| Ảnh: OP |
Khi thế giới tiếp tục tiêu thụ ngày càng nhiều năng lượng, khả năng chúng ta sẽ đạt được mức không phát thải ròng vào giữa thế kỷ này dường như ngày càng giống một giấc mơ viển vông. Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA) đã dự báo rằng mức tiêu thụ năng lượng toàn cầu sẽ tiếp tục tăng cho đến năm 2050, với tốc độ nhanh hơn mức tăng hiệu quả và năng lực lắp đặt năng lượng tái tạo, có nghĩa là các mục tiêu về khí hậu giữa thế kỷ sẽ rất khó - nếu không muốn nói là không thể đạt được - khi không có sự thay đổi đáng kể trong hành vi của người tiêu dùng và các biện pháp chính sách.
Báo cáo Triển vọng Năng lượng Quốc tế 2023 của IEA cho hay: "Tăng trưởng dân số toàn cầu, sản xuất trong khu vực tăng lên và mức sống cao hơn đã thúc đẩy tăng trưởng tiêu thụ năng lượng vượt xa những tiến bộ về hiệu quả sử dụng năng lượng". Hiện tại, các nước đang phát triển sử dụng ít năng lượng hơn nhiều so với các quốc gia giàu hơn tính theo đầu người, nhưng khoảng 85% tổng nhu cầu năng lượng mới trong tương lai gần dự kiến sẽ đến từ bên ngoài thế giới phát triển, theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới.
Người ta kỳ vọng rằng các nước phát triển sẽ cần hỗ trợ quá trình chuyển đổi năng lượng sạch của các quốc gia nghèo hơn, những quốc gia sẽ phải "đi tắt đón đầu" các quỹ đạo phát triển sử dụng nhiên liệu hóa thạch điển hình, và tiến thẳng tới việc xây dựng cơ sở hạ tầng năng lượng tái tạo quy mô lớn tốn kém.
Các quốc gia phát triển, chủ yếu đã đạt đỉnh về tăng trưởng dân số và xây dựng cơ sở hạ tầng liên quan, sau đó có thể hỗ trợ các quốc gia này về tài chính cho khí hậu và xuất khẩu năng lượng sạch.
Nhưng lần đầu tiên sau một thời gian dài, mức tiêu thụ năng lượng của các quốc gia phát triển đang tăng với tốc độ đáng kể trong khi việc xây dựng năng lượng tái tạo đang phải đối mặt với sự chậm lại. Mặc dù không có một xu hướng thị trường hay lĩnh vực công nghiệp nào đang đảo ngược đường cong tiêu thụ năng lượng ở các nước phát triển, nhưng một báo cáo gần đây của Forbes lưu ý rằng về cơ bản có thể tóm tắt thành bốn yếu tố chính:
Trong số bốn yếu tố chính này, nhu cầu năng lượng cho Trí tuệ nhân tạo tăng mạnh, chưa kể đến mức tiêu thụ năng lượng đáng kinh ngạc của toàn bộ trung tâm dữ liệu, là yếu tố lớn nhất.
"Hiện tại, toàn bộ ngành công nghệ thông tin chịu trách nhiệm cho khoảng 2% lượng khí thải CO2 toàn cầu", Science Alert đưa tin vào năm ngoái. Và nó đang phát triển với tốc độ chóng mặt. Công ty tư vấn và nghiên cứu công nghệ Gartner dự đoán rằng trong kịch bản kinh doanh thông thường, lĩnh vực AI sẽ chịu trách nhiệm duy nhất cho 3,5% lượng điện tiêu thụ toàn cầu vào năm 2030.
