Cắt lớn (Falco peregrinus) là một loài chim trong chi Cắt ở Bắc Mỹ. Chúng có sải cánh rộng và là kẻ nhanh nhất trong thế giới động vật, điển hình với những cú liệng từ trên cao xuống có thể đạt tốc độ đến 322km/h.
Cắt lớn có thể được tìm thấy gần như ở khắp mọi nơi trên trái đất, ngoại trừ những khu vực cực kỳ gần các địa cực, những ngọn núi rất cao, và hầu hết các khu rừng mưa nhiệt đới. Thêm vào đó là vùng đất không có băng lớn duy nhất mà nó hoàn toàn vắng bóng là New Zealand.
Điều này làm cho chúng trở thành loài chim ăn thịt phổ biến rộng rãi nhất trên thế giới. Môi trường sinh sống chủ yếu là dọc theo các dãy núi, thung lũng sông, bờ biển và ngày càng xuất hiện nhiều trong các thành phố.
Cắt lớn có chiều dài cơ thể từ 34 đến 58cm, với sải cánh từ 74 đến 120cm và cân nặng giao động từ 330 đến 1500g, với chim mái sẽ lớn hơn chim trống khoảng 30%.
Chim trưởng thành có đôi cánh nhọn dài, lưng và phần đầu có màu từ xanh đen đến xám nhạt kèm những vệt tối không rõ ràng.
Phần lông phía dưới bụng có màu trắng đến gỉ sét và xuất hiện thêm các dải màu nâu sẫm hoặc đen nằm ngang. Điểm đáng chú ý và khác biệt của loài chim này là hai vệt màu đen kéo dài từ mắt xuống cổ.
Phần da trần ở mắt, mũi và chân có màu vàng. Mỏ và những cái móng vuốt cong quặp màu đen sắc nhọn, phần mỏ trên có thêm vet lõm ở gần chóp, đây là một sự thích nghi cho phép Cắt lớn giết chết con mồi bằng cách cắn đứt cột sống cổ.
Chế độ ăn uống của loài này bao gồm gần như chủ yếu là các loài chim có kích thước trung bình, tuy nhiên đôi khi chúng cũng săn bắt cả các loài động vật có vú hay bò sát nhỏ, hoặc thậm chí cả côn trùng.
Ở các khu vực thành thị, con mồi của cắt lớn chủ yếu là chim bồ câu hoặc loài sáo đá. Khác với các loài chim săn mồi khác, cắt lớn hiếm khi săn thú, nhưng đôi khi chúng vẫn bắt những con chuột nhỏ, thỏ rừng và sóc.
Chim Cắt lớn ăn gì?
Cắt lớn có thể bắt và ăn một loạt các loài chim có kích cỡ trung bình như, bồ câu, các loài chim nước khác. Trên toàn thế giới người ta ước tính có khoảng 1500 đến 2000 loài chim là con mồi của cắt lớn, và con số này chiếm đến 1/5 số loài chim trên toàn thế giới. Ở Bắc Mỹ, các con mồi có kích thước khác nhau từ 3g như chim ruồi, cho đến một con sếu có cân nặng lên đến 3,1kg.
Cắt lớn là loài chim nhanh nhất hành tinh
Cắt lớn thường săn mồi mạnh nhất vào lúc bình minh hoặc hoàng hôn, khi con mồi hoạt động mạnh nhất, tuy nhiên nó cũng săn cả vào ban đêm ở các thành phố, hoặc trên biển vào những mùa di cư.
Chim Cắt lớn
Cắt lớn đòi hỏi một không gian mở để có thể săn mồi, và do đó chúng thường săn mồi trên mặt nước, đầm lầy, thung lũng, cánh đồng và lãnh nguyên. Chúng có thể phát hiện ra con mồi từ một nơi cao thoáng có tầm nhìn tốt, hoặc từ trên không trung.
Một khi con mồi được phát hiện, nó bắt đầu khom lưng, gập cánh lại. Phóng thẳng xuống con mồi với một tốc lực tối đa. Khi đã tóm được con mồi, nó dùng một chân siết chặc, làm cho con mồi choáng váng hoặc giết chết con mồi trong khi bay.
