Hạt giống nảy mầm - Tin yêu (P.4)

5. NÓI VÀ LÀM

Nói đúng sự thật

Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta hiểu điều tốt, hiểu điều hướng thượng và có ích lợi, chúng ta nói ra đúng sự thật những gì mình thấy. khi chúng cảm nhận sự thật không hướng thượng tốt nhất chúng ta nên giữ im lặng. phương pháp tìm hiểu về sự thật, nhận diện sự thật đã được tôi trình bày trong tập sách “hạt giống nảy mầm – thiền”. chúng ta hiểu về sự thật theo cách nhìn của chúng ta. chúng ta không thêm bớt, không kỳ thị, không ràng buộc, nếu sự thật đó chính là sự thật.

Chúng ta đang hướng mình có tâm hồn cao thượng, hướng đến sự hạnh phúc và thảnh thơi nên không có bất kỳ thế lực nào, bất kỳ ảnh hưởng nào tác động lên tâm trí ta để tranh đoạt lại hạnh phúc sự thật đó. Một thân hình quyến rũ, một vài lời nói bóng bẩy, một vài vật chất xa hoa, đồng tiền hoặc sự nịnh bợ lừa phỉnh của người khác không đủ làm cho chúng ta quyến luyến, bám víu và lệ thuộc. Chúng ta thực tập hành vi nghe: nghe những gì cần nghe, cũng như việc chúng ta lắng nghe hơi thở và quan sát hơi thở trong thiền tịnh. Những âm thanh tạp, lời nói tạp, hành vi tạp đều được chúng ta bỏ qua và không quan tâm đến vì nó không có ý nghĩa cho sự phát triển lòng từ bi, bác ái cho chính chúng ta.

Chúng ta nói những lời ái ngữ, nói những lời nghe “lọt lỗ tai” (không nịnh bợ), không nói ra để gây ra các hiềm khích, chê bai và phản bác. Chúng ta phải chắc chắn rằng những lời mình nói ra có lợi cho mình, cho người khác, cho cộng đồng khác; nếu không lời nói của chúng ta là vô nghĩa, lời nói của ta không phải của ta mà luôn bị chìm đắm trong các tà thuyết, các tư tưởng u mê và luẩn quẩn thì thật là tai hại! Chúng ta lải nhải với một vài lời hứa, lải nhải với các tư tưởng, lải nhải với các hành động của chúng ta ở quá khứ và hiện tại mà trong khi chúng ta không có gì tinh tấn, không có gì chứng minh, không có các hành động hướng thượng cho những lời nói lải nhải đó thì thật kinh khủng. Đừng lải nhải, hãy biết giữ im lặng và bình yên cho mình và cho người khác; tự mình thực hành các giá trị của lời nói. Lời nói của chúng ta chỉ có giá trị thực sự khi lời nói của chúng ta đi vào tâm thức của người khác chứ không phải đi từ tay bên trái, qua tai bên phải, đi ra ngoài và ngược lại.

Bộ sách này hướng chúng ta đi đến hành động của lời nói hướng thượng, những việc làm hướng thượng, bác ái và từ bi. Sự từ bi và bác ái đã có từ nhiều ngàn năm trước, sự từ bi cũng đã có ngay khi chúng ta mới chỉ là một hình hài nhỏ bé trong bụng mẹ. Thật có lỗi khi chúng ta đã nhận được sự từ bi, bác ái từ người khác mà không cố gắng xây lại sự từ bi và bác ái trong chính mình. Thật thương thay cho những ai đang lệch lạc về niềm tin, lệch lạc về cuộc sống, lệch lạc trong trí tuệ, lệch lại về lời nói của mình. Khi chúng ta đạt tuệ giác về mọi sự vật hiện tượng, chúng ta sẽ trở nên năng động và tích cực; không tiêu cực và cũng không ỷ lại. Chúng ta có lời nói để diễn đạt, có ngôn ngữ viết để chúng ta nhìn rõ; chúng ta có các cử chỉ mô tả, các hành vi mô tả; phương pháp truyền thông để hiểu rõ đâu là lời nói đúng và đâu là lời nói không đúng sự thật.

Chúng ta không đơn độc trong sự thật, không cố gắng để nói ra những sự thật mà gây nguy hại cho chính mình và người khác, một sinh linh khác và một thế giới khác. Chúng ta sống hài hòa với tự nhiên, với muôn loài. Có loài này hiểu được tâm ý của chúng ta, có những loài khác không hiểu được tâm ý của chúng ta và cố tình kéo tâm ý đúng đắn về phía lệch lạc. Điều này khó nhận ra nếu như chúng ta không chứng nghiệm bằng chính bản thân mình, chính tinh thần tuệ giác của mình.

