Nhiều nơi cư dân, chủ đầu tư không tìm được tiếng nói chung dẫn đến mâu thuẫn kéo dài, lợi ích cư dân bị bỏ ngỏ. Không ít khu chung cư, cư dân phải tự mày mò tìm mô hình quản lý mới. Xung đột giữa cư dân với Ban quản trị (BQT) tòa nhà chung cư, chủ đầu tư thời gian qua là vấn đề nan giải. Trong khi cơ quan chức năng vẫn loay hoay chưa tìm ra giải pháp, tại nhiều khu chung cư, người dân đã chọn phương án tự bầu ra Ban kiểm soát tòa nhà để bảo vệ quyền lợi của mình.
Không ít chung cư ở Hà Nội đã bầu Ban kiểm soát của tòa nhà. Ban kiểm soát được lập ra hoạt động song song với BQT vốn đã đi vào hoạt động được một thời gian. Việc phải lập Ban kiểm soát xuất phát từ việc cư dân tòa nhà lo việc thu chi từ phí bảo trì đến tiền nước tại tòa nhà nhập nhèm nên nhiều cư dân đứng ra kêu gọi mọi người trong tòa nhà lập Ban kiểm soát. Ban kiểm soát ra đời để bảo vệ quyền lợi của người dân, không để xảy ra tình trạng lộng hành của BQT như ở nhiều khu chung cư khác. Đặc biệt, Ban kiểm soát hoạt động không lấy nguồn kinh phí của cư dân nên rất được ủng hộ. Nguyên nhân khiến dân ở chung cư lập Ban kiểm soát là do BQT không làm đúng vai trò của mình, có hiện tượng trục lợi phí bảo trì và nhiều khoản phí hoạt động khác...
Một đại diện của Ban kiểm soát chung cư cho biết, thực chất việc thành lập Ban kiểm soát chung cư có mục tiêu hỗ trợ thiết lập công cụ quản lý đối với tất cả các hoạt động cá nhân, tập thể BQT. Sau bước này, Ban kiểm soát tiến hành các thủ tục kiểm soát nội bộ, căn cứ đánh giá tính tuân thủ, trung thực, đúng đắn trong công tác quản lý điều hành các hoạt động của BQT.
Theo các luật sư phân tích, các thông tư do Bộ Xây dựng ban hành, đến thời điểm hiện tại, chưa có bất cứ một văn bản pháp luật nào quy định về việc được phép hay không được phép thành lập Ban kiểm soát nhà chung cư. Vì thực tế, từ trước đến nay, BQT chính là bộ phận đại diện cho cư dân để giải quyết tất cả các việc có liên quan đến sử dụng kinh phí bảo dưỡng, bảo trì và thu thập ý kiến của người dân về tình hình văn hóa - xã hội, an ninh - trật tự, đồng thời có trách nhiệm phối hợp với chính quyền địa phương để giữ gìn an ninh xã hội tại tòa nhà chung cư đó. Bên cạnh đó, các thông tư do Bộ Xây dựng ban hành, hướng dẫn thực hiện các văn bản luật của Nhà nước cũng không nhắc đến việc thành lập và cơ chế hoạt động của Ban kiểm soát nhà chung cư nên Ban kiểm soát hoạt động song song với BQT về quy định thì không được pháp luật công nhận.
Tuy nhiên, nói như vậy không có nghĩa rằng cư dân không được phép bầu ra Ban kiểm soát nhà chung cư. Nếu tại dự án chung cư, BQT không làm đúng trách nhiệm và có xảy ra những xung đột, tranh chấp giữa cư dân với BQT, chủ đầu tư thì cư dân hoàn toàn có thể bầu ra một Ban kiểm soát với mục đích để giải quyết xung đột giữa cư dân với BQT và chủ đầu tư, rà soát, uốn nắn, chấn chỉnh, tham gia ý kiến đối với BQT trong quá trình điều hành. Do pháp luật không cấm nên việc thành lập Ban kiểm soát, cư dân chung cư tự quyết định để đảm bảo việc quản lý, hoạt động tại chung cư hiệu quả hơn.
Phần lớn do cư dân chung cư quyết định thành lập Ban kiểm soát nên việc chi trả thù lao cho Ban kiểm soát do cư dân chung cư quyết định thông qua hội nghị nhà chung cư. BQT có thể chi trả thù lao cho thành viên Ban kiểm soát trên cơ sở quyết định của hội nghị nhà chung cư.
Việc thành lập Ban kiểm soát cũng nhận được ý kiến trái chiều từ chính các BQT của tòa nhà. Đa phần BQT cho rằng, việc thành lập Ban kiểm soát là không cần thiết, do chung cư đã có BQT, quy định về BQT ngày càng chặt chẽ hơn... Thành lập Ban kiểm soát có thể gây chồng chéo, cản trở hoạt động của BQT, ảnh hưởng đến quản lý vận hành chung cư... Tuy nhiên, một lãnh đạo Sở Xây dựng Hà Nội cho biết, việc thành lập Ban kiểm soát tòa chung cư hiện nay do dân tự thành lập, không có quyền hạn chức năng như BQT nhưng giúp ích được nhiều cho cư dân trong quá trình kiểm soát hoạt động của BQT. Như vậy, việc thành lập Ban kiểm soát ở chung cư, theo quy định là không bắt buộc. Nhưng trên thực tế, một số chung cư đã vận dụng linh hoạt, thành lập Ban kiểm soát, việc bầu chọn được thực hiện ngay tại Hội nghị chung cư để đại diện cho toàn thể cư dân kiểm tra, giám sát hoạt động của BQT. Và mô hình này cũng phát huy một số hiệu quả nhất định và cần được nhân rộng.