Cắt lớn khi bay từ trên cao xuống, có tốc độ nhanh hơn bất kỳ loài động vật nào trên hành tinh. Ban đầu chúng bay lên một độ cao lớn sau đó chúng lao vút xuống phía dưới với vận tốc tối đa lên đến 389 km/h để bắt con mồi.
Khi lao xuống với tốc độ kinh hồn như vậy điều này có thể làm cho phổi của chúng bị tổn thương, tuy nhiên những cái ống xương nhỏ trên lỗ mũi có thể dẫn luồng khí mạnh ra khỏi lỗ mũi, giúp chim dễ thở hơn. Để bảo vệ cho đôi mắt của chúng, cắt lớn sử dụng một màng có thể gọi là mí mắt thứ ba, để duy trì thị lực.
Khi con mồi của nó quá nặng để có thể mang theo, cắt lớn sẽ thả rơi con mồi xuống đất rồi lao theo xuống đất và ăn nó. Trước khi bắt đầu ăn, con mồi của nó sẽ bị nhổ sạch lông.
Nếu lần tấn công ban đầu vào con mồi không thành công, nó sẽ nhanh chóng đuổi theo, cuộc truy đuổi có thể kéo dài vài phút, tuy nhiên một khi đã bị cắt lớn tấn công thì con mồi có rất ít cơ hội trốn thoát.
Cắt lớn có thể sinh sản ở tuổi thứ 3. Thời gian đẻ trứng có thể thay đổi theo từng địa phương, nhưng thường là từ tháng 2 đến tháng 3 ở Bắc bán cầu và từ tháng 7 đến tháng 8 ở Nam bán cầu.
Chúng là loài chim chung thuỷ một vợ một chồng, hàng năm sẽ tìm về một nơi nhất định để sinh sản. Cắt lớn là loài chim có vùng lãnh thổ rõ ràng, những cái tổ được làm cách xa nhau hơn 1km. Khoảng cách này để đảm bảo rằng các con của chúng có đủ nguồn thức ăn để tồn tại và phát triển.
Tổ có thể được làm tại các vệt lõm trên những mõm đá cheo leo, và những địa điểm này có thể được thay đổi khoảng vài lần trong suốt 16 năm. Chim mẹ sẽ đẻ từ 3 đến 4 quả trứng màu nâu hoặc nâu đỏ, nhưng đôi khi chỉ có một hoặc nhiều hơn 4 trứng. Những quả trứng được ấp trong khoảng từ 29 đến 33 ngày.
Tuy cắt lớn là loài săn mồi dũng mãnh và tốc độ, nhưng tổ của chúng lại có khá nhiều kẻ thù. Những con rắn có thể bò theo vách đá tiến đến tổ và ăn thịt các chim non hoặc trứng, nếu chim bố mẹ không phát hiện kịp thời. Hoặc lũ quạ cũng có thể tấn công tổ bất cứ lúc nào, và chúng tỏ ra khá lì lợm.
Các chim non khi nở được phủ một lớp lông tơ màu trắng kem. Và chúng có thể rời khỏi tổ sau từ 42 đến 46 ngày, tuy nhiên chúng vẫn sẽ phụ thuộc vào chim bố mẹ thêm hai tháng nữa.
Tổ Chim Cắt lớn
Cắt lớn được con người sử dụng để doạ các loài chim khác ở sân bay, giảm thiểu nguy cơ tai nạn máy bay bởi chim. Hoặc trong thế chiến thứ hai cắt lớn cũng được sử dụng để ngăn chặn chim bồ câu đưa thư.
Tuy là loài phổ biến, nhưng cắt lớn cũngg đã phải đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng trên phần lớn phạm vi sinh sống của chúng, do con người sử dụng thuốc trừ sâu, quá trình tích trữ chất độc trong mỡ của cắt lớn, đã khiến lớp vỏ của trứng thiếu đi lượng canxi, và những quả trứng có vỏ mỏng sẽ rất ít cơ hội để nở.
Các mối đe doạ khác như sự va chạm với các vật thể do con người tạo ra. Chúng cũng có thể bị loài diều hâu hoặc các loài cú lớn bắt và ăn thịt.
Tuổi thọ của loài chim cắt lớn trong tự nhiên khoảng 15,5 năm.