Rất nhiều người trong chúng ta đã biết hoặc từng nghe tới “thần dược” xáo tam phân ở Khánh Hòa, nhưng không phải ai cũng có thể phân biệt được cây xáo tam phân Khánh Hòa với những cây xáo tam phân giả khác. Có rất nhiều người phản ảnh đã mua và sử dụng phải cây xáo tam phân giả, dẫn tới kết quả sử dụng không như mong muốn.
Anh Quang Ngọc phụ trách chuyên môn của Dược liệu Nam Việt, đơn vị nghiên cứu bảo tồn cây
xáo tam phân Khánh Hòa lớn nhất hiện nay sẽ hướng dẫn cách phân biệt
xáo tam phân Khánh Hòa với
xáo tam phân giả, cũng như cách sử dụng
xáo tam phân đúng cách.
Thông tin đây đủ về cây xáo tam phân.Tên khoa học: Paramignya trimera Cây
xáo tam phân là một loài cây gỗ nhỏ, dạng dây leo, vỏ màu nâu vàng, thân dài trên 5m, đường kính khoảng từ 8-12cm. Thân và cành có nhiều gai nhọn, lá đơn, mép cong xuống dưới, có hình thuôn hẹp, phiến lá dày có mặt trên xanh đậm, mặt dưới nhạt, phần gỗ của thân hơi cứng, màu vàng, phần gỗ của rễ màu đậm hơn. Các bộ phận của cây đều có tinh dầu, nhiều nhất ở rễ, mùi thơm dịu, rất ít khi ra hoa.
Theo tài liệu của Dược Liệu Nam Việt: trong các phương Thu*c điều trị, vị Thu*c
xáo tam phân còn có tên gọi khác là "Đơn Diệp Đằng Thích", tên gọi như vậy là theo hình dáng của cây ( đơn là một, diệp là lá, đằng là dây, thích là gai – Cây thân leo 1 lá có gai).
Thu hái: Loại cây này phân bố nhiều ở khu vực nam trung bộ và chủ yếu ở Khánh Hòa và một phần tìm thầy ở Phú Yên và Ninh Thuận những nơi tiếp giáp với Khánh Hòa , rễ có khả năng tái sinh tự nhiên bằng chồi từ rễ, thường thu hái vào mùa khô.
Tính vị: Vị hơi đắng có pha vị ngọt, tính bình hơi mát, mùi thơm dễ chịu, không độc, vào Tâm, Can, Tỳ, Phế, Thận, Tâm Bào. Thành phần hóa học: Flavonoid, saponin, alcaoid và chủ yếu là courmarin và triterpenoid.
Cách phân biệt xáo tam phân Khánh Hòa với các cây Thu*c khác.Bằng mắt thường dễ dàng phân biệt
xáo tam phân Khánh Hòa với một số loại cây Thu*c khác đang được làm giả
xáo tam phân bằng một số chi tiết sau.
xáo tam phân Khánh Hòa: có rễ màu nâu đất.
xáo tam phân giả rễ có màu hơi trắng.Lá
xáo tam phân thật thuôn dài to bằng ngón tay người và bo tròn ở đầu lá.
xáo tam phân giả thì lớn hơn và đầu lá nhọn.Bên trong rễ
xáo tam phân thật có màu vàng và mùi thơm như sâm.
xáo tam phân giả có màu trắng mờ, hoặc màu đục không thơm hoặc có mùi hơ hắc.Việc so sánh phân biệt
xáo tam phân dễ dàng khi nó có còn cả rễ và lá.
Cách sử dụng xáo tam phân Khánh Hòa hiệu quả.Sử dụng một vị.Làm theo từng bước như sau:Xắt lát, sao vàng , hạ thổ (từ 15-20 phút) => rửa qua nước cho sạch (không nên rửa kỹ) đem sắc Thu*c.
Sắc lần 1: Với người thể trạng tốt sử dụng 2 lít nước sắc với 100gr rễ tươi tương đương 50g rễ đã sấy khô (sau khi đã thực hiện đủ các công đoạn nêu ở phần trên).Sắc khi nào nước rút từ 2 lít ban đầu xuống còn 1lít nước là có thể sử dụng được, sử dụng khi nước sắc còn ấm (nên bảo quản nước trong bình thủy, không để trong tủ lạnh hay sử dụng khi nước đã lạnh).
Sắc lần 2: Sau khi sử dụng hết nước sắc lần 1, tiếp tục sắc lần 2, với 100gr đẵ sắc ở lần 1 chúng ta cho 15,lít nước sắc tới khi nước còn khoảng 1 lít chúng ta có thể sử dụng (cách sử dụng như đã nêu ở phần 1).
Lưu ý: đối với những người có thể trạng yếu nên sử dụng với liều lượng thấp hơn trong 3-5 ngày đầu, sau đó sử dụng bình thường như đã nêu. Với những bệnh nhân có tiền sử tim mạch tỳ vị kém cũng cần lưu ý khi sử dụng.Sử dụng nhiều vị kết hợp , việc sử dụng
xáo tam phân kế hợp với các vị Thu*c khác sẽ còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như bệnh lý, tình trạng, thể trạng… của mỗi người để thầy Thu*c có thể gia giảm phối kết hợp với các vị Thu*c khác …, như vậy để có thể dùng
xáo tam phân đúng cách và hiệu quả nhất mọi người trước khi sử dụng cần được sự tư vấn của bác sĩ, thầy Thu*c hoặc có thể liên hệ tới số tư vấn sử dụng
xáo tam phân miến phí của Dược liệu Nam Việt, tại Nha Trang 0583.820.019 hoặc tại Sài Gòn 08.6676.0984. Website : www.duoclieunamviet.com
| Năm 2012, Sở Y tế tỉnh Khánh Hòa có công văn báo cáo kết quả nghiên cứu của Viện Dược liệu (Bộ Y tế) về cây xáo tam phân (tên khoa học là Paramignya trimera), dân địa phương gọi là “cây thần dược”. Theo đó, xáo tam phân có các thành phần: flavonoid, saponin, alcaoid và chủ yếu là courmarin và triterpenoid. Các thí nghiệm cho thấy xáo tam phân có tác dụng ức chế tốt viêm gan cấp ở thí nghiệm trên chuột nhắt trắng; có tác dụng ức chế, tiêu diệt đối với năm dòng tế bào ung thư: ung thư gan Hep-G2, ung thư đại tràng HTC116, ung thư vú MDA MB231, ung thư buồng trứng OVCAR-8 và ung thư cổ tử cung Hela (mạnh nhất với ung thư gan Hep-G2 và ung thư cổ tử cung). Thí nghiệm cũng cho thấy với độc tính thấp, xáo tam phân khá an toàn khi sử dụng. |
Minh Nam