Cây nhàu có tên khoa học là Morinda citrifolia, thuộc họ cà phê Rubiaceae. Ở nước ta, nhàu mọc nhiều ở những vùng ẩm thấp dọc bờ sông, suối, ao hồ, mương rạch khắp các tỉnh miền Nam
và một số tỉnh miền Trung. Và trong đông y, rễ cây nhàu còn được bào chế làm vị Thu*c giúp ổn định huyết áp.Theo nghiên cứu, quả nhàu có chứa prosertonin nhiều gấp 40 lần so với quả dứa. Khi chất này kết hợp với một enzym nội bào sinh ra xeronin có khả năng giúp tế bào tự sửa chữa và tái tạo.Trong quả nhàu có chứa nhiều tinh bột, chất xơ, nhiều vitamin A, E, B
1, B
6, B
12, niacin B
3, đặc biệt là vitamin C; nhiều khoáng tố như: Fe, Ca, K, Na… Có tác dụng nhuận tràng, làm Thu*c điều kinh, trị băng huyết, bạch đới, ho cảm, hen, phù thũng, đau gân, đái tháo đường, chữa lỵ, hỗ trợ miễn dịch, chống viêm. Lá nhàu có tác dụng hạ sốt, điều hòa kinh nguyệt, giã nát đắp chữa mụn nhọt, mau lên da non hoặc sắc uống chữa đi lỵ và làm Thu*c bổ. Vỏ cây nhàu dùng nấu nước cho phụ nữ sau khi sinh uống bổ máu.
Rễ nhàu giúp hạ huyết áp
Dân gian thường lấy quả nhàu gần chín rửa sạch, để ráo, xắt lát, trộn theo tỉ lệ 1kg nhàu với 200g đường cát. Sau 15 ngày ép lấy nước uống dần, mỗi bữa uống chừng 2 ly nhỏ, có tác dụng bồi bổ sức khỏe, điều hòa huyết áp, tăng cường khả năng miễn dịch, phục hồi các tế bào thương tổn, chống viêm nhiễm, giảm đau nhức cơ thể. Cách sử dụng đơn giản nhất là ăn quả nhàu chấm muối, rất tốt cho người bị táo bón.Sau khi phân tích dược tính của rễ nhàu (chứa nhiều hợp chất thiên nhiên như lignin, pholysaccharide, flavonoid, irridoid, chất béo, scoppletin, catechin, betasitosterol, damnacanthal, alkaloid và nhiều khoáng tố vi lượng như trong dịch quả), giáo sư Caujolle - Giám đốc Trung Tâm khảo cứu Quốc gia Pháp về độc tính của các chất, giáo sư Youngken thuộc Trường Đại học Dược khoa Massachusette, giáo sư Ikeda thuộc Trung Tâm Nghiên cứu vệ sinh quốc gia của Nhật Bản đã thí nghiệm trên vật nuôi của phòng thí nghiệm và nhận thấy tinh chất rễ nhàu có dược tính sau:- Có tác dụng nhuận trường nhẹ và lợi tiểu nhẹ.- Làm êm dịu thần kinh.- Hạ huyết áp kéo dài.- Rất ít độc và không làm nghiện.Sách “Gia y trị nghiệm” của lương y Việt Cúc có ghi “rễ nhàu vị đắng, ấm, thông huyết mạch, trừ phong tê nhức mỏi, hạ huyết áp”. Trên thực tế, khi dùng độc vị hoặc phối hợp với một số vị Thu*c khác, rễ nhàu có hai tác dụng đáng lưu ý là dưỡng tâm, an thần và thông kinh hoạt huyết.Vào những năm 1980 - 1985, GS. Bùi Chí Hiếu và cộng sự tại Viện Y học dân tộc TP.HCM đã thử nghiệm lâm sàng bài Thu*c hạ áp có rễ nhàu (16g), đã chứng minh tác dụng hạ áp rất tốt ở liều điều trị và
ổn định huyết áp ở liều duy trì. Đặc biệt là với những người thường hay căng thẳng tâm lý, dễ bực bội, cáu gắt, khó ngủ khi dùng rễ nhàu cảm thấy tinh thần thoải mái, dễ ngủ.Các chất dẫn anthraquinon (damnacathal, nordamnacathal…) là một trong những nhóm hoạt chất chính chiếm tỉ lệ cao trong rễ nhàu, thường được dùng phối hợp với những vị Thu*c khác để chữa trị các chứng cao huyết áp do bất kỳ nguyên nhân nào.Các hoạt chất trong rễ nhàu còn có khả năng chống oxy hóa tế bào, ngăn ngừa xơ cứng động mạch. Đồng thời, nó còn có tác dụng làm giãn mạch ngoại biên, giúp tăng lưu lượng máu nhờ đó góp phần làm hạ huyết áp.
Bài Thu*c chữa cao huyết áp
Bài 1: rễ nhàu thái nhỏ, phơi khô, mỗi lần sử dụng 20 - 40g nấu đậm, uống thay nước cả ngày. Sau một đợt uống, kiểm tra lại, nếu huyết áp giảm, bớt lượng rễ nhàu từ từ và uống liên tục trên 2 tháng huyết áp sẽ ổn định.
Bài 2: rễ nhàu 20g, ngưu tất 10g, sinh địa hoặc thục địa 20g, mã đề 20g, hoa hòe 10g, trạch tả 10g, táo nhân 10g. Tất cả sắc trong 1 lít nước, đun cạn còn 300ml, chia 2 lần uống trong ngày.Các bài Thu*c khác có rễ nhàu:
Bài 1: chữa đau lưng nhức mỏi, tê bại: rễ nhàu chặt nhỏ phơi khô, sao vàng chừng 1/2kg ngâm với 2 lít rượu 45 độ trong nửa tháng, trước bữa ăn uống 1 ly nhỏ.
Bài 2: chữa phong thấp: rễ nhàu 20g, dây đau xương 20g, thổ phục linh 20g, rễ cỏ xước 20g, cam thảo dây 6g. Sắc uống ngày1 thang, chia 2 - 3 lần uống trong ngày.
Bài 3: chữa mất ngủ, suy nhược thần kinh, huyết áp cao: rễ nhàu 24g, thảo quyết minh (sao thơm) 12g, rau má 8g, thổ phục linh 8g, vỏ bưởi 6g, gừng củ 3 lát nấu cùng 1/2 lít nước, sắc còn 250ml. Chia làm 2 lần uống trong ngày, uống khi nóng.
Bài 4: chữa đau lưng do thận: rễ nhàu 12g, tầm gửi cây dâu 6g, rễ ngà voi 8g, ngũ trảo 12g. Cho 1/2 lít nước, sắc còn 250ml. Chia làm 2 lần uống trong ngày.Lưu ý: vì rễ nhàu có tác dụng hạ huyết áp, do đó bệnh nhân đang dùng Thu*c hạ áp hoặc người bị viêm thận trước khi dùng nên hỏi ý kiến bác sĩ.
BS. NGÔ THỊ BÉ TƯ