Bà lê thị dinh là cháu ngoại của quận công ưng quyến, em trai của 3 vua kiến phúc, hàm nghi, đồng khánh.
Ông Nguyễn Như Trị (sinh năm 1943) - con trai bà Dinh kể lại, mẹ mình sinh ngày 1/1/1920 (năm Tân Dậu) tại làng Hòa Duân, xã Phú Thuận (huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế). Khi bà Dinh vừa lên 8 tuổi (năm 1928) thì được gọi vào cung phục vụ Thánh Cung Hoàng hậu - vợ vua Đồng Khánh và bà Hoàng Thái hậu Từ Cung - vợ vua Khải Định, mẹ vua Bảo Đại.
| Bà Dinh lúc làm cung nữ trong cung cấm (ảnh tư liệu gia đình) |
Ở trong cung, bà Dinh học được nhiều phép tắc của hoàng tộc như lễ nghi, đi đứng, ăn nói, ngủ nghỉ, nấu ăn, thêu thùa… và chăm sóc vợ các vua. Trong 4 cung nữ chăm sóc đức bà Từ Cung, bà Dinh làm nhiệm vụ trang điểm cho Hoàng thái hậu.
Bà Dinh từng kể với các con mình rằng, vua triều Nguyễn đều rửa mặt bằng nước ngâm từ hoa hoặc nước nấu từ củ sả tươi, trái bưởi hoặc chanh. Hàng tối, vua rửa chân bằng nước ngâm hoa.
Bà cùng với một số cung nữ khác phải kiểm tra các món ăn dành cho đức Từ Cung, vua Bảo Đại và hoàng hậu Nam Phương; thử xem đồ ăn có độc hoặc có hợp khẩu vị hay không.
Ở trong cung, bà Dinh từng chứng kiến nhiều chuyện bí mật và thế sự, nhưng rất nhiều chuyện bà không bao giờ kể bởi theo nguyên tắc của triều đại, có những chuyện không bao giờ được nói ra.
| Một trong những tấm ảnh màu hiếm hoi khi bà Dinh làm cung nữ phục vụ cho Hoàng thái hậu. |
Khác với nhiều cung nữ triều nguyễn buộc phải ở trong triều cho đến khi tuổi già, bà dinh được phép lập gia đình khi còn ở trong cung. chồng bà dinh là ông nguyễn như đào, tài xế của vua bảo đại và hoàng hậu nam phương.
Sau lễ thoái vị vua Bảo Đại mà bà Dinh chứng kiến trong Cách mạng tháng Tám năm 1945, bà theo đức Từ Cung về ở tại cung An Định và chăm lo cho Hoàng Thái hậu cho đến ngày Hoàng Thái hậu qua đời tại Huế vào năm 1980.
Đức Từ Cung mất, bà Dinh về ở tại phủ Kiên Thái Vương cùng các con và lo thờ tự, hương khói cho 5 vị vua triều Nguyễn là Đồng Khánh, Kiến Phúc, Hàm Nghi, Khải Định, Bảo Đại.
| Bà Dinh khi về già từng giúp nhiều người, đơn vị làm về văn hóa Huế hiểu rõ hơn về cung đình triều Nguyễn |
Các nhà nghiên cứu Huế cho hay, bà Dinh là một trong các nhân chứng lịch sử hiếm hoi về triều Nguyễn tại Huế. Lúc bà còn khỏe đã giúp cho nhiều đoàn làm phim, báo chí, nhà nghiên cứu phản ánh, tìm hiểu đời sống trong cung đình Huế xưa.
Những năm gần đây, bà Dinh yếu dần và không tiếp xúc được với nhiều người. Tuy nhiên, bà vẫn di nguyện với con cháu là muốn thế hệ sau như ông Trì con bà tiếp tục công việc hương khói tại phủ Kiên Thái Vương.
| Bà Dinh chụp ảnh trong phủ Kiên Thái Vương |
Cách đây 2 năm vào ngày 7/1/2020, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã ký thiếp mừng thọ 100 tuổi (tính theo dương lịch) đối với bà Lê Thị Dinh.
| Thiếp mừng thọ 100 tuổi của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng gửi bà Dinh năm 2020 |
Ngày 21/2/2021 vừa qua, bà dinh đã trút hơi thở cuối cùng, hưởng thượng thượng thọ theo tuổi âm là 102 tuổi. sự ra đi của người cung nữ triều nguyễn cuối cùng này là một mất mát lớn cho những quá khứ vàng son còn lại trên đất cố đô.
| Bức ảnh chân dung thể hiện nhan sắc của bà Dinh thời trẻ. |
Theo Dân trí