Cây nhàu còn gọi là cây ngao hoặc nhàu rừng, nhàu núi (Morinda citrifolia L.). Bộ phận để làm Thu*c là vỏ cây, rễ, lá, quả.
Rễ nhàu chữa tăng
huyết áp, nhức mỏi chân tay; Lá nhàu (tươi) dùng ngoài giã nhuyễn đắp làm lành vết thương, giảm đau khớp; Quả nhàu chín ăn giúp tiêu hóa tốt, điều kinh, hạ áp. Quả già nướng chín chữa ho, tiêu chảy, bệnh tiểu đường…Theo nghiên cứu của y học hiện đại: Dịch quả nhàu chứa chất damnacanthal có tác dụng ức chế nhiều loại tế bào ung thư do làm giảm lượng máu tới khối u, dịch chiết quả nhàu làm giảm sự tiết dịch của niêm mạc dạ dày, tá tràng, rất tốt cho trường hợp viêm dạ dày thể đa toan hoặc trường hợp trào ngược dịch dạ dày, cao lỏng rễ nhàu có tác dụng giảm đau, chống viêm, tác dụng hạ đường huyết.Để làm Thu*c, đông y sử dụng rễ nhàu hoặc thân cây nhàu thái mỏng, phơi khô hoặc sấy khô dùng dần. Rễ nhàu thái (bào) ra có màu vàng sậm như màu nghệ, cây nhàu bào ra có màu vàng nhạt… Dược liệu có vị chát, tính bình, quy vào kinh thận, đại tràng với công năng trừ phong thấp, nhuận tràng, bình can, giáng nghịch, dùng trị đau nhức xương khớp, trị tăng
huyết áp, bồi bổ cho phụ nữ sau sinh sức khỏe yếu, mệt mỏi, tăng cường miễn dịch và tăng sức đề kháng cho cơ thể.Dưới đây là một số bài Thu*c thường dùng:
Bài 1: rễ nhàu (khô) 30g hãm hoặc sắc uống mỗi ngày; 10-15ngày là 1 liệu trình. Nghỉ 1 tuần, tùy theo mức độ
huyết áp lúc đó, có thể dùng tiếp liệu trình sau. Khi
huyết áp đã hạ, những lần sau có thể giảm liều xuống 10 - 12g hoặc 6-8g. Công dụng trị tăng
huyết áp, có thể nấu thành cao lỏng để dùng dần.
Bài 2: rễ nhàu (khô) 40g, thiên môn 20g, bách bộ 20g. Sắc uống. Công dụng trị ho ra máu.
Bài 3: quả nhàu chín 1kg (rửa sạch), rượu trắng 40 độ 300ml. Cho vào máy xay sinh tố xay nhuyễn (cả hạt), sau đó cho vào lọ thủy tinh, thêm 200g đường cát, đậy kín, ủ 5-7 ngày, mở ra cho 1.200ml rượu trắng vào trộn đều. Lọc, ép lấy nước cốt nhàu để dùng dần. Mỗi ngày uống 5ml, sau bữa ăn, ngày 2-3 lần. Công dụng trị bệnh gút, tăng
huyết áp, mất ngủ, đại tiện táo, đau lưng, nhức mỏi chân tay, rối loạn kinh nguyệt, khí hư (nếu không uống được rượu thì có thể pha loãng với nước ấm).
Bài 4: rễ nhàu 24g, muồng trâu 12g, cối xay 12g, rau má 12g, củ gấu (sao, tẩm đồng tiện) 8g. Sắc uống trong ngày, uống ấm. Công dụng chữa nhức đầu kinh niên, đau nửa đầu
Bài 5: rễ nhàu 24g, thảo quyết minh (sao thơm) 12g, rau má 8g; thổ phục linh 8g; vỏ bưởi 6g; gừng sống 3 lát. Sắc uống trong ngày. Uống ấm. Công dụng chữa mất ngủ, suy nhược thần kinh, tăng huyết áp
Bài 6: rễ nhàu 100g, thái nhỏ hoặc tán bột thô, ngâm trong 1.500ml rượu trắng 35 độ, sau 4-6 tuần. Để lắng, lọc bỏ cặn, lấy dịch ngâm. Ngày uống 2-3 lần, mỗi lần 20-30ml trước bữa ăn.Công dụng trị đau lưng, đau nhức xương, đau dây thần kinh ngoại biên.
Bài 7: quả nhàu chín: 3-5 quả ăn với muối. Công dụng trị táo bón, kích thích tiêu hóa, lợi tiểu, điều kinh.
Bài 8: Quả nhàu chín bẻ đôi thoa lên vết thương, sau đó bỏ hạt, giã nát, đắp vào chỗ đau băng lại, ngày 2 lần. Công dụng trị chấn thương phần mềm (bong gân, tụ huyết, sưng đau).
Bài 9: Lá nhàu 12g, cỏ sữa 10g, sắc uống. Công dụng trị kiết lỵ, tiêu chảy, cảm sốt. Hoặc dùng quả nhàu già, nướng chín 3-5 quả ăn.
DS. Mai Thu Thủy