Ví như việc câu cá, mồi câu đâu phải chỉ là con giun, con trùng thơm lừng trong tự nhiên. Mồi câu là plastic thật tuyệt đẹp, bóng bẩy và có chứa các chất tạo mùi hóa học, mùi của loài cá chúng ta đang câu rất thích. Chúng ta nhử mồi đó đến con cá, dẫn dắt con cá cắn vào mồi câu plastic. Hậu quả thật tai hại, con cá bị cắn câu và bị chúng ta kéo lên bờ. Người câu cá thì hiểu rằng đó là mình làm đúng, có được con cá; con cá chỉ khi lên tới bờ mới biết mình sai. Thật tai hại!

Một câu chuyện khác về sự thật: có một thiền sư thời nhà Đường, tên Hotei luôn đi khắp phố phường, trên vai mang túi vải lớn có chứa đủ các loại bánh kẹo, trái cây người ta cúng biếu; ông mang phát lại cho trẻ em chạy theo ông vui đùa. Khi gặp người mộ đạo, ông nói: “cho tôi một đồng”. Nếu ai nói ông về nơi nào đó thuyết pháp, ông nói: “cho tôi một đồng”. Một hôm đang vui chơi với đám trẻ, có một thiền sư đi qua, dừng lại hỏi: "Thế nào là yếu tính của thiền?”. Lập tức, Hotei yên lặng bỏ túi vải nặng xuống đất. Vị thiền sư kia hỏi tiếp: "Thế thì, cái thực dụng của thiền là gì?”. Nhanh chóng, Hotei vác túi vải lên vai và tiếp tục đi.

Với chúng ta, chúng ta cần biết khi nào nói hoặc không nên nói về sự thật, phân biệt được đâu là thật đâu là giả khi có tuệ giác. Sự thật vẫn là sự thật nên việc chúng ta cố gắng nói ra, cố gắng trình bày, cố gắng diễn giải và cố gắng chứng minh cho người khác khi không cần thiết thì sự thật của chúng ta diễn đạt cũng chỉ là trò cười của người khác. Hiển nhiên, chúng ta không muốn mình là trò cười cho người khác và các ý thức khác. Con cá không phân biệt được thật – giả, bị kéo lên bờ; thiền sư không cần giải thích về thật – giả, vác túi vải tiếp tục đi. Chúng ta cũng phải bình tĩnh để nhận diện được lời nói và hành động chuẩn mực của chính mình và người khác.

Lợi ích trong lời nói và việc làm chỉ tiệm cận đến sự hài hòa khi chủ thể lợi ích và những người đóng góp cho lợi ích có những giá trị vật chất và tinh thần gần như nhau. Chúng ta đã và đang có các đoàn thể trong doanh nghiệp, một số hội đoàn độc lập, một số doanh nghiệp hạch toán độc lập với chính phủ. Trong doanh nghiệp chúng ta đã hài hòa lợi ích của ông chủ và nhân viên thông qua cổ phiếu, qua tiền lương, qua nội quy công ty,.. để bảo vệ lợi ích chung. Trong gia đình, chúng ta có luật hôn nhân gia đình bảo vệ lợi ích giữa các thành viên trong gia đình; giữa các quốc gia, chúng ta hài hòa lợi ích của quốc gia này với quốc gia khác thông qua các biểu thuế và các hiệp định thương mại.

Chúng ta tham gia cộng đồng này hoặc cộng đồng khác cũng nhằm mục đích hướng đến sự an bình, ấm no cho toàn xã hội. Lời nói, lời tuyên bố, các hiệp định, các thỏa thuận cũng nhằm mang lại sự hài hòa về lợi ích giữa các cộng đồng và giữa các quốc gia khác nhau. Mọi hành động và lời nói phục vụ cho lợi ích của một nhóm người mà gây ảnh hưởng đến lợi ích và sự phát triển chung của xã hội thì không được chấp nhận.

Nhìn nhận như vậy để đưa chúng ta đến suy nghĩ, lời nói và việc làm minh bạch. Chúng ta có trách nhiệm với chính lời nói và việc làm của chính mình. Chúng ta không thể đổ lỗi cho những người không có trách nhiệm ở hiện tại và trong quá khứ. Cũng như vậy, chúng ta càng không thể đổ trách nhiệm cho thế hệ kết tiếp. Trách nhiệm trong việc mang lại các lợi ích hài hòa được biểu hiện qua sự minh bạch và cầu tiến của những người có liên quan đến lời nói và công việc.

