Lão hóa là điều không tránh khỏi đối với bất kỳ ai. Ngoài đặc điểm gien, các chuyên gia sức khỏe cho biết có nhiều yếu tố lối sống và biến cố trong đời có thể đẩy nhanh tốc độ suy giảm năng lực thể chất và tâm thần của chúng ta, điển hình như một số trường hợp sau đây:
Một số người có thể suy giảm nhận thức nhẹ sau khi phẫu thuật và dùng Thu*c gây mê.
Tóc bạc dần - do thiếu hụt sắc tố melanin - là một dấu hiệu phổ biến của quá trình lão hóa. Nhưng ở một số người phải trải qua cú sốc tinh thần hoặc biến cố đau thương trong đời, quá trình này có thể diễn ra chỉ sau một đêm - hiện tượng mà các bác sĩ da liễu gọi là Hội chứng Marie Antoinette. Trong một thử nghiệm trên chuột, nhóm nghiên cứu tại Ðại học Harvard (Mỹ) phát hiện các tình huống gây căng thẳng tinh thần (stress) sẽ kích hoạt các dây thần kinh tạo thành phản ứng “đánh hay tránh” trong phần hệ thần kinh chịu trách nhiệm kiểm soát các chức năng tự động của cơ thể. Ðiều này gây tổn thương vĩnh viễn các tế bào gốc melanocyte trong nang tóc, dẫn tới ảnh hưởng việc sản xuất sắc tố melanin.
Trong một số trường hợp, tóc bạc sớm ở tuổi trẻ hơn được cho là do đặc điểm gien, hoặc do cơ thể thiếu hụt một số vitamin như D3, B12 và đồng - tình trạng có thể khắc phục bằng cách điều chỉnh chế độ dinh dưỡng.
Giáo sư Chris Fox, chuyên gia tâm thần học lâm sàng tại Ðại học Exeter (Anh), cho biết trong một số trường hợp, việc phẫu thuật và dùng Thu*c gây mê có thể đẩy nhanh tốc độ lão hóa và “tác động thảm khốc lên não”. Tuy đa số bệnh nhân không có bất kỳ ảnh hưởng lâu dài nào về chức năng nhận thức, nhưng một số người dường như bị ảnh hưởng vì những thủ thuật y khoa này. Chẳng hạn, một số người lớn tuổi sẽ bị giảm khả năng nhận thức nhẹ và sa sút trí tuệ - dấu hiệu của lão hóa não bộ.
Nguy cơ suy giảm nhận thức vì Thu*c gây mê sẽ có tác động lớn hơn nếu bệnh nhân phải chăm sóc đặc biệt. Thời gian được điều trị càng lâu, các vấn đề nhận thức về lâu dài càng dễ nhận thấy. Theo ông Fox, hiện tượng này là do não bộ của một số người dễ bị tổn thương, do mắc bệnh nền như tiểu đường hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, hoặc do hàng rào máu não (lớp tế bào bảo vệ não khỏi các chất độc) bị rò rỉ.
Thời gian làm việc kéo dài và stress vì công việc là một nguyên nhân gây lão hóa sớm, theo một nghiên cứu gần đây của Ðại học Michigan (Mỹ) về các telomere - phần mũ bảo vệ cấu trúc ADN. Cụ thể, sau khi quan sát các bác sĩ và sinh viên thực tập, các chuyên gia phát hiện trong năm đầu tiên làm việc tại bệnh viện, tốc độ rút ngắn telomere của nhóm bác sĩ nhanh gấp 6 lần so với nhóm sinh viên thực tập. Những bác sĩ có thời gian làm việc kéo dài nhất là những người bị rút ngắn telomere nhiều nhất, trong khi nhóm sinh viên thực tập không trải qua tình trạng rút ngắn telomere.
Ðược biết, kể từ khi chúng ta sinh ra, chiều dài của telomere rút ngắn dần mỗi năm và quá trình này dẫn đến sự suy giảm nhận thức do tuổi tác và sự phát triển của các tế bào ung thư.
Giống như stress do công việc, việc người thân qua đời cũng có thể gây ra stress và kích hoạt tình trạng viêm ở mức cao trên cơ thể, kéo dài từ vài tuần cho đến vài tháng. Ðiều này làm cơ thể nhanh già đi, do tăng nguy cơ mắc các bệnh như trầm cảm và bệnh tim mạch.
Việc mất đi người thân cũng có thể gây ra Hội chứng “trái tim tan vỡ” (gọi là Hội chứng Takotsubo), một bệnh cơ tim do tình huống căng thẳng cấp tính. Bệnh gây đau ngực và khó thở, nhưng không làm tắc nghẽn các động mạch vành ở tim.
Thiếu hụt vitamin B12 (có trong các chế phẩm từ sữa, trứng và thịt) có thể dẫn đến các vấn đề nhận thức liên quan đến lão hóa trong vòng vài tháng, tình trạng dễ được chẩn đoán sai là chứng sa sút trí tuệ ở người lớn tuổi. Vitamin B12 rất cần thiết để duy trì hệ miễn dịch khỏe mạnh và chức năng của hệ thần kinh, bao gồm cả trí nhớ, bởi vì nó quan trọng cho quá trình sản xuất các tế bào thần kinh ở não bộ. Ngoài chế độ ăn uống, một nguyên nhân khác gây thiếu hụt vitamin B12 là do mắc bệnh thiếu máu ác tính.
AN NHIÊN (Theo Daily Mail)