Khoảng 30% dân số mắc gan nhiễm mỡ, đâu là điều chúng ta cần biết về căn bệnh này?

Gan là tạng lớn thứ 2 trong cơ thể con người, đóng vai trò như một nhà máy lớn của cơ thể với việc đảm nhiệm hơn 500 chức năng khác nhau. Các chức năng nổi bật nhất của gan là chức năng miễn dịch giúp sản xuất, chuyển hóa, ổn định cholesterol; chức năng lưu trữ; giải độc và hấp thu, biến đổi dinh dưỡng. Chức năng gan sẽ bị ảnh hưởng nếu gan chứa quá nhiều mỡ.

1. Gan nhiễm mỡ là bệnh gì?

Gan nhiễm mỡ là thuật ngữ dùng để mô tả trình trạng chất béo tích tụ trong gan. Ở người bình thường, lượng mỡ trong gan rất thấp, chỉ chiếm từ 2 - 4% trọng lượng của gan. Nhưng trong bệnh gan nhiễm mỡ, mỡ sẽ chiếm ít nhất từ 5% trọng lượng của gan.

Tùy thuộc vào hàm lượng mỡ trong gan, bệnh được chia thành ba giai đoạn:

- Giai đoạn nhẹ (gan nhiễm mỡ độ 1): Mỡ chiếm từ 5 - 10% trọng lượng gan;

- Giai đoạn vừa (gan nhiễm mỡ độ 2): Mỡ chiếm 10 - dưới 30% trọng lượng gan;

- Giai đoạn nặng (gan nhiễm mỡ độ 3): Mỡ chiếm >= 30% trọng lượng gan.

2. Các triệu chứng của gan nhiễm mỡ

Trong nhiều trường hợp, gan nhiễm mỡ không gây ra các triệu chứng đáng chú ý. Nhưng bạn có thể cảm thấy mệt mỏi hoặc cảm thấy khó chịu hoặc đau ở phía trên bên phải của bụng.

Một số người bị bệnh gan nhiễm mỡ phát triển các biến chứng, bao gồm cả sẹo gan. Sẹo gan được gọi là xơ hóa gan. Nếu bạn bị xơ hóa gan nghiêm trọng, nó được gọi là xơ gan. Xơ gan có thể gây ra các triệu chứng như ăn mất ngon, giảm cân, ốm yếu, mệt mỏi, chảy máu cam, ngứa da, da và mắt vàng, xuất hiện các cụm mạch máu giống như mạng nhện dưới da, đau bụng, sưng bụng, sưng chân, nở ngực ở nam giới, hoang mang, lo lắng

Xơ gan là một tình trạng có thể đe dọa đến tính mạng.

3. Các loại bệnh gan nhiễm mỡ

Gan nhiễm mỡ được chia làm 5 nhóm.

Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD)

Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) xảy ra khi chất béo tích tụ trong gan của những người không uống nhiều rượu. Ở người bệnh, gan bị rối loạn chuyển hóa mỡ, dẫn đến dư thừa mỡ trong các tổ chức của gan. Bệnh nhân được xếp vào nhóm này khi tỉ lệ mỡ trong gan chiếm trên 10% trọng lượng của gan.

Viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH)

Viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH) là một loại bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu. Nó xảy ra khi sự tích tụ chất béo dư thừa trong gan kèm theo tình trạng viêm gan.

Các triệu chứng chính bao gồm chán ăn, buồn nôn, nôn, đau bụng, vàng da.

Khi không được điều trị, NASH có thể gây sẹo cho gan. Trong trường hợp nghiêm trọng, điều này có thể dẫn đến xơ gan và suy gan.

Gan nhiễm mỡ cấp tính của thai kỳ (AFLP)

Gan nhiễm mỡ cấp tính của thai kỳ (AFLP) là một biến chứng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng của thai kỳ. Nguyên nhân chính xác vẫn chưa được biết.

Bệnh thường xuất hiện trong ba tháng cuối của thai kỳ. Nếu không được điều trị, nó gây ra những nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng cho người mẹ và em bé trong bụng.

Tuy nhiên, sức khỏe gan của bạn có thể sẽ trở lại bình thường trong vòng vài tuần sau khi sinh.

Bệnh gan nhiễm mỡ do rượu (ALFD)

Uống nhiều rượu bia làm tổn thương gan. Khi nó bị hư hại, gan không thể phân hủy chất béo đúng cách. Điều này có thể gây ra chất béo tích tụ, được gọi là gan nhiễm mỡ do rượu.

Bệnh gan nhiễm mỡ do rượu (ALFD) là giai đoạn sớm nhất của bệnh gan liên quan đến rượu. Nếu không đi kèm viêm hoặc các biến chứng khác cùng với sự tích tụ chất béo, tình trạng này được gọi là gan nhiễm mỡ do rượu đơn giản.

