Kết luận của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại cuộc họp về nghiên cứu, sản xuất vaccine phòng Covid-19 trong nước nêu rõ: Tình hình dịch Covid-19 diễn biến nhanh, phức tạp và khó lường tại nhiều tỉnh, thành phố, nhất là tại TP Hồ Chí Minh, các tỉnh Bình Dương, Đồng Nai, Long An…
Để nhanh chóng kiểm soát tình hình dịch, thực hiện phát triển kinh tế - xã hội, ổn định đời sống nhân dân thì một trong những biện pháp quan trọng hàng đầu là cần có đủ, nhanh nhất vaccine phòng bệnh và để chủ động về vaccine, cần phải sản xuất được trong nước.
Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các bộ, cơ quan liên quan phải dành sự quan tâm đặc biệt để nhanh nhất, sớm nhất có thể sản xuất được vaccine trong nước. Trình tự, thủ tục hành chính có thể rút gọn tối đa nhưng phải đặt tính mạng, sức khỏe của người dân lên trên hết, trước hết và phải bảo đảm các nguyên tắc, quy định về pháp lý, khoa học và thực tiễn.
Theo đó, cần khẩn trương thành lập tổ công tác do một lãnh đạo Bộ Y tế phụ trách, dành ưu tiên đặc biệt cho việc lãnh đạo, chỉ đạo nghiên cứu, sản xuất vaccine trong nước; Bộ Y tế phối hợp với các tổ chức quốc tế có liên quan tiếp tục chỉ đạo, thúc đẩy tiến độ nghiên cứu, thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 2 và sớm có kế hoạch gối đầu nghiên cứu, thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3 của các vaccine đang được nghiên cứu, sản xuất ở trong nước.
Mới đây nhất, chiều 29/7, thăm và làm việc tại Công ty Nanogen, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc đã yêu cầu Bộ Y tế nghiên cứu cấp phép sớm để công ty sản xuất vaccine Nano Covax và chính thức đưa vào sử dụng.
Chủ tịch nước nhấn mạnh việc thúc đẩy thủ tục hành chính để nhanh chóng đưa vaccine Nano Covax vào sử dụng trong bối cảnh người dân đang rất cần. Trong bối cảnh dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, đe dọa đến tính mạng người dân, việc sản xuất để sớm có vaccine trong nước là rất cấp bách, được đặt trong tình trạng khẩn cấp quốc gia.
“Từ những đánh giá khoa học, khách quan, tôi yêu cầu Bộ Y tế cấp phép sớm để Công ty Nanogen sớm sản xuất vaccine và chính thức đưa vào sử dụng. An toàn là số một nhưng thủ tục phải làm nhanh trong điều kiện cấp bách hiện nay”, Chủ tịch nước nhấn mạnh.
Trước đó, ngay từ năm 2020, khi số ca mắc Covid-19 tại nước ta rất ít, ở thời điểm hàng tháng không ghi nhận ca lây nhiễm trong cộng đồng, các cơ quan quản lý và các nhà khoa học Việt Nam đã xác định: Muốn Covid-19 kết thúc thì phải bằng vaccine.
Ở thời điểm đó, ông Phạm Công Tạc, Thứ trưởng Bộ KH&CN cho biết, việc sản xuất vaccine vừa khó và việc đầu tư lớn, không hề đơn giản. Có những vaccine đòi hỏi quá trình phát triển vài chục năm mới thành công nhưng cũng có thứ mấy chục năm vẫn chưa thành công.
Mặc dù vậy, các nhà khoa học xác định nếu sản xuất được vaccine, chúng ta sẽ có được một nền tảng công nghệ để sẵn sàng cho những đại dịch tiếp theo có thể xảy ra trong tương lai.
Để hiện thực hóa giấc mơ vaccine phòng covid-19 “made in việt nam”, 4 nhà sản xuất vaccine đã tuyên bố tham gia “cuộc chạy đua” này. bao gồm vabiotech, công ty nanogen, viện vaccine và sinh phẩm y tế nha trang (ivac) và trung tâm nghiên cứu sản xuất vaccine và sinh phẩm y tế (polyvac). mỗi nhà sản xuất đi theo một hướng khác nhau. tuy vậy, ít ai ngờ được, vaccine phòng covid-19 nội sẽ được nghiên cứu thành công trong thời gian ngắn.
Sau hơn 6 tháng nỗ lực đẩy nhanh tốc độ hoàn thành dự án nghiên cứu vaccine phòng Covid-19 với hơn 300 chuyên viên, tháng 12/2020, Bộ Y tế đã cho phép vaccine phòng Covid-19 Nano Covax do công ty Nanogen nghiên cứu sản xuất được triển khai thử nghiệm trên người - giai đoạn 3 của quá trình thử nghiệm vaccine. Ở thời điểm đó, Việt Nam là một trong 4 quốc gia đầu tiên trên thế giới phân lập, nuôi cấy virus mở đường và cũng là quốc gia đầu tiên tại Đông Nam Á tiến hành thử nghiệm vaccine giai đoạn 3.
