Diễn biến của nhiễm độc cấp tính thay đổi theo lượng benzen thở hít vào cơ thể. Với liều cao, hàm lượng benzen trên 65 mg/lít, nạn nhân ch*t sau vàI phút trong tình trạng hôn mê, có thể kèm theo co giật.
Với liều thấp hơn, hàm lượng khoảng 20-30 mg/l không khí, thường thấy có giai đoạn kích thích thần kinh, tiếp đến giai đoạn suy sụp cơ thể dẫn đến tình trạng trụy tim. Nói chung, sau 20-30 phút, nạn nhân mê man.
Hàm lượng benzen trên l0mg/l gây nhiễm độc bán cấp, sau vài giờ nạn nhân thấy khó chịu, nhức đầu, chóng mặt, nôn.
- Rối loạn huyết .học: thiếu máu nhẹ, có khuynh hướng xuất huyết, phụ nữ dễ rong kinh, khó thở cố gắng do thiếu máu, thời gian máu chảy kéo dài, dấu hiệu dây thắt dương tính.
2.2. Thời kỳ toàn phát: ở thời kỳ này, bệnh được thể hiện qua hội chứng xuất huyết, thiếu máu, giảm bạch cầu.
- Xuất huyết: do tính giòn mao mạch, tiểu cầu giảm (dưới l00.000/mm3). Hay gặp xuất huyết niêm mạc (mũi, lợi, dạ dày, ruột, tử cung) hoặc dưới da. Hiếm gặp xuất huyết phủ tạng: gan, thận; lách, màng não và não. Thời gian máu chảy kéo đài.
- Thiếu máu: Số lượng hồng cầu giâm, còn dưới hai triệu. Thường là thiếu máu đẳng sắc, bất sản tủy (hoặc thiểu sản tủy), do sự phá hủy hồng cầu hay ức chế các chức phận tạo huyết của tủy xương. Giống như các chứng thiếu máu tái tạo khác, có thể gặp hồng cầu không đều, hồng cầu biến dạng, hồng cầu bắt nhiều màu.
- Bạch cầu giảm: Trường hợp nặng có thể giảm còn l000/mm3, đặc biệt bạch cầu đa nhân trung tính giảm nhiều. Bạch cầu ái toan hơi tăng hay tăng nhiều.
Bệnh nhiễm độc benzen là một bệnh nguy hiểm vì dù ngừng tiếp xúc, bệnh vẫn không loại trừ được do có lượng benzen tích lũy ở các tổ chức nhiều mỡ, nhất là ở tủy xương. Ngoài ra, nhiễm độc còn có thể xuất hiện muộn, tới 20 tháng sau, cũng do benzen tồn lưu lâu dài ở tủy xương.
Nếu điều trị khỏi, thời gian hồi phục kéo dài và bệnh cũng có thể tái phát. Ở phụ nữ có thai, dễ sẩy thai, đẻ non.
Giống như đối với các yếu tố độc hại khác trong công nghiệp, cơ bản hơn cả vẫn là phải chú ý đến các biện pháp dự phòng về kỹ thuật,
1.1. Nguyên tắc chung: Trong các nhà máy sử dụng benzen làm nguyên liệu, các máy móc vận hành bảo đảm thật kín, hoạt động tốt. Ngoài ra, còn phải thiết kế hệ thống thông hút gió. Nếu nồng độ hơi benzen cao, phải có máy hút tại chỗ, tại bàn làm việc. Số người làm việc phải giảm ở mức tối thiểu.
1.2. Kiểm tra môi trường lao động: Tại các phân xưởng có benzen phải định kỳ kiểm tra nồng độ benzen trong không khí.
Đây là biện pháp rất quan trọng về kỹ thuật . Tốt nhất là loại hoàn toàn benzen ra khỏi các dung môi, nhưng do một số lý do kỹ thuật nên thực tế không thực hiện được trong nhiều trường hợp tuỳ theo từng nước tỷ lệ benzen trong các dung môi quy định khác nhau về tỷ lệ tinh theo khối lượng hoặc theo thể tích.
Tồ chức khám sức khoẻ đầy đủ cho toàn bộ công nhân tiếp xúc với các dung môi có benzen, các đồng đẳng như toluen, xylen, cumen hoặc cyclohexan chứa tới 3% benzen.
- Xét nghiệm máu, tìm số lượng hồng cầu, bạch cầu tiểu cầu huyết sắc tố, công thức bạch cầu, thời gian máu chảy, thời gian co cục máu đông, tính giòn mao mạch
- Những người kém dinh dưỡng, ăn uống thiếu protit và vitamin hoặc suy gan do nghiện rượu hoặc do nguyên nhân khác
- Những người đã và đang có bệnh về máu do benzen hoặc là các bệnh về máu khác, hay có những bất thường về máu
Khám định kỳ như khám tuyển, nhưng kết quả dựa vào các chỉ số khác. Cứ 6 tháng, tổ chức khám một lần. Ngoài việc khám định kỳ, bệnh nhân nào nghi nhiễm độc phải được phát hiện. Mặt khác, khi nào có một trường hợp nhiễm độc, phải tổ chức khám toàn bộ công nhân tiếp xúc. Về lâm sàng, chú ý tình trạng toàn thân: cân nặng, ăn uấng, ngủ... Ngoài ra, cần phát hiện các biểu hiện xuất huyết.
Nhất thiết công nhân tiếp xúc với benzen phải có quần áo bảo vệ thích hợp, phải giặt giũ luôn. Quần áo mặc thường phải để riêng. Sau khi làm việc, phải tắm nước nóng với xà phòng.
Ở một số nơi, hệ thống hút chưa bảo đảm, cần phải sử dụng các loại mặt nạ. Loại mặt nạ có hộp lọc than hoạt có hiệu quả hạn chế, nhất là khi nồng độ benzen trong không khí lên đến l mg/l. Một số trường hợp có thể dùng mặt nạ cách biệt, chu trình hở với khí :n hoặc tốt hơn, dùng loại chu trình kín với oxy nén.