Hoàng Hà là con sông dài thứ hai Trung Quốc, được đặt tên theo màu nước vàng giàu phù sa của nó. Lượng trầm tích của Hoàng Hà có thể đạt tới 34kg/m3 nước - gấp 34 lần tỷ lệ ở sông Nile, Châu Phi.
Trải dài 5.464km, Hoàng Hà bắt nguồn từ tỉnh Thanh Hải và đổ ra biển Bột Hải, phía đông tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc.
Dòng nước phù sa màu mỡ giúp Hoàng Hà trở thành cái nôi của nền văn minh Trung Quốc cổ đại. Tuy nhiên, phù sa bồi lắng dày đặc đến nỗi lòng sông dâng cao, gây ra lũ lụt nghiêm trọng trong nhiều năm qua, cướp đi nhiều sinh mạng.
Đoạn sông Hoàng Hà chảy qua tỉnh Hà Nam, Trung Quốc. (Ảnh: Tân Hoa Xã)
Lượng trầm tích của sông Hoàng Hà là chủ đề của một nghiên cứu thực hiện trong hơn một thập kỷ của một nhóm các nhà khoa học quốc tế. Dẫn đầu bởi nhà địa lý học An Zhisheng, thuộc Viện Môi trường Trái đất, Viện Khoa học Trung Quốc, nhóm nghiên cứu đã tìm cách tái tạo sự thay đổi của Hoàng Hà từ năm 1492.
Để làm được điều này, họ thu thập dữ liệu từ các vòng gỗ trên cây ở khắp các khu vực sông để xác định lượng nước chảy vào sông mỗi năm.
Mặc dù nghiên cứu không đưa ra thước đo trực tiếp về độ trong của sông, nhưng các nhà khoa học có thể ước tính mức độ xói mòn đang diễn ra và số lượng trầm tích của sông.
Các nhà khoa học vừa công bố kết quả nghiên cứu trên tạp chí Hoạt động của Viện Khoa học Quốc Gia Mỹ. Theo đó, có một sự sụt giảm mạnh về lượng nước và phù sa trên sông Hoàng Hà trong những thập kỷ gần đây. Đây là sự sụt giảm "chưa từng ghi nhận trong 5 thế kỷ quả", trích nghiên cứu.
Hoàng Hà là con sông dài thứ hai Trung Quốc, được đặt tên theo màu nước vàng giàu phù sa của nó.
Hoàng Hà là trung tâm của văn hóa Trung Hoa, và sự thay đổi của nó luôn có ý nghĩa sâu sắc. Những sự kiện tương tự khi nước sông trong hơn đã được ghi nhận trong sách lịch sử như dấu hiệu "trời ban phước". Cứ vài thập kỷ, hiện tượng này lại xảy ra, theo các nhà khoa học. Nhưng sự thay đổi gần đây không hoàn toàn là tin tốt.
Chu kỳ nước sông thay đổi xảy ra theo các yếu tố tự nhiên như chu kỳ khí quyển toàn cầu và khí hậu khu vực. Nhưng từ những năm 1960, chu kỳ này bắt đầu suy yếu rồi biến mất hoàn toàn trong những năm gần đây, các nhà khoa học cho biết.
Sự suy yếu của gió mùa hè châu Á làm giảm lượng mưa tổng thể ở khu vực sông Hoàng Hà, nhưng các nhà khoa học cho biết điều này chỉ giải thích được một phần nhỏ sự thay đổi.
Tác động của con người - như tưới tiêu trong nông nghiệp và các chiến dịch trồng cây – giúp làm tăng nguồn cung cấp thực phẩm và cải thiện cuộc sống, nhưng cũng tiêu tốn lượng nước rất lớn.
Do các hoạt động này, ước tính lượng nước chảy vào sông Hoàng Hà đã giảm ít nhất một nửa, từ khoảng 40 tỷ m3 trung bình hằng năm trong 500 năm qua xuống khoảng 20 tỷ m3 trung bình hằng năm ngày nay.
Ít nước nên lượng phù sa cũng ít hơn. Chưa hết, ít nước có nghĩa là tốc độ dòng chảy giảm, khiến lượng phù sa xuống hạ lưu ít đi.
Trong tương lai, các nhà khoa học dự đoán tốc độ dâng cao của lòng sông sẽ chậm lại, thậm chí đảo ngược. Điều này sẽ giảm nguy cơ lũ lụt nhưng cũng có thể làm mất ổn định bờ sông ở một số khu vực - và trong trường hợp xấu nhất, dòng sông có thể cạn khô.
Nếu điều đó xảy ra, các nhà khoa học cảnh báo "nó sẽ có tác động thảm khốc với sự sống còn của người dân ở hạ lưu".
Chín con đập được xây dựng dọc theo sông Hoàng Hà đã bị chỉ trích vì làm chậm dòng chảy của nước và chặn phù sa. Sau khi đập được xây dựng, hạ lưu sông bị khô cạn trong vài tháng mỗi năm, từ năm 1995 đến 1998. Nhưng các nhà khoa học làm việc với chính phủ cho rằng nguyên nhân là quản lý sai cách chứ không hẳn do đập. Kể từ đó, công việc quản lý đập được cải thiện và dòng sông không còn khô cạn vài tháng trong năm nữa.
(Dịch từ South China Morning Post)
Chủ đề liên quan:
HOÀNG HÀ lũ lụt ở trung quốc Mưa lũ lịch sử ở Trung Quốc Nước sông Hoàng Hà kỳ lạ nhất trong 500 năm sông Hoàng Hà trà my