khác.
Túi thừa là những cấu trúc dạng túi phát triển trong thành của đại tràng, thường gặp ở sigma và trái, cũng có thể gặp ở toàn bộ đại tràng. Khi các túi thừa này bị viêm nhiễm gây ra bệnh lý viêm túi thừa.
Bình thường vách có 4 lớp đều đặn và không có chỗ nào bị lõm sâu vào. Nếu có một cấu tạo nào lõm sâu vào trong vách của thì đó là hình ảnh của túi thừa. Phần lớn túi thừa của ống tiêu hóa xảy ra ở đại tràng, trong đó 95% ở sigma và 5% ở manh tràng, (cecum) rất ít khi túi thừa ở phần còn lại của đại tràng. Khi phân nhỏ vì thiếu chất xơ chẳng hạn, phân sẽ cứng và khó bài tiết ra ngoài. Ðể có thể tống xuất phân ra ngoài, phải co thắt nhiều hơn, đồng thời người ta cũng dùng nhiều sức để rặn khi đi cầu, như thế làm gia tăng áp lực trong đại tràng. Vách của có khi không đồng đều về cấu tạo, có những chỗ vách bị yếu so với phần chung quanh và khi áp lực ruột gia tăng, niêm mạc của những chỗ yếu đó sẽ bị đẩy ra ngoài qua vách ruột yếu và tạo thành cái túi nhỏ, thường lớn 1-2cm, đôi khi lớn 5-6cm.
Đa số bệnh nhân có túi thừa đại tràng không biểu hiện triệu chứng lâm sàng. Số còn lại triệu chứng hay gặp là tình trạng đau bụng, thường ở vùng bụng dưới bên trái, kèm theo cảm giác trướng bụng đầy hơi, rối loạn đại tiện thường là táo bón, đôi khi đi phân lỏng, hoặc phân có máu, có khi triệu chứng rất khó phân biệt với hội chứng ruột kích thích.
Trong trường hợp túi thừa bị nhiễm khuẩn (viêm túi thừa) ngoài đau bụng bệnh nhân có thể nôn, đi ngoài phân lỏng, sốt, thậm chí sốt cao rét run; túi thừa cũng có thể áp-xe hóa, rò, thậm chí thủng gây chảy máu, nhiễm khuẩn ổ bụng rất nguy hiểm.
Việc chẩn đoán túi thừa dựa vào các triệu chứng của bệnh nhân đồng thời với việc thăm khám hậu môn trực tràng kết hợp với chụp Xquang đại tràng có bơm Thu*c cản quang và nội soi đại tràng ống mềm.
Mặc dù nguyên nhân chính xác gây ra bệnh vẫn còn chưa được xác định, song có nhiều yếu tố liên quan tới bệnh như gene, chủng tộc, tuổi càng cao tỷ lệ mắc bệnh càng lớn, ăn nhiều chất béo... Chế độ ăn ít chất xơ là một vấn đề quan trọng, tới nay nhiều nghiên cứu cho thấy rằng việc ăn ít chất xơ trong khoảng thời gian dài dẫn tới táo bón đồng thời tăng áp lực trong lòng đại tràng là yếu tố nguy cơ chính gây ra túi thừa đại tràng.
Về cấu tạo cơ thể học, túi thừa có cấu tạo giống vách đại tràng, nhưng mỏng hơn, gồm có lớp niêm mạc bao bọc ở trong, lớp dưới niêm mạc ở ngoài, rồi đến lớp cơ và ngoại mạc. Túi thừa có thể chỉ nằm trong vách của đại tràng, hay thòi ra ngoài ngoại mạc của đại tràng lúc đó lớp cơ của túi thừa có thể rất mỏng hay không có, thành ra nếu túi thừa thòi ra ngoài thì có thể dễ bị vỡ hay lủng.
Khi túi thừa bị nhiễm trùng, có thể gây ra viêm túi thừa, có thể bị viêm ở trong hay quanh túi thừa. Túi thừa đại tràng thường chứa phân bị kẹt trong lòng túi, lâu dần đóng chắc lại thành cục đá phân (fecalith), làm nghẹt lòng túi thừa và ép vách túi thừa, làm vi trùng (thường xuyên rất nhiều trong phân ở đại tràng) phát triển mạnh trong túi thừa gây nên viêm túi thừa. Nếu nhiễm trùng nhiều, vách túi thừa có thể bị hủy hoại và bị lủng và nhiễm trùng lan ra ngoài vách đại tràng, tạo thành túi mủ (abscess) tại chỗ, hay làm viêm phúc mạc (peritonitis) rất nguy hiểm, có thể ch*t người nếu không chữa kịp thời.
Chữa bệnh viêm túi thừa đại tràng chủ yếu là chữa nhiễm trùng, cho ruột nghỉ ngơi và giảm biến chứng tối đa. Nếu bệnh viêm túi thừa nhẹ không có biến chứng chỉ cần dùng trụ sinh vài ngày là bệnh
thuyên giảm ngay, sau đó dùng trụ sinh tiếp 2-3 tuần lễ. Ðể ruột được nghỉ ngơi, thường bệnh nhân nhịn ăn vài ngày, sau đó dùng thức ăn lỏng cho đến khi hết đau hẳn. Ðể giảm đau, bệnh nhân phải dùng Thu*c chống đau và chống co thắt ruột. Nhưng trường hợp viêm túi thừa đại tràng sau khi đã được chẩn đóan có thể chữa ở phòng mạch nếu bệnh nhẹ, đau ít. Nếu bệnh nặng hơn với những cơn đau nhiều bệnh nhân phải được chữa trong bệnh viện để có thể truyền nước biển và trụ sinh vào tĩnh mạch, dễ dàng theo dõi diễn tiến của bệnh và theo dõi biến chứng của bệnh. Khoảng 20-30% trường hợp với bệnh nặng hơn, thường xuyên tái phát, bác sĩ có thể phải mổ để cắt bỏ đoạn ruột bị bệnh (mổ có kế hoạch, elective surgery). Bác sĩ cũng có thể phải mổ cấp cứu những trường hợp 3 ngày chữa trụ sinh không giảm bệnh, bị lủng ruột, có túi mủ (abscess), hay viêm phúc mạc.
Để phòng ngừa và điều trị bệnh nhân cần có chế độ ăn hợp lý kết hợp với thay đổi lối sống: kiên trì chế độ ăn giàu chất xơ, nhiều rau quả và ngũ cốc, giảm lượng mỡ; tránh các thức ăn nhiều hạt như vừng, dâu tây, hạt trong quả cà chua, dưa chuột, ổi... Tuy nhiên, không cần thiết phải ăn nhiều xơ hơn vì có thể sinh chứng đầy hơi. Bên cạnh đó cần uống ít nhất 2 lít nước một ngày; tập thể thao kết hợp với duy trì thói quen đại tiện theo giờ để tránh bị táo bón. Tránh thức ăn có dạng hạt nhỏ để làm giảm nguy cơ chúng đọng lại túi thừa gây viêm và kích thích.
BS. Văn Long