Vụ ca sĩ Châu Việt Cường liên quan đến cái ch*t của cô gái trẻ mới đây đã gióng lên hồi chuông cảnh báo cộng đồng về những tác hại khôn lường của M* t*y đá.
M* t*y đá là các dẫn xuất của amphetamin như methamphetamin, MDMA (ecstasy). Các chất này được tổng hợp hoàn toàn trong phòng thí nghiệm nên cò được gọi là M* t*y tổng hợp. Các M* t*y này có tác dụng kích thần và cường giao cảm giống nhau, nhưng khác nhau về cường độ. Chỉ cần một thay đổi nhỏ trong cấu trúc của phân tử cũng dẫn đến sự khác biệt rất lớn về tác dụng. Ecstasy có tác dụng mạnh nhất, tiếp theo là methamphetamin, yếu nhất là amphetamin. Ngày nay, người nghiện M* t*y nhóm này chủ yếu dùng methamphetamin và ecstasy. Các M* t*y nhóm này đều gọi là Thu*c lắc hoặc M* t*y “đá” (bắt nguồn từ chữ ice trong tiếng Anh).Số người sử dụng
M* t*y đá trên toàn thế giới ước tính khoảng 60 triệu người (hoặc 1% dân số thế giới trong độ tuổi 15-64).Tỷ lệ sử dụng cao nhất là những người thuộc nhóm tuổi từ 20-24, tiếp theo là nhóm từ 19 tuổi trở xuống. Nhóm tuổi 20-24 cũng có tỷ lệ người sử dụng thường xuyên cao. Độ tuổi trung bình của người sử dụng
M* t*y đá lần đầu tiên là 21 tuổi.
M* t*y đá được cơ thể xử lý như thế nào?
Sau khi uống,
M* t*y đá nhanh chóng được hấp thu và đạt nồng độ đỉnh trong máu sau 3 đến 6 giờ.
M* t*y đá được chuyển hóa trong vòng 10 đến 24 giờ. Chất này cũng được hấp thu dễ dàng qua đường hút và hít. Sau khi hấp thu,
M* t*y đá được phân bố ở hầu hết các bộ phận của cơ thể, dễ dàng đi qua hàng rào máu não và qua nhau thai.
M* t*y đá kích thích lên hệ thần kinh trung ương, tác động trên các chất dẫn truyền thần kinh, làm tăng nhịp tim, tăng thân nhiệt, tăng huyết áp, giảm cảm giác ngon miệng, tăng chú ý, tăng cảm xúc, tăng sự tỉnh táo, tăng đường huyết, giãn phế quản, làm mất cảm giác mệt mỏi.
Tác động của M* t*y đá về mặt tâm thần
Tác động trên tâm thần của
M* t*y đá bao gồm khoan khoái, giảm lo âu, tăng ham muốn T*nh d*c, giảm cảnh giác, tăng tập trung, tăng năng lượng, tăng tự tin, tăng hòa nhập xã hội, dễ kích thích, kích động, rối loạn dạng cơ thể, kích động tâm thần vận động, tự cao, cho rằng có quyền lực vô biên, hành vi lặp đi lặp lại và hành vi ám ảnh, đa nghi. Dùng liều cao hoặc kéo dài gây loạn thần như hoang tưởng và ảo giác.Một số rối loạn tâm thần thường gặp khi sử dụng
M* t*y đá, bao gồm: Mất trí nhớ và chóng mặt; Có các cơn đau trong cơ thể; Bị động kinh; Bị phụ thuộc; Giảm khả năng nhận thức, đặc biệt là với trí nhớ và sự tập trung chú ý; Lo âu, trầm cảm, hoang tưởng, ảo giác thường xuyên; Mất ngủ mạn tính.
Tác dụng lâu dài của M* t*y đá
Sử dụng liều cao, kéo dài
M* t*y đá gây tăng nguy cơ bị trầm cảm loạn thần, lo âu, hành vi bạo lực và tự sát, cũng như bị các bệnh tim mạch nặng.
