Những ngày gần đây, thông tin liên quan đến virus Nipah ở Ấn Độ khiến một bé trai 12 tuổi Tu vong khiến người ta lo lắng nhiều hơn đến khả năng một đại dịch. Điều đáng nói, virus Nipah được cho là nguy hiểm hơn cả virus SARS-CoV-2 nên các nhà khoa học cho rằng việc chuẩn bị mọi thứ để ngăn ngừa dịch bệnh bùng phát là điều cần phải làm ngay từ bây giờ.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Ngăn ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC): Virut Nipah là một loại mầm bệnh mới được phát hiện lần đầu vào năm 1999 trong đợt bùng phát dịch tại những trang trại nuôi lợn ở Malaysia và Singapore. Trong 22 năm qua, các đợt bùng phát lẻ tẻ của virus Nipah đã khiến các nhà virus học và quan chức y tế quốc tế lo ngại.
Được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1999 trong một đợt bùng phát ở những người chăn nuôi lợn ở Malaysia, trong vài năm sau đó, virus đã được báo cáo trên khắp các quốc gia châu Á.
Từ ngày 10/3 đến ngày 19/3/1999, 11 trường hợp viêm não hoặc viêm phổi do sốt khiến 1 người Tu vong. Các nghiên cứu phân lập huyết thanh hoặc virus cho thấy virus Nipah có ở tất cả 11 bệnh nhân.
Trong các đợt bùng phát sau đó ở Bangladesh và Ấn Độ, việc tiêu thụ trái cây hoặc các sản phẩm trái cây (chẳng hạn như nước ép chà là tươi) bị nhiễm nước tiểu hoặc nước bọt từ dơi ăn quả bị nhiễm bệnh là nguồn lây nhiễm cao nhất.
Tại Siliguri, Ấn Độ vào năm 2001, sự lây truyền của loại virus này cũng được báo cáo trong một cơ sở chăm sóc sức khỏe. Tại đó, 75% các trường hợp mắc bệnh là do lây nhiễm iữa các nhân viên bệnh viện hoặc khách đến thăm. Từ năm 2001 đến năm 2008, khoảng một nửa số trường hợp được báo cáo ở Bangladesh là do lây truyền từ người sang người thông qua việc chăm sóc bệnh nhân bị nhiễm bệnh.
Các nhân viên y tế thu thập mẫu máu của dê ở Kozhikode, bang Kerala, Ấn Độ, để xét nghiệm hôm 7/9 sau khi một cậu bé 12 tuổi ch*t vì virus Nipah. (Shijith K/AP)
Một đợt bùng phát virus Nipah ở bang Kerala, miền nam Ấn Độ vào năm 2018 đã cướp đi sinh mạng của 17 người. Vào thời điểm đó, các quốc gia, bao gồm cả Ả Rập Xê-út và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất đã tạm thời cấm nhập khẩu trái cây và rau quả đông lạnh và chế biến từ Kerala do dịch bệnh bùng phát tại đây. Vào thời điểm đó, các quan chức y tế tin rằng dịch Nipah bùng phát ở Bangladesh và Ấn Độ có lẽ liên quan đến việc uống nước ép chà là.
Vào năm 2019, một trường hợp nhiễm mới đã được ghi nhận tại Ấn Độ nhưng đã nhanh chóng được truy vết và ngăn chặn sự lây lan thêm.
Giống như SARS-CoV-2, Nipah là một loại virus lây truyền từ động vật sang người. Sự lây truyền thường xảy ra khi con người tiếp xúc trực tiếp với động vật hoặc thông qua việc tiêu thụ thực phẩm bị ô nhiễm. Có nhiều trường hợp lây truyền virus Nipah từ người sang người cũng đã được báo cáo.
Dơi ăn quả thuộc họ Pteropodidae là vật mang mầm bệnh tự nhiên của virus Nipah. Chúng được biết là có thể truyền virus cho các động vật khác bao gồm lợn, chó, mèo, dê, ngựa và cừu.
Trong các đợt bùng phát, sự lây truyền virus Nipah từ người sang người qua các chất dịch và chất tiết của cơ thể. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết sự lây truyền từ người sang người của virus Nipah cũng đã được báo cáo giữa gia đình và những người chăm sóc bệnh nhân bị nhiễm bệnh.
