Các phi công Afghanistan do Mỹ đào tạo và các binh sĩ khác bị giữ trong khu trại ở Uzbekistan khoảng một tháng qua đã bắt đầu rời đi hôm 12/9 theo một thỏa thuận của Washington, bất chấp việc Taliban yêu cầu Uzbekistan trả người và máy bay Afghanistan.
Hãng tin Reuters dẫn lời một phi công Afghanistan giấu tên cho biết, nhóm phi công Afghanistan đầu tiên tại Uzbekistan đang đến Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE). Quá trình sơ tán dự kiến diễn ra thành nhiều đợt, bắt đầu từ ngày 12/9 và kết thúc vào ngày hôm sau hoặc lâu hơn nữa.
Reuters trước đó đã đưa tin về tình hình căng thẳng tại một trại tập trung ở Uzbekistan, khi các phi công Afghanistan lo sợ sẽ bị Taliban đưa về nước và sát hại.
Trong những ngày và những giờ cuối cùng trước khi chính phủ Afghanistan sụp đổ và thủ đô Kabul rơi vào tay Taliban, một số phi công Afghanistan đã tổ chức một cuộc chạy trốn ngoạn mục bằng cách lái 46 máy bay ra khỏi đất nước. Số máy bay này chiếm hơn 1/4 trong số khoảng 160 máy bay hiện có của Afghanistan.
Trong một tình huống kịch tính, một trong số máy bay của Afghanistan đã va chạm với một máy bay phản lực của Uzbekistan, buộc các phi công phải bật ghế phóng để thoát hiểm.
Phi công Afghanistan tiết lộ với Reuters rằng, ước tính có khoảng 15 phi công lái máy bay tấn công hạng nhẹ A-29 Super Tucano, 11 phi công lái trực thăng UH-60 Black Hawk, 12 phi công lái trực thăng MD-530 và nhiều phi công lái trực thăng Mi-17 bỏ trốn.
Các phi công Afghanistan do Mỹ đào tạo rời khu trại ở Uzbekistan sau một tháng (Ảnh: Reuters).Sau khi chạy khỏi đất nước, các phi công Afghanistan, những người từng được Mỹ đào tạo, đã đợi suốt 4 tuần qua tại một trại ở Uzbekistan để chờ cơ hội được Mỹ sơ tán. Các phi công Afghanistan đã mô tả cảm giác như đang sống trong tù tại Uzbekistan. Họ bị hạn chế di chuyển, không có đủ thức ăn và Thu*c men.
Hiện vẫn chưa rõ số phận của 46 máy bay mà các phi công Afghanistan đã mang đến nước láng giềng Uzbekistan. Các quan chức đương nhiệm và cựu quan chức Mỹ nói với Reuters rằng Taliban đã gây sức ép buộc Uzbekistan phải bàn giao cả người và máy bay.
John Herbst, cựu đại sứ Mỹ tại Uzbekistan, hoan nghênh nỗ lực sơ tán của Washington. "Tôi hy vọng chúng ta có kế hoạch để đưa số máy bay về Mỹ và chắc chắn không rơi vào tay Taliban", ông Herbst cho biết.
Ông Herbst cũng cho biết Uzbekistan phải đối mặt với sức ép đáng kể từ Taliban về việc phải "giao nộp" các phi công và nhân viên Afghanistan bỏ trốn, vì Uzbekistan muốn có quan hệ tốt với Taliban và không muốn khiêu khích lực lượng này.
Trong khi đó, Taliban cho đến nay vẫn tuyên bố sẽ không trả thù lực lượng của chính quyền cũ, sau khi lên nắm quyền kiểm soát đất nước vào tháng 8. Chính quyền Taliban cho biết họ sẽ mời các cựu quân nhân của chính quyền cũ tham gia vào lực lượng an ninh của đất nước và sẽ không đe dọa tính mạng của họ.
Tuy nhiên, ngay từ trước khi Taliban tiếp quản thủ đô Kabul, các phi công Afghanistan, những người có khả năng nói tiếng Anh và được Mỹ đào tạo, đã trở thành mục tiêu hàng đầu của Taliban. Các chiến binh Taliban được cho là đã theo dõi các phi công này khi họ rời khỏi căn cứ và ám sát một số người.
Ngoài hàng chục phi công, các nhân viên bảo trì của lực lượng không quân và các lực lượng an ninh Afghanistan khác cũng chạy sang Uzbekistan. Một số người kịp đưa thêm các thành viên trong gia đình lên máy bay, trong khi phần lớn gia đình của các phi công khác vẫn ở lại Afghanistan.
Mỹ kêu gọi tất cả các nước láng giềng của Afghanistan cho phép người Afghanistan nhập cảnh và tôn trọng luật pháp quốc tế, tránh đưa những người tị nạn trở lại quốc gia nơi họ rời đi vì có nguy cơ bị trả thù.
Theo Dân trí