M* t*y đá có khả năng gây nghiện rất cao. Chất này còn gây độc với hệ thần kinh trung ương, tăng nguy cơ bị bệnh Parkinson. Lạm dụng
M* t*y đá gây nhiễm độc thần kinh và được coi là nguyên nhân gây rối loạn trí nhớ, giảm chú ý và giảm các chức năng khác. Hơn 20% số người nghiện
M* t*y đá sẽ có các triệu chứng hoang tưởng và ảo giác giống với tâm thần phân liệt. Các triệu chứng này sẽ tồn tại ít nhất 6 tháng sau khi người nghiện đã ngừng sử dụng
M* t*y đá và thường khó điều trị.
Hội chứng ngộ độc cấp xảy ra ở người sử dụng
M* t*y đá liều cao và có thể gây Tu vong. Hầu hết tác dụng của ngộ độc cấp
M* t*y đá đều xảy ra trên hệ giao cảm của thần kinh trung ương. Rối loạn tâm thần là rất phổ biến như lo âu, kích động, rối loạn định hướng và loạn thần. Các triệu chứng khác ít gặp hơn bao gồm nhịp tim nhanh, nhồi máu cơ tim, tăng huyết áp, co giật, nhồi máu hoặc chảy máu não, sững sờ, hôn mê và đột tử.Triệu chứng liên quan đến cường giao cảm là sốt rất cao dẫn đến một loạt các rối loạn như rối loạn đông máu rải rác trong lòng mạch, hoại tử cơ, suy gan, thận và Tu vong. Đến nay, người ta chưa xác định chính xác được liều gây ngộ độc của
M* t*y đá, một số người có thể Tu vong ngay sau khi dùng một liều duy nhất.
Loạn thần (ngáo đá)
Loạn thần do
M* t*y đá rất hay gặp, liên quan đến việc sử dụng
M* t*y đá liều cao và kéo dài. Sử dụng
M* t*y đá dạng tinh thể gây loạn thần mạnh hơn các dạng khác.Các triệu chứng loạn thần do
M* t*y đá gây ra có triệu chứng giống như của tâm thần phân liệt. Các triệu chứng này thường hết sau khi ngừng sử dụng
M* t*y đá vài ngày.Loạn thần do
M* t*y đá gây ra có đặc điểm là ảo giác hoặc hoang tưởng nổi bật. Hoang tưởng thường gặp là hoang tưởng bị truy hại. Ảo giác hay gặp là ảo thanh thật với nội dung bình phẩm, đe dọa hoặc ra lệnh cho bệnh nhân. Khoảng 20% số người nghiện
M* t*y đá có các triệu chứng loạn thần như hoang tưởng bị truy hại (cho rằng có ai đó đang tìm cách giết mình và gia đình mình), ảo thanh thật (có tiếng người nói bên tai) bình phẩm, ra lệnh. Chính hoang tưởng và ảo giác đã chi phối bệnh nhân, gây ra các hành vi nguy hiểm cho họ và cho những người xung quanh. Các triệu chứng loạn thần này có thể bền vững tới 6 tháng sau khi cai
M* t*y đá.Các triệu chứng ảo giác hoặc hoang tưởng phải xuất hiện và phát triển trong vòng 1 tháng sau khi ngộ độc hoặc cai
M* t*y đá.
Và hội chứng cai
Ngừng sử dụng đột ngột
M* t*y đá gây ra hội chứng cai ở 90% số người sử dụng
M* t*y đá. Các triệu chứng phổ biến nhất của hội chứng cai
M* t*y đá là mệt mỏi, trầm cảm, tăng cảm giác ngon miệng. Các triệu chứng này kéo dài vài ngày đến vài tuần, thậm chí nhiều tháng nếu người nghiện dùng
M* t*y đá lâu ngày. Mức độ nặng, nhẹ của hội chứng cai phụ thuộc vào liều lượng và thời gian dùng
M* t*y đá. Hội chứng cai còn bao gồm các triệu chứng lo âu, kích động, thất điều, ngủ quá nhiều, hay có ác mộng và ý định tự sát.
PGS.TS. Bùi Quang Huy (
(Chủ nhiệm Khoa Tâm thần, Bệnh viện Quân y 103))