3 tình nguyện viên được chọn để tiêm thử nghiệm những mũi vaccine đầu tiên. Sau đó là hàng trăm, rồi đến hàng nghìn những mũi tiêm thử nghiệm được tiêm cho các tình nguyện viên.
Đến nay, hơn 13.000 người đã được tiêm thử nghiệm Nano Covax, PGS.TS Chử Văn Mến, Giám đốc Trung tâm thử nghiệm lâm sàng và tương đương sinh học, Học viện Quân y - đơn vị tổ chức thử nghiệm lâm sàng Nano Covax thông tin, căn cứ trên dữ liệu nghiên cứu, vaccine Nano Covax có tính an toàn, sinh miễn dịch tốt. Tính đến thời điểm hiện tại, chỉ ghi nhận tình trạng hơi đau chỗ tiêm, đau mỏi cơ, sốt nhẹ.
Song song cùng Nano Covax, một ứng viên khác là vaccine Covivac của Viện vaccine và sinh phẩm y tế (IVAC) cũng hoàn thành giai đoạn 1 của thử nghiệm lâm sàng trên cơ thể người với tính an toàn được đánh giá rất cao, đánh giá sơ bộ ban đầu về tính sinh miễn dịch cũng rất cao.
Với công nghệ virus vector tương tự như vaccine Sputnik-V của Nga, dự kiến tháng 9/2021, Covivac cũng sẽ bước vào giai đoạn 3 của thử nghiệm trên người.
Những bước thử nghiệm cuối cùng của Nano Covax đang được triển khai. Theo dự kiến, vaccine Nano Covax sẽ hoàn thiện hồ sơ đăng ký đệ trình các Hội đồng xem xét, thẩm định khẩn cấp trong tháng 8/2021. Bộ Y tế cũng đã cử nhóm chuyên gia trong nước kết hợp cùng chuyên gia WHO để hỗ trợ nhà sản xuất và nhóm nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng hoàn thiện hồ sơ nghiên cứu.
Cùng với đó là sự ủng hộ mạnh mẽ của lãnh đạo Đảng, Nhà nước cho các nhà sản xuất vaccine nội trong khi nguồn cung ứng từ bên ngoài còn khan hiếm.
Song hành với việc tự nghiên cứu sản xuất trong nước, 3 hợp đồng chuyển giao công nghệ liên quan đến vaccine phòng Covid-19 cũng đã được ký kết.
TS Nguyễn Ngô Quang, Phó Cục trưởng Cục Khoa học công nghệ và đào tạo, Bộ Y tế thông tin: Vabiotech đã ký hợp đồng chuyển giao công nghệ sản xuất vaccine Covid-19 tái tổ hợp với nhà sản xuất vaccine Nhật Bản. Tương tự, cũng là Vabiotech ký thoả thuận với Quỹ đầu tư trực tiếp của Liên bang Nga về việc chuyển giao công nghệ sản xuất vaccine Sputnik-V.
Dự kiến, trong năm 2022, các loại vaccine được chuyển giao công nghệ này sẽ được đưa ra thị trường, với quy mô hàng trăm triệu liều một năm.
Với những bước tiến dài, hy vọng việc tự chủ nguồn vaccine trong nước sẽ không còn xa xôi, giúp Việt Nam sớm về đích trong cuộc chiến phòng, chống Covid-19.
Vào tháng 5/2020, các nhà khoa học của Vabiotech công bố 2 đợt thử nghiệm trên chuột của vaccine phòng Covid-19 do đơn vị này nghiên cứu đã có kết quả khả quan với công nghệ vetor virus thay vì các công nghệ vaccine bất hoạt hoặc sống giảm độc lực như truyền thống. Các chuyên gia xác định, mẫu huyết thanh trên chuột đã cho đáp ứng kháng thể, trong đó có những mẫu đáp ứng khá cao. Những kết quả này đã làm bàn đạp cho kế hoạch thực hiện thử nghiệm lâm sàng trên người để có thể đánh giá được hiệu quả của vaccine. Không chậm trễ hơn quá nhiều, với công nghệ tái tổ hợp protein - một công nghệ khá mới so với mặt bằng sản xuất vaccine tại Việt Nam, Công ty Nanogen cũng công bố, sản phẩm của đơn vị này cho kết quả khả quan trên chuột và khỉ. Chuột được tiêm vaccine rồi tiếp xúc với SARS-CoV-2 trong 14 ngày mà không nhiễm virus. Vậy là kể từ thời điểm đó, mơ ước về việc sản vaccine phòng Covid-19 nội bắt đầu.