Theo Đông y, viễn chí vị đắng cay, tính ôn; vào kinh phế, tâm và thận. Có tác dụng dưỡng tâm, an thần, khứ đàm khai khiếu
viễn chí còn có tên tiểu thảo, nam viễn trí, dây ruột gà.
viễn chí là rễ hoặc vỏ rễ phơi khô của cây
viễn chí (Polygala tenuifolia Willd.). Ở nước ta, có nhiều loài
viễn chí đã dùng làm Thuốc, nhưng chưa có tài liệu nghiên cứu sâu.
viễn chí có trên thị trường chủ yếu nhập từ Trung Quốc.
viễn chí chứa nhiều saponin triterpen, nhựa, dầu béo và polygalitol. Theo Đông y,
viễn chí vị đắng cay, tính ôn; vào kinh phế, tâm và thận. Có tác dụng dưỡng tâm, an thần, khứ đàm khai khiếu, tiêu ung thũng. Chữa chứng hồi hộp mất ngủ, tâm thận bất giao, đàm trở tâm khiếu, động kinh, hóa đàm khái thấu, ung nhọt sưng. Liều dùng: 4 - 12g. Sao hoặc tẩm mật ong nướng. Sắc, hãm nước uống.
viễn chí được dùng làm Thuốc trong các trường hợp:Dưỡng tâm, an thần:
Bài 1 -
viễn chí hoàn: đảng sâm 10g,
viễn chí 10g, mạch đông 10g, phục linh 10g, đương quy 10g, bạch thược 10g, sinh khương 10g, đại táo 10g, cam thảo 3g, quế tâm 3g. Quế tâm tán bột để riêng. Các vị khác sắc lấy nước, hòa bột quế vào uống. Trị chứng bệnh do máu không đủ nuôi tim (tâm huyết bất túc), dễ quên, hồi hộp, mất ngủ, hay mơ.Bài 2 - Định chí hoàn: nhân sâm hoặc đẳng sâm 30g, phục linh 30g, thạch xương bồ 20g,
viễn chí 20g. Tất cả sấy khô, tán bột làm hoàn hồ. Chia cho 5 - 7 ngày, ngày 1 - 2 lần uống. Trị suy nhược thần kinh, quên lẫn, rối loạn trí nhớ.
Trừ đờm, chữa ho:
Bài 1:
viễn chí 8g, cát cánh 6g, cam thảo 6g. Sắc chia uống 3 lần trong ngày. Chữa ho có đờm.Bài 2:
viễn chí 12g, trần bì 4g, cam thảo 4g. Sắc uống. Trị viêm phế quản mạn tính, ho nhiều đờm.Chữa trẻ em sốt cao co giật:
viễn chí 8g, sinh địa 8g, câu đằng 8g, thiên trúc hoàng 8g. Sắc uống.Chữa mụn nhọt sưng do đờm tắc đọng hoặc sưng vú: sắc uống, bã đắp chỗ đau.Có thể dùng
viễn chí để giải độc phụ tử, ô đầu.Một số món ăn Thuốc có
viễn chí:Bột
viễn chí chiêu nước cơm:
viễn chí tán bột mịn. Mỗi lần uống 10g, ngày 2 lần, uống với nước cơm hoặc cháo. Dùng cho người suy nhược thần kinh, quên lẫn, giảm trí nhớ, tim đập mạnh, loạn nhịp, mất ngủ.Cháo
viễn chí táo nhân:
viễn chí 10g, toan táo nhân sao 10g, gạo tẻ 50g. Sắc các
vị Thuốc lấy nước, bỏ bã, cho gạo vào nấu cháo. Ăn vào buổi tối trước khi ngủ. Món này thích hợp cho người tim đập mạnh, loạn nhịp, quên lẫn, giảm trí nhớ, mất ngủ, ho, nhiều đờm.Kiêng kỵ: Người bệnh không có chứng thực hỏa và người âm hư dương vượng không dùng.
TS. Nguyễn Đức Quang