Tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 4, quốc hội khoá xv, sáng 28/10, tại nhà quốc hội, dưới sự điều hành của phó chủ tịch quốc hội nguyễn đức hải, quốc hội tiếp tục thảo luận ở hội trường về kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2022; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2023.
Tại phiên thảo luận tại hội trường, một số đại biểu quốc hội bày tỏ băn khoăn, lo lắng về thực trạng cung ứng xăng dầu trên phạm vi cả nước, đặc biệt là tại tp hcm và một số tỉnh phía nam.
Đại biểu Tạ Thị Yên (đoàn Điện Biên) nhận xét, Việt Nam có chiến lược an ninh năng lượng quốc gia, hai nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn, Bình Sơn đảm bảo tới 70-80% sản lượng tiêu thụ trong nước, chỉ phải nhập khẩu 20%. Nhưng thời gian qua đã xảy ra hiện tượng "hết xăng" tại một loạt các cây xăng ở TP HCM, Hà Nội. Đại biểu đề nghị: "Việc xăng dầu thiếu thật hay giả cần phải nghiêm túc nghiên cứu, đánh giá để có giải pháp căn cơ, lâu dài".
Theo vị đại biểu này, xăng dầu là nhiên liệu, đầu vào của nền kinh tế, một trong những trụ cột quan trọng chính của an ninh năng lượng quốc gia. Giá xăng, dầu tác động tới hầu hết ngành kinh tế và đời sống, sinh hoạt của người dân. Vì thế, giá xăng dầu ổn định, các cân đối vĩ mô sẽ ổn định, sản xuất kinh doanh phát triển, tăng trưởng kinh tế và nhà nước lại thu được thuế, phí từ nền kinh tế. "Cách can thiệp tốt nhất của Nhà nước đối với thị trường xăng dầu là bằng chính sách tài khóa, thông qua thuế, phí và làm tốt công tác phối hợp giữa các cơ quan liên quan", đại biểu tỉnh Điện Biên nhấn mạnh.
Trước đó, trong phiên thảo luận chiều qua, nhiều đại biểu quốc hội cũng cho rằng, sự phối hợp điều hành của các bộ liên quan xăng dầu còn lúng túng khiến thị trường xảy ra nhiều bất cập.
| Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên. Ảnh: Quốc hội |
Làm rõ các vấn đề đại biểu nêu, bộ trưởng bộ công thương nguyễn hồng diên đồng tình cho rằng, nỗi băn khoăn của các vị đại biểu là đúng.
Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, xăng dầu là vật tư chiến lược có ý nghĩa sống còn với mọi quốc gia, mọi nền kinh tế. Hơn thế nữa, vấn đề khủng hoảng năng lượng đã, đang và sẽ ngày càng trầm trọng trên phạm vi toàn cầu do cạnh tranh chiến lược, chiến tranh cục bộ và mục tiêu Zero Carbon vào năm 2050. Nước ta theo quy định hiện hành, vấn đề quản lý, cung ứng, kinh doanh xăng dầu được giao cho bảy bộ, ngành, cơ quan chức năng và chính quyền 63 tỉnh, thành phố thực hiện.
“Vì vậy, để làm tốt việc này không chỉ cần mỗi ngành, mỗi cơ quan chức năng Trung ương và chính quyền địa phương làm tốt mà quan trọng hơn phải hợp tác được với nhau một cách chặt chẽ, nhuần nhuyễn và hiệu quả, nhất là trong bối cảnh thị trường thế giới và trong nước rất dị biệt như vừa qua”, Bộ trưởng cho hay.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, thời gian qua, Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành chức năng và các địa phương đã nỗ lực, cố gắng trong quyết sách, các chủ trương, trong chỉ đạo, điều hành thông qua các công cụ thuế, phí, quỹ bình ổn và cả chính sách xã hội. Vì thế, thị trường xăng dầu nước ta cơ bản được ổn định, tổng nguồn luôn không thiếu, giá cả hợp lý vào nhóm nước có mức bán lẻ thấp nhất trong khu vực và thế giới.