Hiện tại, lượng khí thải carbon của Trí tuệ nhân tạo đã gần bằng Bitcoin – nói cách khác, nó đã tiêu thụ nhiều năng lượng như nhiều quốc gia. Nhu cầu năng lượng của một thế giới ngày càng được hỗ trợ bởi AI giống như "một chuyến tàu chạy trốn". Toàn bộ quỹ đạo phát triển của AI – cũng như tiềm năng của machine learning (thuộc lĩnh vực trí tuệ nhân tạo và khoa học máy tính) giúp mở đường cho việc sản xuất và sử dụng năng lượng thông minh hơn, hiệu quả hơn – vẫn chưa được hiểu rõ.
Đúng là AI có thể trở thành một yếu tố tích cực đối với lượng khí thải carbon của thế giới nếu chúng ta có thể khai thác và điều chỉnh nó một cách hợp lý. Việc đáp ứng các mục tiêu về khí hậu toàn cầu sẽ đòi hỏi sự chuyển đổi hệ thống sâu rộng và chưa từng có. Mệnh lệnh này sẽ không thể thực hiện được nếu không có hệ thống máy tính thông minh, phản ứng nhanh và linh hoạt có khả năng nhận biết, phản hồi và dự đoán nhanh chóng các mô hình sản xuất và tiêu dùng phức tạp.
Hiện tại, AI là một phần không thể thiếu trong dự báo năng lượng tái tạo, lưới điện thông minh, điều phối nhu cầu và phân phối năng lượng, tối đa hóa hiệu quả sản xuất điện cũng như nghiên cứu và phát triển vật liệu mới.
Sasha Luccioni, nhà nghiên cứu tại nền tảng machine learning mã nguồn mở Hugging Face, nói với Guardian năm ngoái: "Về cơ bản, nếu bạn muốn cứu hành tinh bằng AI, bạn cũng phải xem xét đến tác động đối với môi trường. Thật vô nghĩa khi đốt một khu rừng và sau đó sử dụng AI để theo dõi nạn phá rừng".
Nhu cầu năng lượng ngày càng tăng trong khai thác mỏ và thăm dò kim loại ở thế giới thứ nhất cũng gắn liền với quá trình khử cacbon theo những cách phức tạp và thường mang tính mỉa mai. Số lượng lớn hoạt động sản xuất cần thiết để xây dựng các trang trại năng lượng mặt trời và gió quy mô tiện ích, xe điện và lưới điện có khả năng xử lý sự bùng nổ ở cả hai, sẽ cần một lượng lớn kim loại và các nguyên tố đất hiếm khác chưa được thiết lập đầy đủ chuỗi cung ứng. Do đó, các quốc gia phát triển thường không lãng phí thời gian và tiền bạc vào thị trường nguyên liệu sơ cấp đang tìm cách tham gia vào trò chơi khai thác để củng cố kho lưu trữ các thành phần quan trọng như lithium và đồng của riêng họ. Và tất cả những điều đó sẽ thải ra rất nhiều khí thải vào bầu khí quyển với mục đích giảm lượng khí thải đó.
Hiện tại, hoạt động khai thác tiêu thụ từ 5% đến 10% năng lượng toàn cầu. Hai yếu tố cuối cùng được Forbes xác định – mức tiêu thụ năng lượng tĩnh của thế hệ Baby Boomers (thời kỳ bùng nổ trẻ sơ sinh) và nhu cầu cấp thiết về nhà ở tại Mỹ và Canada – cũng là những yếu tố chính khiến tỷ lệ tiêu thụ năng lượng và phát thải khí nhà kính ở mức cao ở các nước đang phát triển. Điều này đặt ra một vấn đề lớn đối với lợi nhuận toàn cầu, vì con đường hướng tới mức không ròng dựa trên giả định rằng nhu cầu năng lượng ở các nước phát triển sẽ tương đối ổn định.
Đây cũng là một vấn đề đối với tỷ lệ lạm phát toàn cầu, có khả năng vẫn ở mức cao. lựa chọn duy nhất là các nhà hoạch định chính sách toàn cầu phải hết sức nghiêm túc trong việc tăng cường hỗ trợ cho các dự án năng lượng sạch mới và lớn hơn trong thời gian trước mắt.