Thiểu năng tuần hoàn não (rối loạn tuần hoàn não) là một bệnh thường gặp ở người cao tuổi (NCT). Bệnh xảy ra bất cứ lúc nào, nếu không cẩn thận có thể gây hậu quả xấu.
Tuần hoàn máu não có nhiệm vụ cung cấp đầy đủ oxy, chất dinh dưỡng cho các tế bào thần kinh trung ương (tế bào não) để chúng hoạt động bình thường. Vì vậy, khi lượng máu đưa lên não không đủ để cho các tế bào não hoạt động sẽ gây nên nhiều tác động xấu về sức khỏe của người cao tuổi (NCT), gọi là
thiểu năng tuần hoàn não.
Nguyên nhân
Nguyên nhân hay gặp nhất là do chức năng của hệ tuần hoàn suy giảm làm cho lượng máu đi đến các cơ quan nói chung và lượng máu đến tổ chức não nói riêng suy giảm theo. Lượng máu đi lên não kém có thể do hiện tượng xơ vữa động mạch làm cho lòng mạch máu hẹp lại, đáng chú ý nhất là động mạch cảnh.
Một số NCT do bị thoái hóa đốt sống cổ chèn ép động mạch đốt sống, làm càn trở lưu thông máu lên não.
thiểu năng tuần hoàn não ở NCT còn có thể do huyết áp thấp gây thiếu máu lên não hoặc tăng huyết áp (làm rối loạn chuyển động của mạch máu não). Một số NCT bị lạnh đột ngột, ngộ độc độc tố (ngộ độc thực phẩm) hoặc các bệnh thần kinh (u não, u tiểu não, u dây thần kinh số 8) có thể gây nên
thiểu năng tuần hoàn não.
Ngoài ra,
thiểu năng tuần hoàn não còn có thể gặp ở người đã có tuổi nhưng vẫn lao động trí óc với cường độ cao, công việc căng thẳng, gặp nhiều tác động xấu về tâm lý (stress) trong một khoảng thời gian dài, hoặc nghiện rượu, bia, Thu*c lá; người có mỡ máu cao nhất là loại cholesterol xấu hoặc ở NCT béo phì, lười vận động.
Dấu hiệu nhận biết
Đau đầu là triệu chứng gặp sớm nhất ở NCT có hội chứng rối loạn tuần hoàn não. Đau dầu không dữ dội mà âm ỉ khắp cả vùng đầu, nhiều trường hợp dùng Thu*c giảm đau không thuyên giảm hoặc giảm ít. Dấu hiệu thể hiện rõ nhất của chứng bệnh này ở NCT là chóng mặt.
Chóng mặt đôi khi chỉ thoáng qua nhưng có thể kéo dài hàng giờ, hàng ngày hoặc còn lâu hơn và kèm theo buồn nôn, nôn, sợ ánh sáng, sợ tiếng ồn và đôi khi lặp đi, lặp lại nhiều lần. Chóng mặt sẽ làm mất thăng bằng, ngồi dậy, đứng lên rất khó khăn đôi khi gây nên sự cố bất thường (ngã), đặc biệt là NCT có sức khỏe kém. Hiện tượng này hay gặp nhất là lúc nửa đêm về sáng, khi tỉnh dậy không ngồi lên được do hoa mắt, chóng mặt, buồn nôn và có thể nôn. Người bệnh thấy choáng váng, loạng choạng, mất thăng bằng nếu cố ngồi dậy để đi có thể bị ngã hoặc dúi dụi xuống đất, nhẹ thì xây xước, chảy máu, nặng có thể gãy chân tay, chấn thương sọ não. Khi thay đổi tư thế nghĩa là nghiêng người từ trái qua phải hoặc ngược lại là chóng mặt, buồn nôn tăng lên làm cho người bệnh rất sợ trở mình hoặc ngồi dậy. Nếu bệnh nhẹ thì chỉ thoáng qua nhưng nếu nặng thì không thể thay đổi tư thế được và buồn nôn và nôn nhiều.
thiểu năng tuần hoàn não ở NCT rất dễ gây rối loạn giấc ngủ (ngủ ít hoặc không ngủ được, ngủ chập chờn do đó dễ tỉnh giấc và rất khó tiếp), chóng quên, mệt mỏi, hay cáu gắt vô cớ.
Nguyên tắc điều trị và dự phòng
Khi NCT có dấu hiệu của
thiểu năng tuần hoàn não thì cần đi khám bệnh để tìm nguyên nhân và điều trị càng sớm càng tốt. Về sau, cần khám bệnh định kỳ. Cần có chế độ dinh dưỡng hợp lý để đề phòng mắc các chứng bệnh thừa cân, béo phì, tăng mỡ máu gây xơ xữa động mạch. Không nên hoặc hạn chế đến mức tối đa uống rượu, bia và không nên hút Thu*c lá. Cần vận động cơ thể bằng các biện pháp thích hợp với điều kiện của từng người.
PGS.TS. BÙI KHẮC HẬU