Viêm gan nhiễm mỡ do rượu (ASH)

Viêm gan nhiễm mỡ do rượu (ASH) xảy ra khi sự tích tụ chất béo dư thừa trong gan kèm theo tình trạng viêm. Đây còn được gọi là bệnh viêm gan do rượu.

Nếu không được điều trị đúng cách, ASH có thể gây sẹo cho gan của bạn. Sẹo gan nghiêm trọng được gọi là xơ gan, có thể dẫn đến suy gan.

Để điều trị gan nhiễm mỡ do rượu, điều quan trọng là phải tránh rượu. Kiêng rượu giúp làm giảm tình trạng nhiễm mỡ gan. Sau 6 tuần, gan của bạn sẽ không còn nhiễm mỡ. Một lưu ý quan trọng ở đây là nếu sử dụng rượu quá nhiều và liên tục thì bệnh gan nhiễm mỡ có nguy cơ cao tiến triển thành xơ gan.

4. Nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ

Gan nhiễm mỡ phát triển khi cơ thể bạn sản xuất quá nhiều chất béo hoặc không chuyển hóa chất béo đủ hiệu quả. Mỡ thừa được lưu trữ trong các tế bào gan, nơi nó tích tụ và gây ra bệnh gan nhiễm mỡ. Sự tích tụ chất béo này có thể do nhiều nguyên nhân.

- Uống rượu bia thường xuyên: Có 90% người thường xuyên dùng rượu bia bị gan nhiễm mỡ. Uống rượu bia làm tăng huy động mỡ từ các mô dự trữ, làm tăng cacbohydrat và axit glucorophotphat do gan bị giảm chức năng, dẫn đến tăng este axit béo, và cuối cùng là tăng tạo trygliceride. Khả năng lọc của gan có hạn, khi quá tải sẽ ảnh hưởng xấu đến gan, gây ra gan nhiễm mỡ, viêm gan, xơ gan.

- Béo phì: Thừa cân béo phì có thể thúc đẩy lưu trữ mỡ ở gan. Khi cơ thể thường xuyên nhận được lượng chất béo triglyceride đến vượt ngưỡng thì sẽ có hiện tượng tích tụ, không chuyển hóa hết gây ra gan nhiễm mỡ. Ngoài ra, việc tiêu thụ quá nhiều calo sẽ khiến cơ thể tích trữ dưới dạng triglyceride.

- Lượng đường trong máu cao: Ở những bệnh nhân đái tháo đường, acid béo tự do trong máu sẽ tăng điều động trường hợp bệnh nhân hạ đường huyết. Tăng sử dụng acid béo tự do từ mô mỡ vào máu, gan chuyển hóa acid béo tự do thành triglyceride.

- Kháng insulin: Hormone insulin giúp cơ bắp, các mô lấy đường huyết để tạo năng lượng và hỗ trợ gan lưu trữ lượng glucose còn dư. Tình trạng kháng insulin khiến hormone này không hoạt động đúng cách gây gia tăng chất béo dư thừa lưu trữ trong gan và có nguy cơ dẫn đến viêm gan hay thậm chí là xơ gan.

- Lượng chất béo cao, đặc biệt là chất béo trung tính, trong máu của bạn: Hàm lượng chất béo, triglyceride và cholesterol xấu trong máu cao là nguyên nhân phổ biến của gan nhiễm mỡ. Khi cơ thể trở nên kháng insulin, gan bắt đầu lấy axit béo từ máu. Do đó, các loại chất béo này bắt đầu tích tụ trong gan dưới dạng mỡ dự trữ, từ đó phát triển thành bệnh gan nhiễm mỡ.

Các nguyên nhân ít phổ biến hơn bao gồm:

- Mang thai

- Giảm cân nhanh chóng

- Mắc một số loại nhiễm trùng, chẳng hạn như viêm gan C

- Tác dụng phụ từ một số loại thuốc, chẳng hạn như methotrexate (Trexall), tamoxifen (Nolvadex), amiodorone (Pacerone), và axit valproic (Depakote)

- Tiếp xúc với một số chất độc

- Một số gen nhất định cũng có thể làm tăng nguy cơ phát triển gan nhiễm mỡ.

5. Gan nhiễm mỡ có nguy hiểm không?

Gan nhiễm mỡ có thể tiến triển thành các bệnh gan rất nguy hiểm như viêm gan, xơ gan, thậm chí ung thư gan.

Viêm gan nhiễm mỡ

Viêm gan nhiễm mỡ là tình trạng tế bào gan phình to như bong bóng, chứa nhiều hạt mỡ nhỏ, tẩm nhuận nhiều bạch cầu đa nhân trung tính ở các tiểu thùy gan.

