(hnmo) - nửa cuối mùa hè năm nay sẽ xuất hiện hiện tượng el nino gây ra nhiều loại hình thời tiết, thiên tai cực đoan. trao đổi về vấn đề này, giám đốc trung tâm dự báo khí tượng thủy văn quốc gia mai văn khiêm cung cấp nhiều thông tin quan trọng.
- thưa ông, hiện tượng el nino là gì và dự báo khi nào sẽ xuất hiện?
- el nino là từ được dùng để chỉ hiện tượng nóng lên dị thường của lớp nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo trung tâm và đông thái bình dương, kéo dài 8-12 tháng hoặc lâu hơn. chu kỳ xuất hiện el nino thường là 3-4 năm 1 lần, song cũng có khi dày hơn hoặc thưa hơn.
Sau 3 năm ảnh hưởng của la nina gây mưa lũ lớn, enso (el nino dao động nam) đang chuyển sang trạng thái trung tính. dự báo hiện tượng el nino có thể xuất hiện vào nửa cuối mùa hè năm 2023 và duy trì đến năm 2024 với xác suất khoảng 70-80%.
- xin ông cho biết, hiện tượng el nino tác động như nào đến tình hình thời tiết, thiên tai ở việt nam?
- khi xuất hiện el nino, nhiệt độ trung bình các tháng trên phạm vi toàn quốc có xu thế cao hơn bình thường; nắng nóng có thể nhiều hơn và gay gắt hơn; khả năng xuất hiện nhiều kỷ lục về nhiệt độ cao nhất tuyệt đối. bão và áp thấp nhiệt đới hoạt động trên biển đông ít hơn và thường tập trung nhiều vào giữa mùa, tính chất dị thường hơn cả về cường độ và quỹ đạo. điều đáng lưu ý là el nino thường gây thiếu hụt về lượng mưa trên phạm vi toàn quốc với mức phổ biến từ 25 đến 50%. vì thế, trong các tháng mùa khô năm 2023, nguy cơ cao xảy ra khô hạn cục bộ, hoặc diện rộng ở những nơi có nhu cầu dùng nước nhiều cho sản xuất và sinh hoạt. các tỉnh, thành phố cần đề phòng tình trạng ít mưa dẫn đến hạn hán, xâm nhập mặn, thiếu nước trong những tháng đầu năm 2024. ví dụ dễ hình dung nhất về tác động của el nino đã gây ra các đợt hạn mặn kỷ lục vào các năm 2015-2016 và 2019-2020.
- Như vậy, mùa mưa bão năm nay, chúng ta sẽ không lo ứng phó với tình trạng mưa lũ lớn như những năm qua khi xuất hiện hiện tượng La Nina, thưa ông?
- không phải vậy! trong điều kiện el nino, mặc dù lượng mưa có xu thể giảm nhưng vẫn có khả năng xuất hiện những kỷ lục về lượng mưa lớn nhất trong 24 giờ. ví dụ như năm 2015 xuất hiện hiện tượng el nino nhưng tại tỉnh quảng ninh đã xuất hiện mưa lớn lịch sử vào cuối tháng 7. hay như năm 2002, mưa lớn vẫn xuất hiện và gây lũ lớn trên các khu vực. cụ thể, ở miền bắc vào đầu tháng 7 và tháng 8 xuất hiện lũ lớn trên hệ thống sông hồng - thái bình với mức báo động lũ cấp iii. còn ở miền trung, vào cuối tháng 9 xuất hiện đợt lũ lịch sử trên sông cả (tỉnh hà tĩnh). còn tại miền nam đã xuất hiện lũ lớn kéo dài ở đồng bằng sông cửu long. hoặc như năm 2009, trên biển đông xuất hiện cơn bão số 9 (ketsana) đi vào địa phận các tỉnh quảng nam - quảng ngãi gây ra đợt lũ lớn, lũ lịch sử vào cuối tháng 9. đỉnh lũ năm 2009, tại các sông chính từ quảng bình đến phú yên đều vượt báo động cấp iii. các tỉnh từ quảng bình đến khánh hòa và kon tum xảy ra đợt ngập lụt nghiêm trọng...
- để hạn chế tác động do el nino gây ra, chúng ta cần làm để ứng phó, thưa ông?
- Tổng cục Khí tượng thủy văn đã có báo cáo Ban Chỉ đạo quốc gia về Phòng, chống thiên tai cảnh báo tác động của El Nino, thông tin cho các bộ, ngành, địa phương có phương án ứng phó. Những việc cần làm trước mắt và lâu dài đối với các bộ, ngành, địa phương đã được Thủ tướng yêu cầu trong công điện gần đây. Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã chỉ đạo cơ quan khí tượng thủy văn và các đơn vị liên quan xây dựng kế hoạch ứng phó cụ thể; trong đó, tăng giám sát và tăng cường tần suất bản tin chuyên đề về hiện tượng El Nino, dự báo lượng mưa và nguồn nước trên các lưu vực sông. Cung cấp kịp thời thông tin dự báo, cảnh báo nguồn nước phục các bộ, ngành, địa phương xây dựng kế hoạch ứng phó phù hợp.
Với khả năng cao xuất hiện của el nino, chúng ta cần rà soát đánh giá nhu cầu dùng nước cho sản xuất và sinh hoạt để có điều chỉnh kế hoạch cho phù hợp, đặc biệt là đối với vụ hè thu ở bắc trung bộ, trung bộ, hay các khu có hoạt động phát triển du lịch lớn trong những tháng mùa khô 2023. chủ các hồ chứa cũng cần xem xét có điều chỉnh kế hoạch vận hành, sản xuất để ứng phó với nguy cơ thâm hụt lượng mưa trong điều kiện el nino. bên cạnh ứng phó với tình hình thiếu nước, khô hạn trong điều kiện el nino thì chúng ta tuyệt đối không chủ quan với khả năng xảy ra mưa lũ bất thường như đã từng xảy ra trong những năm el nino trước đây.
Trân trọng cảm ơn ông!