Làm sao để chẩn đoán sự tồn tại của vi-rút Zika?

Việt Nam chưa ghi nhận ca nhiễm Vi-rút Zika nào. Tuy nhiên, người dân cần chủ động phòng chống dịch vì loại vi-rút này đã xuất hiện ở Trung Quốc.

Mới đây, theo thông báo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh do Vi-rút Zika đang gia tăng phát triển ở một số nước châu Mỹ la tinh và châu Phi. Hiện chưa có Thu*c điều trị đặc hiệu và chưa có vắc-xin phòng ngừa.

Năm 2015, Tổ chức Y tế Thế giới tiếp tục ghi nhận các trường hợp mắc bệnh do Vi-rút Zika tại một số quốc gia khu vực châu Mỹ, châu Phi gồm một số nước như Guatemala, Elsalvador, Venezuela, Senegal, Honduras, Panama, Brazil, trong đó, quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất là Brazil - cho đến nay đã có hơn 1 triệu người bị nhiễm. Số trường hợp nhiễm bệnh đang gia tăng bất thường ở nước này.

Chỉ trong 1 tuần trở lại đây, số ca nhiễm Vi-rút Zika ở Brazil đã tăng thêm gần 900 trường hợp, nâng tổng số trường hợp nhiễm vi-rút gây chứng bệnh teo não lên 3.900 trường hợp chỉ trong vòng 3 tháng qua.

Trong đó, 90% số trường hợp nhiễm tập trung ở vùng Đông Bắc nghèo khó của nước này. Ở châu Á, năm 2013, Thái Lan cũng đã ghi nhận một số trường hợp mắc bệnh do vi-rút Zika.

Mới đây, Trung Quốc đã công bố trường hợp đầu tiên nhiễm vi rút Zika. Tại Việt Nam hiện nay chưa phát hiện trường hợp nào nhiễm Vi-rút Zika.

Tuy nhiên, nước ta đang lưu hành bệnh sốt xuất huyết cùng với sự lưu hành của loại muỗi Aedes aegypti, đây là muỗi truyền Vi-rút Zika, đồng thời hiện nay Vi-rút Zika đã ghi nhận tại một số nước trong khu vực Đông Nam Á, nơi có sự giao lưu du lịch, thương mại, lao động rất lớn, vì vậy, nguy cơ Vi-rút Zika có thể xâm nhập và lan truyền tại nước ta.

Đặc điểm của Vi-rút Zika

Đây là loại vi-rút thuộc họ flavivirus - rất gần với các vi-rút gây nên bệnh sốt xuất huyết (vi-rút Dengue). Vi-rút này cũng lây truyền bởi muỗi, chủ yếu là loại Aedes aegypti, loại muỗi này cũng là muỗi lây truyền bệnh sốt xuất huyết Dengue mà nước ta đã và đang gặp phải dịch sốt xuất huyết.

Khi nhiễm Vi-rút Zika trong thời kỳ mang thai có thể gây khuyết tật teo não, đầu nhỏ bẩm sinh và kèm theo đó là chậm phát triển trí tuệ, bất thường thần kinh, rối loạn thính giác và thị giác. Tuy nhiên, WHO cũng cho biết chưa có bằng chứng về sự lây truyền Zika trong thời kỳ mang thai hay từ mẹ sang con lúc sinh.

Vì vậy, sự nguy hiểm của Vi-rút Zika được mệnh danh với cái tên vi-rút 'thích ăn não thai nhi'. Bởi vì khi trẻ mắc phải hội chứng này, não bộ sẽ không phát triển bình thường khi còn ở trong bụng mẹ. Kết quả, đứa trẻ được sinh ra với một cái đầu nhỏ bất thường.

Làm sao để chẩn đoán sự tồn tại của Vi-rút Zika?

Vi-rút có thời gian ủ bệnh từ 3-12 ngày. Thực chất, vi-rút này không được xếp vào dạng nguy hiểm với người trưởng thành, do đó, người trưởng thành khi mắc bệnh sẽ có các triệu chứng tương tự như khi mắc sốt xuất huyết Dengue như sốt, xuất huyết dưới mọi hình thức (dưới da, nội tạng), đau mỏi cơ, khớp, đau mắt… nhưng với mức độ nhẹ hơn.

Trong khi đó, với phụ nữ đang mang thai là bệnh cực kỳ nguy hiểm, bởi vì Vi-rút Zika có thể gây dị tật cho thai nhi với chứng teo não cho nên khi sinh ra, trẻ có đầu nhỏ khác thường.

Để chẩn đoán đúng, cần tiến hành 2 phương pháp: đó là chẩn đoán huyết thanh học (tìm kháng thể trong máu người bệnh hoặc nghi mắc bệnh) và chẩn đoán sinh học phân tử, trong đó chẩn đoán bằng kỹ thuật sinh học phân tử là chính xác nhất.

Điều trị và phòng bệnh

Cho đến nay, chưa có phương pháp nào đặc hiệu để điều trị bệnh teo não do Vi-rút Zika gây ra, chỉ có thể tác động để kiểm soát khuyết tật thần kinh hoặc vấn đề ngôn ngữ. Trong khi chưa có vắc-xin phòng bệnh đặc hiệu, người dân cần nâng cao kiến thức để phòng ngừa. Nếu chưa thấy cần thiết, không nên đi đến các nước đang có dịch bệnh do Vi-rút Zika gây ra, nhất là phụ nữ mang thai.

Cần tuyên truyền cho mọi người dân tích cực diệt muỗi với mọi hình thức, từ dân gian đến dùng hóa chất phun diệt muỗi, xua muỗi (hương xua, diệt muỗi), phải nằm màn ngay cả lúc ngủ ban ngày (vì muỗi Aedes đốt người cả ban ngày và ban đêm), nên mặc quần áo dài, chân đi tất nhằm tránh muỗi đốt. Đồng thời, cần diệt bọ gậy (loăng quăng) với các biện pháp như khơi thông cống rãnh, ao tù, cần có nắp đậy các dụng cụ đựng nước sinh hoạt.

PGS.TS. BS. Bùi Khắc Hậu

Mạng Y Tế