Điều quan trọng nhất cần hiểu về vắc xin chính là nhờ có vắc xin mà cơ thể bạn "biết cách" chuẩn bị "đối phó" với mầm bệnh, chứ không phải chờ đến khi bị nhiễm bệnh. Bằng cách này, vắc xin giúp cơ thể bạn "sẵn sàng" cho sự xâm nhập của các loại vi trùng mang mầm bệnh
Ba loại vắc xin COVID-19 Pfizer-BioNTech, Moderna và Johnson & Johnson đều tập trung vào cái được gọi là "protein gai" của virus SARS-CoV-2.
SARS-CoV-2 là một loại virus hình cầu, có các vết phồng trên bề mặt – trông giống như một quả bóng chày được bao phủ bởi rất nhiều cái đinh nhỏ giữ bóng khi chơi gôn (golf tee). Các vết phồng đó chính là các protein gai.
Trên thực tế, các protein gai tạo điều kiện cho virus SARS-CoV-2 xâm nhập vào các tế bào trong cơ thể người và có thể tạo ra nhiều bản sao của chính nó. Nó thực hiện điều này bằng cách bám dính vào một số loại protein trên tế bào con người (được gọi là thụ thể) - đặc biệt là tế bào phổi. Bằng cách này, virus có thể đột nhập vào các tế bào khỏe mạnh và lây nhiễm sang chúng.
Pfizer và Moderna cung cấp cho cơ thể bạn "hướng dẫn" về protein gai thông qua mRNA, Johnson & Johnson lại thông qua DNA. Sau đó, cả ba loại vắc xin này đều hoạt động theo cùng một cách.
Các loại vắc xin như Pfizer-BioNTech, Moderna và Johnson & Johnson đều hoạt động tương tự nhau dựa trên cơ chế cung cấp cho các tế bào của cơ thể những "hướng dẫn" để tạo ra protein gai. Vắc xin Pfizer và Moderna mang những "hướng dẫn" này trên một phân tử gọi là mRNA. Phân tử sợi đơn này trông giống như một đoạn băng dài với các "hướng dẫn" để tạo ra một protein được mã hóa ở một mặt băng.
Trong khi đó, vắc xin Johnson & Johnson chuyển các "hướng dẫn" đến các tế bào thông qua các phân tử DNA. Nó sử dụng một loại virus có tên là adenovirus (loại này không thể tạo ra các bản sao của chính nó) để mang DNA của protein gai vào tế bào người. DNA này sẽ được sao chép vào mRNA, sau đó biến các "hướng dẫn" này thành protein - trong trường hợp này chính là các protein gai của virus corona.
Vì vậy, sự khác biệt chủ yếu giữa ba loại vắc xin này là Pfizer và Moderna cung cấp cho cơ thể bạn "hướng dẫn" về protein gai thông qua mRNA, trong khi đó Johnson & Johnson lại thông qua DNA. Sau đó, cả ba loại vắc xin này đều hoạt động theo cùng một cách.
Sau khi tiêm vắc xin COVID-19, mRNA hoặc DNA sẽ bị hấp thụ bởi các tế bào mô và các tế bào miễn dịch đặc biệt có trong cơ, da và các cơ quan được gọi là tế bào tua (hay tế bào đuôi gai - dendritic cells). Các tế bào tua chịu trách nhiệm cho tất cả các bộ phận của cơ thể làm nhiệm cụ như những "người lính gác", tìm kiếm tất cả các dấu hiệu xâm nhập của vi trùng - như virus corona.
Ngay khi DNA hoặc mRNA ở bên trong tế bào tua hoặc tế bào mô, các tế bào sẽ sử dụng các "hướng dẫn" để tạo ra các protein gai. Quá trình này thường mất ít hơn 12 giờ. Sau khi các protein gai được tạo ra và sẵn sàng "hiển thị" với hệ thống miễn dịch, mRNA hoặc DNA sẽ bị tế bào phá vỡ và loại bỏ.
Các protein gai được tạo ra có thể kích hoạt hệ thống miễn dịch của cơ thể nhằm tăng cường khả năng phòng thủ và sẵn sàng "chiến đầu" nếu bị virus corona xâm nhập.
