Hoàn thiện quy trình trồng nhân sâm Phú Yên, Bố chính sâm, Thổ hào sâm

Bảo tồn dược liệu quý

Trong y học hiện đại, nguồn hợp chất thiên nhiên từ dược liệu quý được ứng dụng rộng rãi vào sản xuất dược phẩm, mỹ phẩm cũng như thực phẩm chức năng nhằm đáp ứng nhu cầu của con người về sức khỏe cũng như làm đẹp. Trên địa bàn tỉnh ta, trong số những cây dược liệu quý cần được bảo tồn có nhân sâm Phú Yên.

Nhân sâm Phú Yên có tên gọi khác là sâm bố chính, tên khoa học Abelmoschus sagittifolius, họ bông (Malvaceae). Theo Đông y, sâm bố chính có nhiều công dụng và từ lâu được người dân Việt Nam nói chung và người dân Phú Yên nói riêng sử dụng phối hợp với các vị Thu*c khác để chữa ho, sốt, cơ thể suy nhược… Trước đây, Hải Thượng Lãn Ông (trong bộ sách Hải Thượng Y tông tâm lĩnh) dùng rễ sâm bố chính phối hợp với các vị Thu*c khác để chữa ho, sốt nóng, gầy mòn. Còn theo từ điển Cây Thu*c Việt Nam (Võ Văn Chi), bộ phận sử dụng của sâm bố chính là toàn bộ phần rễ củ. Rễ củ thu hoạch, sơ chế phơi hoặc sấy khô kết hợp với ý dĩ sao, hoài sơn, đương quy, mật ong hay mật nha dùng bổ khí huyết. Tại Phú Yên, sâm bố chính phân bố rộng khắp tại các xã An Hiệp, An Xuân, An Lĩnh, An Thọ (huyện Tuy An), An Phú (TP Tuy Hòa), Sơn Hà, Sơn Xuân (huyện Sơn Hòa) và được trồng nhiều ở Trung tâm Nghiên cứu và sản xuất dược liệu Miền Trung cùng Trạm Thực nghiệm sinh học Hòa Quang.

Hiện nay, nhu cầu sử dụng các loại dược liệu làm Thu*c ngày càng tăng, trong khi dược liệu tự nhiên bị khai thác tận thu, diện tích rừng tự nhiên và đất nông nghiệp đang bị thu hẹp khiến cây nhân sâm Phú Yên đứng trước nguy cơ suy giảm nghiêm trọng về số lượng và tính đa dạng sinh học; có nguy cơ bị đe dọa tuyệt chủng nếu không được bảo tồn và có các biện pháp phát triển nhân giống, gây trồng, quản lý khai thác và sử dụng hợp lý. Nhân sâm Phú Yên là cây dược liệu đang có tên trong đề án bảo tồn, lưu giữ các nguồn gen quý hiếm, đặc hữu, có giá trị khoa học và kinh tế trên địa bàn tỉnh Phú Yên giai đoạn 2015-2020.

Để bảo tồn cây dược liệu này, những người thực hiện đề tài đã xây dựng quy trình nhân giống invitro cây nhân sâm Phú Yên; xây dựng quy trình trồng cây nhân sâm Phú Yên bằng phương pháp vô tính, hữu tính và sơ chế theo tiêu chuẩn GACP-WHO (Good Agricultural and Collection Practices - là các nguyên tắc, tiêu chuẩn Thực hành tốt trồng trọt và thu hái dược liệu theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới) cũng như xác định hàm lượng hợp chất chính trong nhân sâm Phú Yên. Bước đầu, những người thực hiện đề tài đã trồng khảo nghiệm nhân sâm Phú Yên với diện tích 500m2 tại chùa Long Sơn (thôn Phú Hòa, xã An Mỹ, huyện Tuy An). Kết quả trồng khảo nghiệm cho thấy hiệu quả kinh tế cây nhân sâm Phú Yên mang lại cao gấp 3 lần so với canh tác những cây trồng truyền thống.