Chân thành và minh bạch

Đứng ở góc độ nào đó sự chân thành cũng tiệm cận đến sự minh bạch nên mọi sự chân thành được thể hiện cũng là làm sáng tỏ hơn cho minh bạch.

Trong gia đình, chúng ta thể hiện sự chân thành với với gia đình, chúng ta mang tình yêu thương chân thành nhất của mình đến với gia đình; chúng ta mang lại các giá trị vật chất và tinh thần tốt nhất đến cuộc sống hiện tại bằng mọi khả năng chúng ta có thể. Đó cũng là sự chân thành.

Một món quà nhỏ, làm một ly nước mát,.. dành cho người thân cũng là sự chân thành. Cũng như vậy với các giá trị tinh thần. Chân thành cũng có thể là: chúng ta thể hiện lời chào hỏi với người khác, một nụ cười thân thiện và hòa nhã; chúng ta thương yêu người một viện dưỡng lão, chúng ta thương yêu trẻ mồ côi và khuyết tật, chúng ta cống hiến các giá trị tinh thần như việc huy động tài lực, vật lực cho các trung tâm đó, chúng ta cống hiến các phương thức vận động, cách vận động để các trung tâm đó có nguồn kinh phí hoạt động.

Ở góc độ thấp hơn, giữa tình cảm của người phối ngẫu, chúng ta thiết lập được sự chân thành và minh bạch cho người phối ngẫu nhằm tạo ra niềm tin, tình yêu thương với họ. Chúng ta không thể giấu kín một công việc, một mối quan hệ, một bài nhạc mình thích, một bức tranh mình đã vẽ, một hàng xóm thân thiện,.. trừ phi người phối ngẫu không quan tâm và không cần nhìn nhận. Chúng ta làm những việc có tâm ý hướng đến chân thành và minh bạch thì chân thành và minh bạch đang hiện diện.

Chúng ta không chân thành với người khác, cũng có nghĩa là chúng ta đang dấu diếm người khác những việc không chân thành; chúng ta rơi vào một góc khuất tối tắm, nơi mà không ai có thể nhận ra được ở thời điểm hiện tại. Thật nguy hiểm! Chúng ta dấu diếm điều này, dấu điếm điều khác làm cho cái góc khuất đó mỗi ngày càng thêm lớn, mỗi ngày càng rộng ra và hậu quả là cái góc khuất ấy không còn bị khuyất nữa. Nó cũng sẽ sáng tỏ cho mỗi người. Thật nguy hiểm!

Sự chân thành trong lời nói và việc làm, minh bạch trong lời nói và việc làm phải hướng đến những vấn đề đúng đắn và các ý niệm đúng đắn theo các chuẩn mực chung của xã hội. Chân thành trong lời nói không phải là các từ ngữ thô thiển, vô học (không biết từ ngữ diễn giải) để mô tả một vấn đề, một sự kiện hoặc một ý niệm. Chân thành trong lời nói và việc làm phải làm cho đối tượng tiếp nhận hiểu đúng nó chính là chính nó. Lời nói vòng vo tam quốc, lời nói bóng gió khơi khơi là sự không chân thành và chúng ta cũng hiểu rằng ở lời nói đó đã không có sự chân thành. Chúng ta phải hiểu rõ và thực tập tin tấn các vấn đề mang tính tích cực, những vấn đề tiêu cực chỉ được quan sát mà không được chúng ta thực hiện. Các vấn đề tiêu cực, các góc khuyất của tâm hồn, chúng ta hãy bỏ nó qua một bên và quên nó đi, mặc dù nó đang hiện diện nhưng sự tồn tại của nó là vô nghĩa với chúng ta. Lời nói và việc làm không mang lại ích lợi cho mình và người khác; chúng ta bỏ nó qua một bên và không quan tâm đến nó. Chúng ta không cần nó, chúng ta quan sát nó, nó sẽ héo úa dần dần và biến mất khỏi mọi ý nghĩ tích cực của chúng ta đang có. Chúng ta quan sát trong hơi thở thiền chánh niệm để nhận diện.

Nguyễn Trường Giang
Trích trong Hạt giống nảy mầm - Tin yêu

Còn nữa...

TIN, BÀI LIÊN QUAN:

Nguyễn Trường Giang