Mướp đắng còn có tên gọi khác như: Khổ qua, cẩm lệ chi, lương qua, mướp mủ, chua hoa, Mường, vân vân.
mướp đắng còn có tên gọi khác như: Khổ qua, cẩm lệ chi, lương qua, mướp mủ, chua hoa, Mường, vân vân.
Bộ phận dùng là quả tươi hay khô, có thể dùng cả hạt và lá để làm Thuốc.
Trong quả có chứa glycozit đắng: momordixin, charantin, hỗn hợp các chất thuộc nhóm: stigmastadienol, protid, acid amin, lipid và các sắc tố chủ yếu như: lycopen, một số vitamin và muối khoáng. Hạt chứa chất béo và chất đắng.
Theo Đông y,
mướp đắng vị đắng, lạnh, vào tỳ vị tâm can. Tác dụng: thanh giải thử nhiệt, minh mục giải độc. Dùng cho các trường hợp nhiệt, bệnh sốt nóng mất nước, hội chứng lỵ, viêm cấp tính đường tiết niệu, sỏi đường tiết niệu, mụn nhọt, viêm kết mạc mắt cấp tính, đau mắt đỏ, bệnh tiểu đường. Dùng 1 đến 4 quả, nấu, xào, ép nước, pha hãm.
Một số bài Thuốc chữa bệnh có
mướp đắng:
Nước tắm cho trẻ em nhiều rôm sảy:
mướp đắng 2 đến 3 quả. Rửa sạch, bổ làm đôi, nấu với nước, lấy nước tắm cho trẻ. Ngày làm 1 lần.
Chữa ho:
mướp đắng 1 đến 2 quả. Rửa sạch, bổ làm đôi, nấu với nước, lấy nước uống trong ngày.
Chữa thấp khớp: Lá
mướp đắng 8g, dây đau xương sao 8g, cây xấu hổ 8g, rễ nhàu 8g, cỏ xước 8g, cây vòi voi sao 8g, cối xay 8g, rễ ngũ trảo 5g, dây thần thông 5g, quế chi 4g, gừng tươi 3g. Sắc uống ngày 1 thang.
Nước sắc khổ qua: Khổ qua 1 đến 2 quả, tách bỏ ruột, thái lát, sắc lấy nước cho uống. Dùng cho các trường hợp: tiểu đường, sốt cao mất nước, miệng khô, họng khát.
Nước chiết khổ qua ướp đường: Khổ qua tươi 1 đến 2 quả. Khổ qua rửa sạch, nghiền nát nhuyễn, cho thêm 100g đường trắng, trộn khuấy đều, để sau 2 giờ đem khuấy nước sôi nguội, và lọc lấy nước cho uống 1 lần. Dùng cho chứng nhiệt lỵ.
Khổ qua xào đậu phụ: Khổ qua 150g, đậu phụ 100g. Khổ qua rửa sạch, bỏ ruột thái lát, dùng dầu xào to lửa cho chín tái, cho đậu phụ thái lát và ít muối gia vị, tiếp tục xào to lửa cho chín đều. Cho ăn ngày 1 lần. Dùng thường ngày cho bệnh nhân tiểu đường.
Khổ qua xào thịt nạc: cách làm tương tự như trên, thay đậu phụ bằng thịt lợn nạc. Dùng cho các trường hợp chảy máu cam, tiểu đường, đau mắt đỏ, vân vân.
Khổ qua xào cà rốt: Khổ qua 60g, cà rốt 60g, thêm hành tiêu gia vị xào với lửa to. Ăn ngày 2 lần. Dùng cho các trường hợp tiêu chảy, đặc biệt là ở trẻ nhỏ, với liều bằng nửa của người lớn.
Thịt nạc hầm khổ qua củ cải: Khổ qua 250g đến 500g, thịt lợn nạc 125g đến 250g, củ cải 100g đến 200g. Khổ qua rửa sạch thái lát, thịt lợn nạc thái miếng, củ cải thái miếng, hầm với nước, khi đã chín thêm gia vị. Cho ăn ngày 1 lần, liên tục 20 ngày. Dùng cho các bệnh nhân viêm họng mạn tính, đau rát họng, ho khan, viêm nề, hoặc viêm teo niêm mạc họng.
Khổ qua xào bột tề: Khổ qua 60g, bột củ năn 60g. Khổ qua bỏ ruột thái lát, bột tề, củ năn, bóc vỏ thái lát. Cho dầu vừng, hoặc dầu thực vật xào to lửa, thêm gia vị. Cho ăn ngày 1 đến 2 lần. Dùng cho các trường hợp viêm loét niêm mạc môi miệng, viêm lưỡi và họng hầu. Ăn và nhai nuốt đều đau, sốt nóng.
Ở miền Nam, tại các thành phố, thị trấn, món canh khổ qua nhồi thịt băm, hoặc cá riêu canh chua khổ qua, là những món ăn ngon miệng dễ tiêu, được mọi người ưa thích.
Kiêng kỵ: Người có tỳ vị hư hàn không nên dùng nhiều.
Tiến sĩ: Nguyễn Đức Quang.