Một con dơi ăn quả được các nhà khoa học của CDC Brian Amman và Jonathan Towner cắt lông tại Vườn quốc gia Queen Elizabeth vào ngày 24 tháng 8 năm 2018. (Bonnie Jo Mount / The Washington Post)
Theo WHO, virus Nipah có thể khó chẩn đoán do một số bệnh nhân có ít triệu chứng hoặc các triệu chứng không rõ ràng. Bộ Y tế Canada tuyên bố rằng người nhiễm bệnh có thể có 1 loạt các triệu chứng từ nhẹ đến nặng. Các triệu chứng giống như cúm có xu hướng xuất hiện đầu tiên, bao gồm: Sốt, nôn mửa, đau đầu, đau họng và đau cơ. Sau đó, bệnh nhân có thể gặp các triệu chứng thần kinh nghiêm trọng hơn, bao gồm: Chóng mặt, thay đổi ý thức và các triệu chứng cho thấy não bị sưng.
"Sưng não và co giật xảy ra ở những trường hợp nghiêm trọng, tiến triển đến hôn mê trong vòng 24 đến 48 giờ", Bộ Y tế Canada giải thích.
Bệnh do virus Nipah gây ra có thời kỳ ủ bệnh khá dài, khoảng từ 4 đến 14 ngày. Dài nhất là các trường hợp nhiễm virus Nipah với thời gian ủ bệnh là 45 ngày. Điều này có nghĩa là con người có thể lây lan bệnh trong hơn 1 tháng trước khi bị bệnh.
Bộ Y tế Canada cũng khuyên mọi người nên đến gặp bác sĩ ngay lập tức nếu họ đã đến khu vực có virus Nipah hoặc đã tiếp xúc với người bị nhiễm bệnh hay là thấy mình có các triệu chứng nói trên.
Nipah được cho là ít lây nhiễm hơn SARS-CoV-2 nhưng tỉ lệ Tu vong cao hơn. Theo WHO, tỷ lệ Tu vong do virus Nipah gây ra là 40-75%, thay đổi tùy thuộc vào "khả năng của địa phương trong việc giám sát dịch tễ học và quản lý lâm sàng". Trong khi đó, tỷ lệ Tu vong của SARS-CoV-2 được cho là khoảng 2%. Khoảng 20% những người sống sót sau khi nhiễm virus Nipah có các di chứng thần kinh kéo dài như co giật và thay đổi tâm S*nh l*.
Trong phiên họp đánh giá thường niên của WHO diễn ra trong vào tháng 2/2018, các chuyên gia đã đưa ra danh sách 10 dịch bệnh nguy hiểm nhất thế giới dựa trên tốc độ lây truyền, mức độ ảnh hưởng đến sức khỏe, khả năng điều trị và phòng bệnh. Trong số 10 dịch bệnh được công bố thì bệnh do virus Nipah đứng ở vị trí thứ 7.
Hiện, virus Nipal đang nằm trong danh sách mầm bệnh cần ưu tiên nghiên cứu và điều chế vaccine phòng ngừa của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) bên cạnh virus Ebola, Zika, MERS, Lassa và sốt xuất huyết Crimean-Congo.
Các chuyên gia y tế lo lắng rằng không giống như COVID-19, nhận thức về virus Nipah vẫn còn rất thấp, khiến việc ngăn ngừa, điều trị và chẩn đoán khó khăn hơn.
Các xét nghiệm PCR sử dụng các mẫu dịch cơ thể là phương pháp được sử dụng chủ yếu để xác nhận tình trạng nhiễm virus, cùng với các phương pháp phát hiện kháng thể.
Không có cách chữa trị nhất định cho người nhiễm virus Nipah và hiện tại không có vaccine có thể giúp ngăn ngừa nhiễm bệnh.
Theo WHO, phương pháp điều trị chính hiện có là chăm sóc hỗ trợ - tức là quản lý các triệu chứng và đảm bảo những người bị nhiễm bệnh được nghỉ ngơi và bổ sung nước nhiều nhất có thể.
Trung tâm Kiểm soát bệnh tật quốc gia Ấn Độ nói rằng "ribavirin, một chất kháng virus, có thể làm giảm tỷ lệ Tu vong ở những bệnh nhân bị viêm não do bệnh virus Nipah".
Để phòng bệnh, mọi người cần tránh tiếp xúc gần gũi, tiếp xúc không được bảo vệ với những người bị nhiễm virus Nipah. Cá nhân mỗi người nên thường xuyên rửa tay sau khi chăm sóc hoặc thăm người bệnh.
Các cách để ngăn ngừa lây nhiễm từ động vật sang người bao gồm tránh thực phẩm bị nhiễm bẩn bởi dơi ăn quả, rửa và gọt vỏ trái cây và tránh tiếp xúc không được bảo vệ với dơi hoặc lợn bị nhiễm bệnh.
Những người sống trong khu vực đã xảy ra dịch nên thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước, và tránh tiếp xúc với dịch cơ thể hoặc máu của những người bị nhiễm bệnh.
Theo Forbes, Washingtonpost, NDTV
Chủ đề liên quan:
Virus Nipah nguy hiểm hơn cả SARS-CoV-2