Bổn Phận của người Cư Sĩ với các mối quan hệ trong Đạo Phật

Trong kinh sigàlovàda sutta, đức phật gotama hướng dẫn về đạo làm cha mẹ, làm con, làm vợ, làm chồng, làm trò, làm thầy, làm bạn, bổn phận đối với các bậc tu sĩ, với kẻ ăn người ở trong nhà v.v…bổn phận của người cư sĩ phật tử được mô tả trong một loạt những liên hệ, để cho dễ nhớ mỗi bổn phận đại khái gồm năm phần:

1. Con đối với cha mẹ, có bổn phận:
- Phải phụng dưỡng và cung cấp đầy đủ vật dụng cho cha mẹ.
- Làm công việc thay thế cha mẹ.
- Có một tác phong đạo đức thích nghi để giữ tròn danh giá cho gia tộc.
- Tỏ ra xứng đáng thọ hưởng di sản của ông cha.
- Ðể bát cúng dường Tam Bảo và hồi hướng phước báu cho những người đã quá vãng trong gia tộc.
2. Cha mẹ, được con săn sóc và giúp đỡ như vậy, phải biết thương con và có bổn phận:
- Khuyên lơn và ngăn cản, không để con làm điều tội lỗi, tạo nghiệp bất thiện.
- Nhắc nhở và dẫn dắt con luôn luôn đi trên đường thiện.
- Giúp con hành nghề sanh sống chân chánh.
- Khi con lớn khôn, dựng vợ gả chồng một cách xứng đáng
- Ðúng lúc chia lại cho con phần di sản của mình.
3. Học trò đối với thầy có bổn phận:
- Luôn luôn tỏ lòng cung kính.
- Trông nom hầu cận và chăm sóc thầy.
- Chăm chỉ nghe lời thầy dạy.
- Khi thầy cần đến, hết lòng giúp đỡ,
- Kính cẩn thọ nhận lời thầy dạy bảo.
4. Thầy, được trò tôn kính và đối đãi như thế, phải biết thương trò và có bổn phận:
- Rèn luyện trò biết tôn trọng kỷ luật.
- Cố gắng làm cho trò lãnh hội dễ dàng lời dạy.
- Dạy những môn kỹ thuật và khoa học thích hợp.
- Tiến dẫn trò vào giới thân cận của mình để trò giao thiệp với bạn bè thân thuộc mình,
- Ðào tạo trò cho ra người hoàn hảo trên mọi phương diện.
5. Chồng đối với vợ, có bổn phận:
- Luôn luôn nhã nhặn, thanh tao.
- Không khi nào tỏ ý khinh rẻ.
- Luôn luôn trung thành với vợ.
- Giao quyền hành cho vợ,
- Mua sắm cho vợ các đồ trang sức.
6. Vợ, được chồng đối đãi như vậy, phải biết thương chồng và có bổn phận:
- Làm tròn phận sự trong nhà,
- Vui vẻ, tử tế với thân bằng quyến thuộc.
- Luôn luôn trung thành với chồng.
- Thận trọng gìn giữ và chăm sóc của cải trong nhà
- Luôn luôn siêng năng, không tháo trút công việc.
7. Một thiện hữu đối với bạn bè thân thuộc, có bổn phận:
- Quảng đại, khoan hồng.
- Nói năng nhã nhặn, thanh tao.
- Sẵn sàng làm những việc tốt đẹp cho bạn.
- Có tinh thần bình đẳng
- Luôn luôn thành thật.
8. Người bạn, được đối xử như vậy có bổn phận:
- Bảo vệ bạn trong lúc bạn khinh suất.
- Bảo vệ tài sản của bạn khi bạn không thận trọng.
- Làm chỗ nương tựa cho bạn khi có việc lo sợ.
- Không nên bỏ bạn lẻ loi trong cơn nguy biến.
9. Ðối với gia đình bạn, luôn luôn nhã nhặn.
- Ðối với kẻ ăn người ở, chủ nhà có bổn phận:
- Không nên giao phó công việc làm quá sức.
- Thù lao và nuôi cơm nước đầy đủ.
- Khi đau ốm, tận tình chăm sóc.
- Chia sớt những món ngon vật lạ.
- Không bắt làm quá giờ.
10. Người làm công, được chủ đối đãi tử tế như vậy, phải biết thương chủ và có bổn phận:
- Thức dậy trước chủ.
- Ði ngủ sau chủ.
- Chỉ lấy hoặc dùng những vật chi mà chủ đã cho.
- Thực hành nhiệm vụ một cách viên mãn.
- Truyền bá rộng rãi danh thơm tiếng tốt của chủ.
11. Người cao quý phải đối xử với hàng tu sĩ và Bà La Môn như sau:
- Có những hành động từ ái.
- Có những lời nói từ ái,
- Có những tư tưởng từ ái.
- Cửa nhà luôn luôn mở rộng để tiếp đón
- Sẵn sàng dâng cúng những vật dụng cần thiết.
12. Hàng tu sĩ và Bà La Môn, được người cao quý đối xử như vậy, phải biết thương và có bổn phận:
- Khuyên can không để tín đồ rơi vào con đường bất thiện.
- Nhắc nhở và dẫn dắt đi trên đường thiện.
- Hết lòng thương mến.
- Thuyết giảng những Pháp mà người ấy chưa từng nghe, làm sáng tỏ những Pháp đã thuyết rồi,
- Vạch cho thấy con đường dẫn đến cảnh giới an vui hạnh phúc.

Tác giả: Tiểu Ngọc