Tuy nhiên, Bộ trưởng Công Thương cũng thừa nhận để xảy ra hiện tượng thiếu hàng cục bộ, hệ thống thương nhân phân phối, thương nhân phân phối và bán lẻ ở TP HCM và một số tỉnh phía Nam là điều rất đáng tiếc và bất thường, bởi dù hoàn cảnh khó khăn giống nhau nhưng phần lớn các tỉnh, thành phố, nhất là phía Bắc và miền Trung thì không xảy ra như vậy.
Liên quan đến nguồn cung, Bộ trưởng cho biết, đặc biệt tại thời điểm đầu tháng 10 cả nước còn tới 3 triệu m3 xăng dầu, kể cả dự trữ thương mại, sản xuất của các nhà máy trong nước và nhập khẩu trong kỳ của 34 doanh nghiệp đầu mối thì đủ nguồn cung cho đến gần hết tháng 11. Chưa kể các nhà máy sản xuất tiếp, các doanh nghiệp nhập khẩu tiếp theo kế hoạch.
Phân tích thêm về biến động nguồn cung, Bộ trưởng nhìn nhận, thứ nhất, ngoài nguyên nhân khách quan của thế giới là đứt gãy nguồn cung, khủng hoảng năng lượng, lạm phát tăng cao, giá dao động trong biên độ lớn, tỷ giá ngoại tệ thay đổi hàng giờ thì nguyên nhân chủ quan trong nước là do các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu rất khó tiếp cận với vốn và bảo lãnh tín dụng của ngân hàng. Room đã hẹp, điều kiện vay thanh khoản thì lại khó khăn, tỷ giá ngoại tệ để nhập khẩu hàng thì thay đổi liên tục, biên độ giá giao động lớn vì thế rủi ro rất cao cho các doanh nghiệp.
Thứ hai, nhiều chi phí phát sinh, nhiều định mức lỗi thời nhưng chưa được cập nhật kịp thời, đầy đủ, chưa được phản ánh trong công thức tính giá cơ sở xăng dầu nên doanh nghiệp càng làm càng lỗ và trong cơ chế thị trường thì không ai ngoài quy luật cung cầu, quy luật giá trị và mục tiêu lợi nhuận, quyết định được hành động của doanh nghiệp, doanh nghiệp đầu mối hay thương nhân phân phối đã không làm ăn có lãi thì cũng không thể có chiết khấu cho đại lý, cửa hàng bán lẻ nên đã tạo ra sự đứt gãy nhất thời, cục bộ ở khâu bán lẻ một số nơi.
Thứ ba, trong tháng 9 và đầu tháng 10, thiên tai, bão lũ xảy ra trên biển và nhiều vùng miền của cả nước cũng làm chậm các chuyến tàu, chuyến xe chở xăng dầu về cung ứng cho các đơn vị bán lẻ.
Mặt khác, cũng trong thời điểm này, các lực lượng chức năng cả Trung ương và địa phương đã đấu tranh triệt phá thành công một số vụ buôn lậu, làm giả xăng dầu với số lượng lớn đến hàng chục ngàn mét khối nên ít nhiều cũng đã có ảnh hưởng tới phân phối, kinh doanh xăng dầu trên một số địa bàn.
Thứ tư, TP HCM và các tỉnh phía Nam là nơi có rất nhiều thương nhân phân phối. Theo thống kê, có 146 trên 332 thương nhân phân phối của cả nước, chiếm 44% nằm ở khu vực này, qua khảo sát của ngành thấy rất nhiều thương nhân phân phối đã ký hợp đồng mua hàng của nhiều doanh nghiệp đầu mối nhưng việc mua hàng thường xuyên thì lại không thực hiện.
Vì thế, doanh nghiệp đầu mối không thể chủ động nguồn hàng trong kỳ cho hệ thống của mình khi khan hàng, các thương nhân phân phối quay lại mua hàng để phân phối cho hệ thống bán lẻ của mình đương nhiên sẽ không còn cơ hội và vì thế cũng làm cho sự đứt gãy ở một số nơi.
