Hội chứng sundowner hoặc sundowing là căn bệnh gia tăng sự lộn xộn, mất định hướng, gây suy giảm nhận thức ở người cao tuổi lúc hoàng hôn…
hội chứng sundowner hoặc
sundowing là căn bệnh gia tăng sự lộn xộn, mất định hướng, gây suy giảm nhận thức ở người cao tuổi lúc hoàng
hôn…
hội chứng sundowner là hiện tượng
tâm lý có liên quan đến sự nhầm lẫn, bồn chồn ở nhóm người cao tuổi mắc bệnh sa
sút trí tuệ, nhất là Alzheimer nhưng cũng thể gặp ở nhóm người mắc bệnh suy
giảm trí tuệ tổng hợp. Những người mắc phải bệnh này thường xuất hiện nhiều vấn
đề lạ về hành vi, nhất là lúc nhập nhoạng, nhá nhem hoặc vào lúc rạng đông.
Phần lớn bệnh nhân đều có thể hiểu được hành vi của mình là bất thường, bệnh
càng nặng khi trí nhớ con người càng sa sút. Theo nghiên cứu thì có từ 20 - 45%
số người mắc bệnh Alzheimer mắc
hội chứng sundowner.
Triệu chứng
Triệu chứng của
hội chứng sundowner
không giới hạn nhưng có thể bao gồm:
- Nhầm lẫn chung bắt đầu gia tăng
khi ánh sáng tự nhiên mất dần và thay bằng bóng tối (như lúc nhập nhoạng tối).
- Xuất hiện tình trạng kích
động, tâm tính bắt đầu thay đổi mạnh. Người bệnh bắt đầu cảm thấy khó chịu với
những người xung quanh, thậm chí có thể hét lớn nhưng rất hiếm khi xảy ra.
- Mệt mỏi tâm thần và thể
chất, mức độ tăng lên khi bóng tối đến gần hoặc về buổi sang khi mặt trời bắt
đầu mọc. Mệt mỏi làm tăng tính khó chịu của con người.
- Xuất hiện tình trạng run
rẩy khó kiểm soát, khó ngủ làm cho người buồn bực, thậm chí còn đi lang thang trong
đêm, nhất là ở những người rối loạn trí nhớ ở thể nặng.
Nguyên nhân
Mặc dù khoa học đã nghiên cứu
nhưng nguyên nhân cụ thể đến nay vẫn chưa hiểu rõ. Người ta mới chỉ nghĩ đến
yếu tố rối loạn các nhịp ngày đêm (Circadian rhythm). Đây là các quá trình hoóc-môn
và S*nh l* diễn ra theo chu kỳ, bắt đầu vào buổi sáng và chấm dứt vào ban đêm.
Các nhịp này kiểm soát sự bài tiết một loạt hoóc-môn quan trọng như melatonin và
cortisol. Ngoài ra, người ta còn tình nghi đến quá trình gián đoạn của các nhân
SCN (Suprachiasmatic nucleus) ở người bệnh Alzheimer cũng là nguyên nhân gây
gián đoạn nhịp ngày đêm làm cho người bệnh mất ngủ và gây suy giảm trí nhớ. Sự nhiễu
loạn các nhịp ngày đêm này đã dẫn đến các chứng bệnh nan y về thần kinh như mất
trí nhớ, phản ứng chậm chạp, mất ngủ hay trầm cảm trong đó có hội chứng
Sundowner.
Quản lý
hội chứng sundowner
Phải nói rằng đây là căn bệnh
thần kinh chứa đựng nhiều bí ẩn nên đến nay chưa hề có phương pháp điều trị dứt
điểm, việc điều trị chỉ mang tính tình thế. Thậm chí có những phép điều trị chỉ
phù hợp với người này còn người khác lại không có tác dụng. Theo Hiệp hội Alzheimer
Mỹ (AFA) thì nên áp dụng một số thủ thuật sau:
- Nên đưa người già ra ngoài
trời ở những chỗ có nắng, như phía dưới cửa sổ mái nhà và dùng đèn thắp sáng trong
nhà cũng có tác dụng. Buổi sáng sớm nên đưa người bệnh ra ngoài trời để tiếp
cận với ánh sáng tự nhiên.
- Khuyến khích ngủ trưa để
giúp các nhịp ngày đêm của cơ thể hoạt động đúng chức năng.
- Duy trì cuộc sống vận động,
năng luyện tập.
- Hạn chế đồ uống kích thích
như cà phê bia rượu, nhất là trước khi đi ngủ hoặc loại bỏ hoàn toàn càng tốt.
- Nên có kế hoạch làm việc
trong ban ngày khi có đủ ánh sáng tự nhiên. Nếu làm việc ban đêm nên có không gian
yên tĩnh, đủ ánh sáng.
- Phòng ngủ nên có toalét để
tiện đi vệ sinh ban đêm để sau đó có thể quay lại ngủ được bình thường, tránh tác
động đến các nhịp ngày đêm của cơ thể gây mất ngủ.
- Nên đi khám bệnh định kỳ để
phát hiện ra những vấn đề nan y về sức khỏe. Dựa vào tình hình bệnh tật cụ thể
bác sĩ có thể kê đơn dùng một số loại Thu*c như Thu*c chống trầm cảm (Antidepressants)
hay còn gọi là Thu*c ức chế tái nắm bắt serotonin (SSRIs), nó có thể làm giảm trầm
cảm và
hội chứng sundowners như Prozac, Paxil, Zoloft. Thu*c ổn định tâm trạng
như lithium, valproic acid.
Các loại Thu*c ức chế
Cholinesterase như Aricept, Exelon và Razadyne và cuối cùng là dùng Haldol, một
loại Thu*c thần kinh có tác dụng rất tốt trong việc trị
hội chứng sundowners.
KHẮC NAM
Theo WMD/MC - 7/2012