Viêm gan nhiễm mỡ giai đoạn đầu thường không có triệu chứng lâm sàng. Một số trường hợp có thể cảm thấy mệt mỏi, chán ăn, sợ mỡ, đau tức vùng gan, vàng da. Xét nghiệm giai đoạn này thấy biểu hiện hủy hoại tế bào gan, siêu âm gan có dấu hiệu nhu mô gan thô hoặc tình trạng viêm gan mạn tính.

Xơ gan

Theo thống kê, 30 - 35 % trường hợp bị gan nhiễm mỡ diễn tiến thành xơ gan nếu không kiểm soát kịp thời. Xơ gan là quá trình tổn thương gan mãn tính không hồi phục, đặc trưng bởi sự xơ hóa và hoại tử tế bào gan, hình thành những nốt bất thường ở gan.

Ung thư gan

14% trường hợp bị xơ gan sẽ phát triển thành ung thư gan. Ung thư gan có tỉ lệ tử vong cao, 50% - 70% trong 5 năm. Khi các tế bào gan bị hủy hoại hàng loạt sẽ phóng thích các yếu tố kích hoạt tế bào Kupffer tiết ra các chất gây viêm làm tăng tình trạng chết tự nhiên của các tế bào gan, đồng thời kích hoạt tăng sinh tế bào gan mới. Nhưng các tế bào mới sinh ra có nguy cơ đột biến tự phát cao dẫn đến ung thư gan.

6. Điều trị gan nhiễm mỡ

Hiện nay, chưa có loại thuốc nào được công nhận để đặc trị bệnh gan nhiễm mỡ. Trong nhiều trường hợp, một số thay đổi lối sống có thể giúp đẩy lùi bệnh gan nhiễm mỡ.

- Hạn chế hoặc tránh rượu

- Thực hiện các bước để giảm cân

- Thay đổi chế độ ăn uống

7. Các biện pháp khắc phục tại nhà

Thay đổi lối sống là phương pháp điều trị đầu tiên đối với bệnh gan nhiễm mỡ. Tùy thuộc vào tình trạng hiện tại và thói quen lối sống của bạn, bạn cần thực hiện các thay đổi sau:

- Giảm cân

- Giảm lượng rượu, bia

- Ăn một chế độ ăn giàu chất dinh dưỡng, ít calo dư thừa, chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa

- Tập thể dục ít nhất 30 phút hầu hết các ngày trong tuần

- Theo Mayo Clinic, một số bằng chứng cho thấy bổ sung vitamin E có thể giúp ngăn ngừa hoặc điều trị tổn thương gan do bệnh gan nhiễm mỡ. Tuy nhiên, việc tiêu thụ quá nhiều vitamin E có thể dẫn đến một số rủi ro sức khoẻ. Nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị (recommended dietary allowance - RDA) với vitamin E ở người trưởng thành là 15 mg/ngày và không được phép quá 1000 mg/ngày.

Luôn nói chuyện với bác sĩ trước khi thử một chất bổ sung mới hoặc biện pháp khắc phục tự nhiên. Một số chất bổ sung hoặc các biện pháp tự nhiên có thể gây căng thẳng cho gan của bạn hoặc tương tác với các loại thuốc bạn đang dùng.

8. Chế độ ăn uống cho bệnh gan nhiễm mỡ

Người bệnh gan nhiễm mỡ cần điều chỉnh chế độ ăn uống, nên ăn và nên kiêng một số thực phẩm nhất định để giúp điều trị tình trạng bệnh và giảm nguy cơ biến chứng.

- Ăn một chế độ ăn giàu thực phẩm có nguồn gốc thực vật, bao gồm trái cây, rau, các loại đậu và ngũ cốc nguyên hạt.

- Hạn chế tiêu thụ carbohydrate tinh chế, chẳng hạn như đồ ngọt, gạo trắng, bánh mì trắng, các sản phẩm ngũ cốc tinh chế khác.

- Hạn chế tiêu thụ chất béo bão hòa có trong thịt đỏ và nhiều sản phẩm động vật khác.

- Tránh chất béo chuyển hóa, có trong nhiều thực phẩm chế biến sẵn.

- Tránh uống rượu.

May mắn là gan nhiễm mỡ thường không gây ra các tổn thương gan vĩnh viễn. Lá gan của chúng ta có khả năng tự hồi phục nên nếu bạn điều trị tốt các tác nhân gây ra gan nhiễm mỡ, bạn hoàn toàn có thể đảo ngược quá trình nhiễm mỡ của gan. Còn nếu bạn là một người hay uống rượu thì ở một mức độ nào đấy, việc ngừng rượu sẽ giúp gan khỏi hoàn toàn. Vì vậy, điều quan trọng là chúng ta cần hiểu biết để phát hiện bệnh sớm, tránh biến chứng để quá trình điều trị trở nên dễ dàng hơn.

Phong Vũ

Theo Người đưa tin