Để kịp thời khắc phục tình trạng nêu trên, thời gian tới, bộ trưởng nguyễn hồng diên cho biết bộ công thương sẽ tham mưu cho cấp có thẩm quyền phối hợp chặt chẽ với các ngành, các cơ quan chức năng và chính quyền các địa phương thực hiện 5 giải pháp.
Thứ nhất, tập trung chỉ đạo, hướng dẫn các doanh nghiệp đầu mối, thương nhân phân phối, chia sẻ nguồn cung trong dự trữ thương mại của mình để kịp thời chi viện cho những địa bàn cần ứng cứu. Mặt khác, tiếp tục động viên, phân giao chỉ tiêu bổ sung cho các doanh nghiệp sản xuất, doanh nghiệp đầu mối để tăng sản lượng sản xuất và nhập khẩu để bảo đảm nguồn cung ra thị trường trong mọi tình huống.
Phối hợp với các lực lượng chức năng, cơ quan và chính quyền các địa phương tăng cường kiểm tra, giám sát của toàn hệ thống kinh doanh xăng dầu, kiên quyết xử lý nghiêm các vi phạm, kể cả phải rút giấy phép vĩnh viễn đối với các doanh nghiệp kinh doanh khi vi phạm nhiều lần, bảo đảm lưu thông thông suốt, duy trì hệ thống một cách hợp lý.
Thứ hai, phối hợp với Ngân hàng Nhà nước kịp thời tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu về tiếp cận nguồn vốn bảo lãnh tín dụng, đây được xem là điều kiện tiên quyết để các doanh nghiệp xăng dầu có thể tồn tại, phát huy vai trò quan trọng của mình trong cung ứng cho xã hội mặt hàng đặc biệt này. Theo Bộ trưởng, hiện doanh nghiệp đang rất cần nới trần vay, cần ưu đãi về lãi suất, cần chia sẻ và hỗ trợ về điều kiện thanh khoản thì mới có thể duy trì được hoạt động.
Thứ ba, để doanh nghiệp xăng dầu không lỗ hoặc lỗ thì cũng trong khả năng chịu được thời điểm thị trường xăng dầu có nhiều dị biệt, bộ công thương sẽ tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành chức năng tham mưu cho quốc hội, chính phủ và cùng các cơ quan chức năng theo thẩm quyền của mình tiếp tục sử dụng công cụ thuế, phí, quỹ bình ổn xăng dầu và chính sách an sinh khi cần thiết để điều hành giá bán lẻ xăng dầu phù hợp với biến động giá thế giới, đáp ứng mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, ổn định an sinh xã hội.
Đặc biệt cần khẩn trương rà soát, cập nhật, phản ánh định mức, chi phí định mức, chi phí tạo nguồn, chi phí phát sinh thực tế vào công thức tính giá cơ sở để các hoạt động tạo nguồn cung ứng, phân phối xăng dầu diễn ra một cách thuận lợi và lành mạnh.
Thứ tư, tiếp tục triển khai phần mềm quản lý, phân phối kinh doanh xăng dầu thống nhất, trực tiếp từ bộ công thương đến các doanh nghiệp sản xuất, doanh nghiệp đầu mối và thương nhân phân phối và từ chính quyền các tỉnh, thành phố đến 17.000 đại lý, cửa hàng bán lẻ trong cả nước nhằm bảo đảm tính khách quan, chính xác, minh bạch, kịp thời trong quản lý.
Cuối cùng, khẩn trương triển khai việc rà soát, đề xuất cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các cơ chế, chính sách quản lý trong lĩnh vực sản xuất, kinh doanh và dự trữ xăng dầu nhằm kịp thời lấp đầy các lỗ hổng lược bỏ sự chồng chéo về quản lý, điều hành của các chủ thể trong quy định hiện hành theo chỉ đạo của quốc hội và chính phủ.