Điều quan trọng ở đây là mặc dù các tế bào trong cơ thể bạn đã tạo ra các protein gai của riêng chúng, nhưng chúng lại không có đủ thông tin để tạo ra các bản sao đầy đủ của virus. Tuy nhiên, các protein gai lại có thể kích hoạt hệ thống miễn dịch của cơ thể nhằm tăng cường khả năng phòng thủ và sẵn sàng "chiến đầu" nếu bị virus corona xâm nhập.
Khi các tế bào mô và tế bào tua nhận ra rằng các protein gai là những vị khách không mời mà đến, chúng sẽ đặt các phần của protein gai ra bên ngoài để các tế bào khác cũng nhìn thấy. Đồng thời, các tế bào tua phát ra các tín hiệu "nguy hiểm" để cho các tế bào khác biết rằng protein gai này đang là một mối đe dọa. Các tín hiệu nguy hiểm trông giống như các biển báo màu vàng neon nhấp nháy chỉ vào phần protein gai được hiển thị với nội dung: "Nó không thuộc về nơi này!"
Tiếp theo, những tín hiệu cảnh báo sẽ này kích hoạt phản ứng miễn dịch của cơ thể bạn.
Hình ảnh cho thấy một kháng thể (ở bên phải) tấn công một hạt coronavirus, với các protein gai hình gậy đánh gôn (màu hồng đậm). Ảnh: Christoph Burgstedt/Getty Images
Nhờ vào quá trình đó, sau khi tiêm vắc xin COVID-19, cơ thể hiện đang ở trong tình trạng cảnh báo cao độ và sẵn sàng để "học" cách chống lại những kẻ xâm lược - trong trường hợp này là các protein gai.
Khi nhận thấy các dấu hiệu cảnh báo của kẻ xâm lược bên ngoài, hàng ngàn các tế bào miễn dịch trong cơ thể, được gọi là tế bào B và tế bào T, sẽ di chuyển đến khu vực tồn tại mối đe dọa mới này để tìm hiểu và tìm cách bảo vệ cơ thể.
Tế bào B là những kháng thể hạ gục bất kỳ loại protein gai nào xâm nhập. Tế bào T hỗ trợ các tế bào B tạo ra kháng thể khi có tín hiệu nguy hiểm.
Tế bào B là những chuyên gia "tạo bẫy", được gọi là kháng thể, sẽ hạ gục bất kỳ loại protein gai nào xâm nhập. Các tế bào B khác nhau sẽ tạo ra rất nhiều kháng thể "chuyên biệt" nhằm phát hiện ra các bộ phận khác nhau của virus hoặc vi khuẩn. Và các tế bào B sẽ hoạt động giống như một nhà máy, tiếp tục tạo ra các kháng thể chống lại những mối đe dọa được nhận diện ngay cả khi nó đã biến mất với mục đích bảo vệ cơ thể trong một thời gian dài.
Tế bào T trợ giúp, hỗ trợ các tế bào B tạo ra kháng thể khi có tín hiệu nguy hiểm. Các tế bào T luôn ở đó để kiểm tra xem có các tế bào nào trong cơ thể bị nhiễm virus hay không. Nếu tế bào T phát hiện ra một tế bào bị nhiễm bệnh, nó sẽ loại bỏ ngay tế bào bị nhiễm bệnh để không thể tạo thêm một bản sao nào và truyền nhiễm cho các tế bào khác.
Bởi vì tất cả các quá trình quan trọng này đang diễn ra bên trong cơ thể bạn, bạn có thể nhận thấy một số dấu hiệu về thể chất - điều này minh chứng cho một cuộc đấu tranh đang diễn ra bên dưới vùng da của bạn.
Nếu cánh tay của bạn bị đau sau khi tiêm, đó là do các tế bào miễn dịch như tế bào đuôi tua, tế bào T và tế bào B đang di chuyển đến cánh tay để kiểm tra "mối đe dọa". Bạn cũng có thể bị sốt hoặc các dấu hiệu ốm khác.
Tất cả những điều này có nghĩa là cơ thể của bạn đang làm chính xác những gì nó phải làm. Đây là một quá trình an toàn và tự nhiên xảy ra khi cơ thể học cách chống lại các protein gai. Bằng cách đó, nếu bạn thực sự bị nhiễm virut corona, cơ thể bạn đã học được cách bảo vệ bạn khỏi virus rồi đấy.
Theo Theconversation
Chủ đề liên quan:
Vắc xin ngừa COVID-19 hoạt động như thế nào