Về thành phần hoá học: Trong quả chứa 25-30% dầu béo, chất lignan (lappaol A, B, C, D, E, F, chất đắng actiin - glucosid), daucosterol, inulin. Theo Đông y, vị cay, đắng, tính hàn; vào kinh phế và vị. Tác dụng sơ tán phong nhiệt, thông phế khí làm cho mọc sởi, làm hết sưng, tẩy giải độc. Chữa ho nhiều đờm do phong nhiệt, cổ họng sưng đau, ban sởi không mọc hết, mụn nhọt độc sưng lở. Liều dùng và cách dùng: 6-12g dạng Thu*c sắc, dùng riêng hay phối hợp với các Thu*c khác.
Bài 1 - Ngân kiều tán: 24g, kim ngân 40g, liên kiều 40g, cát cánh 24g, bạc hà 24g, cam thảo 20g, đạm đậu xị 20g, hoa kinh giới 16g, lá tre 4g. Tất cả tán bột, lấy 24g hãm với nước sôi để uống, ngày 3-4 lần tuỳ theo bệnh nặng nhẹ. Trị các chứng cảm mạo phong nhiệt, toàn thân phát sốt, hơi sợ lạnh, miệng khát họng rát, ho, khạc ra đờm vàng.
Bài 3: 12g, kim ngân hoa 12g, liên kiều 8g, hoa kinh giới 8g, bạc hà 8g, cam thảo 4g. Sắc uống.
dùng khi bệnh sởi chưa mọc, phát ban, mụn nhọt: 16g, hoa kinh giới 8g, cát căn 12g, bạc hà 4g, liên kiều 12g, tiền hồ 8g, cát cánh 8g, hạnh nhân 12g. Sắc uống.
Bài 1 - Thang Ngưu bàng: ngưu bàng tử 16g, đại hoàng 12g, phòng phong 12g, bạc hà 4g, hoa kinh giới 8g, cam thảo 4g. Sắc uống. Dùng khi phong nhiệt sinh ra viêm amidan, viêm họng và bệnh đơn độc phát trên mặt.
Bài 2: ngưu bàng tử 8g, cát cánh 6g, kinh giới tuệ 6g, cam thảo 3g. Sắc uống trong ngày. Nếu đậu chẩn đã mọc vẫn uống được nhưng không dùng cho người đại tiện lỏng, tỳ vị hư hàn.
Khi phong nhiệt nhiễm vào phổi, ho, hen có đờm. Dùng bài “Bột tiêu độc”: 12g, kinh giới 12g, cam thảo 4g. Sắc uống.
Bài 1: 8g sao vàng tán bột, chia uống 3 lần trong ngày, uống với nước nóng. Chữa thuỷ thũng, chân tay phù và cảm mạo.
Bài 2: ngưu bàng tử 8g (dùng nửa sống, nửa chín), bèo cái 8g. Trộn chung tán nhỏ, chia uống 3 lần trong ngày, uống với nước nóng. Chữa phù thận cấp.
Ngưu bàng tử tán: 10g, sao qua, tán mịn, uống với nước sôi ấm pha chút rượu. Dùng cho người đau họng, nuốt đau do viêm khô mũi họng (thường vào mùa thu), sưng phù mặt hoặc một phần chi thể.
Cháo tử: ngưu bàng tử 20g, gạo tẻ 60g. Ngưu bàng tử nấu lấy nước; gạo tẻ vo sạch, nấu cháo, cháo chín, cho nước tử, thêm đường, khuấy dều, đun sôi lại. Ăn uống nóng ngày 2 lần. Dùng tốt cho người bị viêm họng, viêm amidan, viêm tuyến nước bọt.
Kiêng kỵ: Người tỳ vị hư hàn, đại tiện lỏng không dùng.
TS. Nguyễn Đức Quang
Chủ đề liên quan:
ngưu bàng tử