ứng để báohiệu.
Tác nhân gây dị ứng có thể đến cả trăm loại khác nhau, từ bên trong cơ thể hoặc từ môi trườngbên ngoài. Những nguyên nhân từ bên ngoài có thể kể đến: nhiệt độ đột ngột thay đổi, nắng nóng haykhô lạnh quá cũng gây ngứa; hóa chất bảo quản, kích thích tăng trưởng… trong thức ăn; môi trườngsống ô nhiễm; bụi bẩn, nấm mốc, phấn hoa, lông súc vật; mỹ phẩm, dầu thơm; các loại Thu*c; nhiễmKST... Ngoài ra còn có trường hợp không thể tìm được nguyên nhân do có những rối loạn từ bên trongcơ thể.
Biểu hiện của dị ứng rất đa dạng, nó có thể tác động đến mũi gây viêm mũi dị ứng, nặng hơn làlên cơn hen suyễn; đến mắt gây viêm kết mạc dị ứng; đến da gây nổi mề đay, viêm da tiếp xúc dị ứng…Triệu chứng điển hình của dị ứng là ngứa, nặng hơn là nổi mẩn đỏ, nổi mề đay, mẩn nước; hơn nữa làbỏng nước, loét, bóc da toàn thân; thậm chí gây sốc, khó thở đến ngưng thở.
Tỷ lệ dị ứng với những tác nhân của cuộc sống hiện đại (hóa chất trong thực phẩm, trong sản phẩmgia dụng, vệ sinh, làm đẹp; không khí ô nhiễm…) ngày càng tăng cao với triệu chứng điển hình làngứa một bộ phận hoặc nhiều vị trí trên cơ thể, thậm chí là rất mơ hồ, không xác định được.
Ngứatuy không nguy hiểm nhưng lại gây nên một hệ lụy đáng sợ xuất phát từ sự chủ quan của người bệnh.họ không chỉ khổ ải trầm luân trong chứng bệnh mà còn gánh thêm một số bệnh hiểm khác.
Khi ngứa hầu hết người bệnh đều không đi khám mà tự ý mua Thu*c uống, thoa (với ngứa trên da)hoặc xịt (với ngứa mũi). để cắt nhanh cơn ngứa, thông thường nhà Thu*c sẽ bán loại dược phẩm cóchứa corticoid. vì chưa cắt được nguyên nhân nên tần suất bị ngứa trở lại rất cao và người bệnh lạitiếp tục tự ý uống Thu*c. kết quả, nhiều bn ngoài bệnh dị ứng còn bị suy thượng thận, tăngdo bị corticoid phá hủy.
Nếu đi khám, thông thường lần đầu bn sẽ được bác sĩ kê Thu*c cắt cơn ngứa. trên thực tế, khôngít Thu*c được kê đơn thuộc nhóm chứa corticoid vì có tác dụng cắt cơn nhanh, mạnh (nguyên nhândo người bệnh thường đến khám trong tình trạng bệnh đã trở nặng). do thấy có tác dụng nên ngườibệnh lại tiếp tục mua Thu*c chứa corticoid theo đơn đầu tiên chứ không tái khám.
Nhiều bn bị rơi vào cái vòng luẩn quẩn do đi xét nghiệm huyết thanh để tìm kst. theo việnsốt rét - kst - côn trùng trung ương, có đến hơn một nửa dân số việt nam nhiễm kst. vì vậy, phầnlớn các xét nghiệm đều cho kết quả dương tính.
Tuy kst là một trong những tác nhân gây nhưngkhông phải cứ nhiễm là ngứa. song với kết quả dương tính, bn sẽ được cho uống Thu*c xổ, loại Thu*cnày rất độc cho gan. kết quả, không hết mà lại rước thêm bệnh gan.
ThS.BS Lê Thái Vân Thanh khuyến cáo: để điều trị bệnh ngứa, BN cần có sự hợp tác tốt với BS điềutrị để cùng nhau tìm ra được tác nhân gây bệnh. Trước tiên, BN nên tự rà soát lại trong sinh hoạtthường ngày mình đã tiếp xúc với những nguyên nhân gây dị ứng nào. Có thể bắt đầu từ điều kiện vệsinh trong nhà ở, phòng làm việc.
Liệu những nơi đó có quá bụi, có nhiều gián, kiến hay những conmạt; bạn có nuôi chó mèo, thú cưng hay trồng hoa không… Nếu có thì khả năng bị dị ứng rất cao, nênhãy loại bỏ chúng trước. Drap giường, quần áo đồ dùng được giặt tẩy bằng loại xà bông nào, loại cótác dụng tẩy rửa càng mạnh, càng trắng thì càng có nguy cơ gây dị ứng cao hơn…
Thực phẩm hàng ngày cũng là tác nhân gây dị ứng cần đặc biệt lưu ý. Các loại hải sản, thịt bò,thực phẩm công nghiệp đóng hộp, đóng gói sẵn là các loại có nguy cơ cao. Nếu có thể, hãy ăn riêngtừng loại và để ý phản ứng cơ thể mỗi khi ăn để "bắt tận tay" kẻ gây rối.
Một số tác nhân gây có thể không ở gần người bệnh, chẳng hạn trong rất nhiều trường hợp, dùnhà bn không nuôi chó mèo, không trồng hoa, nhưng nhà hàng xóm có nuôi, có trồng, bn vẫn bị ảnhhưởng vì phấn hoa, lông súc vật có thể phát tán trong gió.
Những dữ liệu tự rà soát mà BN cung cấp sẽ giúp việc chẩn đoán thuận lợi. Từ đó, BS sẽ loại trừđược một số nguyên nhân và tiếp tục cho BN thực hiện xét nghiệm để tìm ra tác nhân cụ thể. Theo BSTrần Thiên Tài, sau hơn một năm áp dụng phương pháp test lẩy da, hầu hết các trường hợp đều tìmđược "thủ phạm". Tác nhân gây dị ứng phổ biến ở nước ta là do thức ăn, môi trường sống ô nhiễm vàlông súc vật.
ThS.BS Lê Thái Vân Thanh cho biết thêm: trong trường hợp chưa tìm được tác nhân, BS sẽ cắt ngứacho BN bằng những Thu*c kháng dị ứng. Người bệnh cần hiểu rằng, Thu*c có rất nhiều nhóm khác nhau,điển hình như: nhóm chứa corticoid có tác dụng rất nhanh, nhưng cũng nhiều tác dụng phụ nên khôngdùng quá một tuần.
Nhóm kháng histamine có thể dùng lâu dài mà không gây tác dụng phụ. Trong thựctế, vẫn có những trường hợp không thể tìm được nguyên nhân gây dị ứng nên thường xuyên phải điềutrị bằng Thu*c, lúc này nhóm kháng histamine sẽ là lựa chọn tốt.
Người bệnh nên chú ý, nếu bị ngứa, không nên ra nhà Thu*c khai bệnh mà cần đi khám ở chuyên khoavề miễn dịch, dị ứng để được chẩn đoán và điều trị tốt nhất.