Chế độ ăn keto (Ketogenic Diet hay Keto Diet), gọi ngắn KD là giàu chất béo, đủ protein, ít carbohydrate mà y học sử dụng chủ yếu để điều trị chứng động kinh khó chữa nhất ở trẻ em. KD buộc cơ thể đốt cháy chất béo thay vì carbohydrate. Thông thường, carbohydrate có trong thực phẩm được chuyển thành glucose, sau đó được vận chuyển đi khắp cơ thể và quan trọng nhất là thúc đẩy các chức năng não. Tuy nhiên, nếu có quá ít carbohydrate trong uống, gan sẽ chuyển hóa chất béo thành các axit béo và chất cetonic. Chất cetonic đi vào não và thay thế glucose thành nguồn năng lượng. Một mức độ cao của cetonic trong máu, một trạng thái được gọi là ketosis, dẫn đến giảm tần suất co giật trong bệnh động kinh.
Đầu tiên uống KD dùng chữa chứng bệnh động kinh ở trẻ em, ra đời từ thập niên 20 ở thế kỷ trước nhằm cung cấp đủ protein giúp tăng trưởng và calo vừa đủ để duy trì cân nặng và chiều cao. Chế độ ăn KD bắt đầu giảm khi các loại Thu*c chống co giật có hiệu quả ra đời. Đến giữa thập niên 90 thế kỷ trước, nhà sản xuất phim Hollywood Jim Abrahams có con bị bệnh động kinh nghiêm trọng sau khi dùng KD hiệu quả, liền cho ra đời Quỹ Charlie để quảng bá cho này trên các phương tiện đại chúng, chủ yếu là qua chương trình Dateline của NBC và phim First Do No Harm (1997). Phim có sự tham gia của Meryl Streep khiến nhiều người trong giới nổi tiếng noi theo. Người ta dùng nó để giảm cân và điều trị cho các rối loạn thần kinh khác như Alzheimer (AD), xơ cứng teo cơ (ALS), tự kỷ, ung thư não, nhức đầu, đau thần kinh, bệnh Parkinson (PD) và rối loạn giấc ngủ....
Gần một nửa số trẻ em và nhóm người trẻ tuổi bị bệnh động kinh đã dùng thử KD cho thấy số cơn co giật giảm khoảng một nửa và hiệu quả vẫn còn ngay cả sau khi ngưng ăn kiêng. Có một số bằng chứng cho thấy, người lớn bị động kinh cũng có thể hưởng lợi từ uống này hoặc từ các chế độ ít nghiêm ngặt hơn, như Atkins. Thậm chí người ta còn ca ngợi KD có tác dụng giảm cân, thực tế là giảm mỡ, tuy nhiên những mặt trái dưới đây về KD lại dễ bị bỏ qua.
Chế độ ăn KD liên quan đến việc ăn nhiều chất béo hơn carbs. Trạng thái cơ thể đốt cháy chất béo để làm nhiên liệu thay vì carbohydrate. Là một phần của quá trình này, gan tạo ra các thể ketone (có thể hiểu là các phân tử năng lượng nhỏ) như acetoacetate, beta-hydroxybutyrate và acetone. Các thể ketone được sản xuất, đặc biệt là acetone, tạo ra mùi đặc biệt nên hơi thở của những người ăn kiêng KD thường phát mùi hôi khi mở miệng. Mặc dù các chuyên gia không coi đây là hơi thở hôi, nhưng những người xung quanh lại cảm nhận rõ điều này. Trong một số trường hợp, ketone qua mồ hôi khiến cơ thể cũng có mùi lạ. Mặc dù nhiều nghiên cứu phủ nhận hiện tượng trên nhưng một số người ăn kiêng cũng từng lên tiếng về mùi khó chịu mà cơ thể họ phát ra.
Theo trang tin chuyên về ăn uống tiết thực Diet Doctor, táo bón có xu hướng xảy ra trong lần đầu tiên đối với những người tham gia chế độ ăn kiêng low-carb này vì hệ thống tiêu hóa vẫn cần thời gian để thích nghi. Một khi đã thích nghi hoàn toàn với sự thay đổi của sở thích ăn uống, tác dụng phụ này sẽ biến mất. Nếu táo bón vẫn còn sau một thời gian thì nên tư vấn bác sĩ để tìm cách khắc phục.
Trong tuần đầu tiên áp dụng chế độ ăn keto, những người thực hành lần đầu có thể cảm thấy như sắp bị ốm và bị cúm. Nhưng điều này thực sự là bình thường. Các chuyên gia về keto cho biết, cúm cảm ứng (induction flu) hay cúm keto có xu hướng xảy ra vào ngày thứ hai đến ngày thứ tư. Cúm cảm ứng về cơ bản là tình trạng khi cơ thể biểu hiện các triệu chứng giống như cúm để đáp ứng với những thay đổi nhất định. Trong trường hợp này, sự thay đổi chuyển từ việc tiêu thụ nhiều chất béo hơn tinh bột. Các triệu chứng sẽ biến mất trong vòng một vài ngày hoặc khi cơ thể thích nghi với chế độ ăn keto.
Một tác dụng phụ phổ biến khác của chế độ ăn keto là tim đập nhanh. Điều này thường xảy ra trong vài tuần đầu tiên khi bắt đầu áp dụng chế độ ăn kiêng low-carb. Tim đập mạnh hơn một chút so với bình thường, nhưng không có gì phải lo lắng. Đánh trống ngực có liên quan đến mất nước và giảm lượng muối mà nhiều người ăn keto gặp phải. Ngoài ra, những người ăn kiêng keto nếu lạm dụng cà phê cũng sẽ làm cho nhịp tim tăng nhanh.
Chuột rút ở chân có thể gây đau đớn và những người dùng KD thường trải qua tác dụng phụ này do hạn chế dùng carbohydrate. Theo các chuyên gia dinh dưỡng, tác dụng phụ này xảy ra là do cơ thể mất khoáng chất, đặc biệt là magiê. Khi cơ thể đã đạt đến trạng thái ketosis (trạng thái cơ thể dùng mỡ để thay thế carb), đi tiểu thường xuyên làm cho cơ thể tổn thất nhiều magiê và các khoáng chất khác nên xuất hiện tình trạng chuột rút.
Trong vài ngày đến vài tuần khi bắt đầu áp dụng chế độ ăn keto, cơ thể sẽ mất nhiều chất lỏng và muối do nó phải làm việc chăm chỉ hơn để theo kịp ketosis. Điều này sẽ dẫn đến giảm hiệu suất hoạt động thể chất. Qua nghiên cứu cho thấy, những người áp dụng chế độ ăn keto dễ bị mệt mỏi vì cơ thể chuyển từ đốt cháy glucose sang đốt cháy chất béo. Nhưng một khi cơ thể đã thích nghi với sự thay đổi này, hiệu ứng nói trên sẽ giảm dần.
Duy Hùng
((Theo Medicaldaily))